قدردانی حامیان فرهنگ همدان از حافظان میراث تاریخی استان

*آیدا شاکر

*روزنامه‌نگار

مسئولان میراث فرهنگی استان همدان طی سال­های اخیر با اقداماتی که در زمینه ثبت و حفاظت از بناها و میراث ملموس و ناملموس استان همدان داشته‌اند، نشان داده‌اند که به درستی به وظیفه خود در قبال تاریخ و فرهنگ این شهر و استان آگاه هستند و در جهت حفاظت از داشته‌های ارزشمند تاریخی آن تلاش می­کنند.

تعیین عرصه و حریم بسیاری از بناها و شناسایی ثبت ملی بسیاری از اماکن تاریخی استان همدان طی سال­های اخیر گوشه‌ای از مهم­ترین اقداماتی بوده است که مسئولان و کارشناسان این نهاد در استان همدان در چند سال گذشته برای آن تلاش کرده و در این راه با چالش­های مختلفی نیز روبرو شده‌اند. در این راستا و در روزهای اخیر برخی از فعالان میراث فرهنگی شهر همدان طی مراسمی از تعدادی از این حافظان تاریخی، از جمله «علی مالمیر» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان، «مریم مختار موسوی» معاون میراث فرهنگی، «مجید جهانگیریان» رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان همدان و «خدیجه ملامیرزایی» کارشناس ثبت اداره‌کل تقدیر و تشکر کردند.

ثبت ۳۰ اثر در دو سال

طی این برنامه «حسین زندی» روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی، با اشاره به اقدامات مهم و مثبت مسئولان میراث فرهنگی استان در جهت حفاظت از هویت تاریخی این استان، بیان کرد: مجموعه میراث فرهنگی و مدیرکل این نهاد طی ۶ سال اخیر اقدامات موثری در جهت تعیین عرصه و حریم بسیاری از تپه‌ها و بناها و همچنین ثبت ملی آثار تاریخی استان انجام داده است به نحوی که در ۲ سال گذشته بیش از ۳۰ اثر تاریخی در همدان ثبت ملی شده‌اند، این در حالی ست که تا پیش از این اقدامات اساسی در زمینه به ندرت صورت می­گرفت.

وی همچنین ضمن تاکید بر نقش موثر فعالان میراث فرهنگی در حمایت از میراث ملموس و ناملموس این استان، گفت: نه تنها در زمینه میراث ناملموسی مانند آئین­ها، بازی­ها، غذاها و مانند این بلکه در زمینه ثبت ملی میراث تاریخی همانند بناها و اماکن تاریخی همدان، فعالان میراث فرهنگی این استان با حمایت، تلاش در راستای حفاظت از آن­ها و معرفی این اماکن به مسئولان میراث فرهنگی، نقش مهمی ایفا کرده‌اند.

وی افزود: بنابراین ما وظیفه داریم از حافظان میراث تاریخی تقدیر کنیم، البته تعداد این افراد زیاد است اما امروز از چند نفر به عنوان نماینده حافظان میراث فرهنگی تقدیر کردیم.

زندی تأکید کرد: امیدوارم در آینده و فرصتی مناسب از همه حافظان میراث تاریخی تقدیر کنیم.

محافظت از ریشه و اصالت

در ادامه این مراسم «صاحب محمدیان منصور» دکترای معماری و عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان، با ارائه نکاتی در خصوص اهمیت حفظ بناهای تاریخی، اظهار کرد: گاهی برخی افراد به علت ناآگاهی از اهمیت بناهای تاریخی آن­ها کالبدی عنوان می­کنند که تلاش در جهت حفاظت آن چندان ارزشی ندارد. این درحالی ست که این بناها بخشی از تاریخ ما هستند که ما را به گذشته، ریشه‌ها و اصالت­مان متصل می­کنند. در حقیقت بخش مهمی از هویت ما هویت مکانی ست و همین هویت مکانی مهم­ترین عاملی بوده است که سبب رشد کشورهای پیشرفته شده است زیرا مردم این کشورها اهمیت تاریخ و تمدن خود را می­دانند و برای حفاظت از آن می­کوشند. بنابراین از بُعد فرهنگی این آثار با اتصال ما به هویت تاریخی‌مان نقش مهمی ایفا می‌کنند.

این استاد دانشگاه، افزود: از بُعد اقتصادی نیز بناهای تاریخی اهمیت بسیاری دارند. با توجه به این‌که استان­ همدان یک استان گردشگری است، این عناصر فرهنگی و بناهای تاریخی ظرفیت بسیاری در جذب گردشگر داشته و در این راستا سبب رشد اقتصادی استان نیز خواهند شد. جذب گردشگر تأثیر مستقیمی در حفظ سرمایه‌های انسانی شهر و استان دارد به نحوی که این موضوع سبب می­شود جوانانی که قصد دارند برای کار بهتر و مسائل اقتصادی به سایر شهرها مهاجرت کنند، با رشد اقتصادی، در شهر خود بمانند و برای رشد و پیشرفت شهر و استان خود تلاش کنند. بنابراین درآمدی که از حوزه فرهنگ حاصل می­شود بسیار ارزشمند و مهم است.

تصور اشتباه مالکان

محمدیان منصور خاطرنشان کرد: هنگامی که به مالک یک بنای تاریخی گفته می­شود خانه‌اش برای ثبت ملی انتخاب شده است، این فرد با فرض بر این‌که پس از این قادر به فروش و معامله و اخذ مجوز تخریب و ساخت و ساز در ملک خود نیست و این اتفاق را ناگوار می­داند و از دیگر سو، از آن‌جایی که بودجه اندک سازمان میراث فرهنگی نیز برای تملک این بناها کافی نیست، مالکی که به یکباره با سقوط ارزش بنای خود به علت ثبت ملی مواجه شده است، این اتفاق را نتیجه اقدامات مسئولان میراث فرهنگی دانسته و به همین دلیل رفتارهای نامناسب و توهین آمیزی با کارشناسان و مسئولان این نهاد خواهد داشت که این مسئله سبب دشواری بیشتر کار این افراد در اداره میراث فرهنگی شده است و لزوم قدردانی از آنان را بیش از پیش نشان می­دهد.

وی تاکید کرد: برای آن‌که طی ثبت ملی یک اثر تاریخی، مالکان آن اثر متحمل ضرر و زیان مالی نشوند نیز راهکارهایی توسط جامعه علمی و دانشگاهی عنوان شده که در بسیاری از کشورها نیز به کار گرفته می­شود و مستلزم حمایت دولتی بوده و برای مثال یکی از این راهکارها معاوضه بنای تاریخی با ملکی دیگر با ارزش برابر و همچنین زمین­های باارزش در سایر نقاط شهر است. این حمایت­ها سبب می­شود مالکان آثار تاریخی با ضرر مالی روبرو نشوند و خود حامی این اقدامات فرهنگی در شهر شوند. البته بسیاری از مالکان آثار تاریخی شهر و استان همدان نیز هنوز به درستی راه کسب درآمد از املاک تاریخی خود را مانند آن‌چه در کاشان، اصفهان و یا یزد شاهد هستیم، نیاموخته‌اند و این وظیفه مسئولان و فعالان میراث فرهنگی ست که تلاش کنیم راه درآمدزایی از این بناها را ترویج دهیم. احداث بوتیک هتل و حتی مرکز تجاری در این اماکن علاوه بر حفظ این آثار سبب درآمدزایی موثر از این بناها نیز می­شود.

تلاش برای حفظ میراث ملی

در انتهای این برنامه نیز «علی مالمیر» مدیرکل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان ضمن قدردانی از حمایت فعالان فرهنگی از مسئولان اداره میراث فرهنگی استان بیان کرد: اگرچه اداره میراث فرهنگی مسئولیت حفاظت از میراث و آثار تاریخی را برعهده دارد اما مالکیت این میراث متعلق به تمامی جامعه و شهروندان است و این دغدغه‌مندی فعالان فرهنگی و شهروندان این استان، سرمایه اصلی ماست و ما بسیار خرسندیم که علاقه­مندان تاریخ و فرهنگ استان ما را حمایت و پشتیبانی می­کنند و اقدامات ما در اداره میراث فرهنگی نیز تنها انجام وظیفه است.

وی با اشاره به اقدامات این نهاد در راستای حفظ آثار ارزشمند تاریخی، گفت: یکی از مهم­ترین وظایف اداره میراث فرهنگی ثبت ملی و تعیین و تصویب عرصه و حریم آثار تاریخی است که در حقیقت مبانی اصلی و حقوقی حفاظت از آثار تاریخی محسوب می­شود. در این راه، طی سال­های اخیر حدود هزار و ۸۰۰ الی هزار و ۹۰۰ اثر تاریخی در استان شناسایی شده است که از میان این رقم، حدود هزار و ۱۰۰ اثر ثبت ملی شده‌اند و از این تعداد ۵۰۰ الی ۶۰۰ مورد به بناهای تاریخی اختصاص داشته است. قریب به ۱۷۰ مورد از این آثار نیز در دو سال اخیر به ثبت ملی رسیده است که ۱۰ الی ۱۵ درصد کل این آثار را شامل می­شود و از این جهت ما اقدامات موثری طی دو سال اخیر در این نهاد داشتیم.

مالمیر در ادامه افزود: علاوه براین ما تلاش کردیم برای نخستین بار شناسایی و اسکن بناهای تاریخی را در اداره میراث انجام دهیم در حالی که تا پیش از این، شناسایی آثار به صورت اتفاقی یا با معرفی علاقمندان و فعالان فرهنگی صورت می­گرفت. در حال حاضر نیز با این روش هدفمند شناسایی اثر، بیش از ۲۰۰ پرونده ثبتی دیگر را برای ثبت ملی آماده و در دست بررسی داریم. در حوزه بافت­های تاریخی، از آن‌جایی که بخش اعظم بناهای تاریخی در این بافت­ها قرار دارند، یکی از مهم­ترین حوزه‌های میراث فرهنگی استان به شمار می‌آیند. بنابراین با اقداماتی توسط کارشناسان میراث فرهنگی صورت گرفت جزو اولین استان­هایی هستیم که ضوابط اختصاصی برای حفاظت از بافت تاریخی به ما ابلاغ شده است. در زمینه ثبت جهانی نیز برای نخستین بار پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی شهر را عنوان کردیم و از این ویژگی شهر همدان که از ابتدای شکل گیری با نام هگمتانه تا به امروز حیات و تداوم داشته است، موضوع ثبت جهانی با عنوان «منظر تاریخی شهری از هگمتانه تا همدان» برای ثبت در سازمان جهانی یونسکو مطرح کردیم.