*مهرداد نهاوندچی
*روزنامه‌نگار
«همدان‌نامه» چلچراغ فرهنگ «همدان»
در عصری که چراغ‌های حوزه فعالیت‌های فرهنگی در همدان خاموش هستند و گاهی فانوسی یا شمعی، رد روشنی کوتاه به جای می‌گذارد، مجموعه «همدان‌نامه» در چهار سال اخیر نه تنها یک چراغ که چلچراغ فرهنگی همدان بوده است. همدان‌نامه، صرفا نه یک «هفته‌نامه» که یک هولدینگ فرهنگی بوده است. نشریه همدان‌نامه از سال ۱۳۹۶ آغاز به کار کرده است و در چند حوزه فعالیت مستمر داشته است. یکی نشریه به عنوان یک رسانه جریان‌ساز بوده، دیگری مجموعه کتاب‌های مختلف با عنوان «مجموعه همدان‌نامه» در حوزه‌های مختلف همدان‌شناسی، شعر، داستان، تاریخ و سایر حوزه‌های فرهنگی است. در این راستا چند کتاب چاپ شده و چندتای دیگر در دست چاپ هستند. یکی از حوزه‌هایی که همدان در این سال‌ها در دستور کار داشته، برگزاری مراسم مختلف با عنوان سلسله نشست‌های «دیدار» و «خوانش» بوده است. در این مراسمات آثار بزرگان همدان در حوزه‌های مختلف بررسی شده یا از اهالی فرهنگ و هنر تجلیل شده است. همدان‌نامه از همان آغاز در حوزه فضای مجازی و تولید محتوای تصویری هم فعالیت داشته که در یک سال اخیر توانسته این بخش را تقویت کند. همدان نامه همکاری پویایی با انجمن های مختلف ادبی و فرهنگی، هنرمندان، هنردوستان و اهالی فرهنگ داشته است. مطالبه‌گری و نگاه همدان‌نامه در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی، هنری و همچنین گردشگری و حفاظت از محیط زیست همدان و مسائل روز در بین رسانه‌های مختلف استان همدان منحصر به فرد و متفاوت بوده است.
نشریات محلی باید بومی باشند نه ملی!
در دوره‌ای که جهانی‌شدن، هویت فرهنگی و فرهنگ بومی را نشانه رفته، یکی از راهکارها، حفظ خرده‌فرهنگ‌ها و ارزش‌های بومی است. ارزش‌های بومی که گوهر ایران را تشکیل می‌دهند و لزوم حفظ آن‌ها در عصر حاضر بیش از پیش اهمیت یافته است؛ آن هم در دوره زمانه نسلی که اگر حفظ نشوند، اثری از آن‌ها باقی نخواهد ماند. گاهی نشریات استان‌های غربی مانند کرمانشاه و کردستان را مطالعه می‌کنم. ایرادی که برخی از این نشریات دارند، از ماهیت نشریه محلی دور شده‌اند و اخبار ملی و مسائل کلان در سطح کشور را مورد بررسی قرار می‌دهند. شاید طرح‌های جلد با سوژه‌های ملی، جذابیت‌هایی هم داشته باشند و افرادی را نیز جذب کنند، اما این دور شدن از هدف رسانه‌های بومی است. یکی از مواردی که از اهداف همدان‌نامه بوده، نگاه بومی به مسائل است. رسالت یک رسانه بومی، پرداختن به فرهنگ عامه و مسائل روز آن منطقه خاص است. همدان‌نامه در حوزه فرهنگ، مسائل اجتماعی، تاریخی، محیط زیستی و حتی روان‌شناختی نگاهی بومی و محلی به موضوعات داشته است.
وقتی نفس کشیدن سخت می‌شود
روزنامه‌ها و نشریات کاغذی پس از دیجیتالی شدن زندگی انسان‌ها در کل دنیا به یک خطر بزرگ مواجه هستند: خطر مرگ. این خطر بزرگ اکنون بیش از هر زمان دیگری این ابزار اطلاع‌رسانی دیرپا را تهدید می‌کند. علاوه بر رشد کم آگهی، روزنامه‌ها با چالش کاهش تیراژ نیز مواجه هستند. همدان‌نامه در بسیاری از مسائل زبان گویای شهروندان همدانی بوده و مسائل متعددی را مطالبه‌گری کرده و پیگیری‌های مستمری درباره مسائل فرهنگی، هنری، محیط زیست، فرهنگ عامه و سایر موارد این‌چنینی داشته است، با این وجود، از اندک حمایت دولتی برخوردار بوده است به شکلی که اکنون هزینه چاپ این نشریه به دشواری تأمین می‌شود. حمایت‌های افراد حقیقی هم بیشتر به صورت کلامی و تزئینی بوده است. شرکت‌ها، سازمان ها و ارگان‌های خصوصی نیز در زمینه مسئولیت اجتماعی خود حمایتی از این مجموعه فرهنگی نداشته‌اند و به عبارت «به به» بسنده کرده‌اند. افزایش بیش از پانزده برابری قیمت کاغذ در دهه اخیر، موجب می‌شود که خودبه‌خود نشریات یکی پس از دیگری به ورطه تعطیلی کشانده شوند. در تمام دنیا به رشد و تعالی رسانه مکتوب کمک می‌کنند، اما در حال حاضر اتفاقات پی‌در‌پی و ناخوشایند برای مطبوعات کاغذی در ایران و به خصوص نشریات محلی در حال وقوع است. نفس کشیدن برای نشریات محلی مانند همدان‌نامه سخت شده است، اگر حمایت‌ها و نگاه‌ها تغییر نکند، حیات چنین مراجع فرهنگی به شکلی جدی به مخاطره خواهد افتاد.
همدان‌نامه و محیط زیست
از سال ۱۳۹۸ در انجمن شاهنامه‌خوانی همدان، با همدان‌نامه آشنا شدم. از آن زمان و از شماره ۴۶ در باب مشکلات و موضوعات محیط زیست و گردشگری همدان مطالبی را با یاری همراهی و همکاران نگارش کرده‌ایم. در سرویس محیط زیست همدان‌نامه سعی کرده‌ایم با نگاهی علمی به مشکلات موجود بپردازیم. در این سرویس، مکرر در باب الوند، اهمیت آن، ساخت و سازها، زخم‌های پیکره آن و راهکارهای حفاظت آن گفته‌ایم. در باب نفی پروژه‌هایی مانند اسکای مال، ساخت‌وساز در منطقه حیدره، تمرکززائی در مناطق متراکم شهری، پل‌سازی و قطار شهری نکته‌ها نوشته‌ایم. ایرادات محیط زیستی طرح جامع و مشکلات آن را بارها اشاره کرده‌ایم. پیشنهاداتی مانند احداث شهرک بیمارستانی و معیارهای مکان‌یابی آن و یا اِلمان‌های محیط زیستی را بازگو کرده‌ایم. از نیروگاه شهید مفتح و آلاینده‌هایش نوشته‌ایم. از نوع مدیریت شهری و اصلاح ساختار شهرداری گفتیم و مقایسه‌ای با شهرهای کشور و دنیا داشتیم. از بحران آب همدان و خطر خوزستان‌شدن همدان نوشتیم. در پرونده‌ای ویژه مشکلات و مسائل غذارسانی به حیوانات بی‌سرپرست را بررسی کردیم. در پرونده‌ای دیگر مسائل مربوط به پسماند، پسماند روستایی و زیرساخت‌های الکترونیکی ایجاد اپلیکیشن‌ها را مورد بررسی قرار دادیم. در باب محیط زیست طبیعی و انسانی همدان، همچنان مشکلاتی زیادی وجود دارد، مطالبه‌گری توسط رسانه‌ها، انجمن‌های مردم نهاد و مشارکت‌های مردمی می‌تواند مسائل را طرح کند و زمینه حل مسائل مختلفی را فرآهم آورد.
همدان‌نامه؛ بیم و امید به آینده
با ورود چند نفر از علاقمندان به حوزه رسانه، از نسل دهه هشتادی‌ها و همکاری آنان با نشریه و اجرای برنامه‌های فرهنگی همدان‌نامه و شرکت در برنامه‌های آموزشی، می‌توان افق روشنی را برای آینده متصور شد. از سوئی، هیچ‌گاه این نگاه مثبت به رسانه‌ها مبنی بر حلال مشکلات بودنشان وجود نداشته است. باید توجه کرد که برداشتن هر گامی در راستای به تعطیلی کشاندن روزنامه‌ها (نشریات مکتوب) در درجه اول به ضرر دولت و در درجه بعدی به ضرر مردم است. وظیفه رسانه مکتوب که رسانه برتر به شمار می‌رود، در وهله نخست عادت به خواندن و در درجه بعدی عادت به خرید ایجاد کردن است. پدیده‌های جدید مانند تغییر اقلیم هم در مراسم این نشریه دور نمانده و در نظر دارد با رویکردی علمی مسائل روز را نیز تحلیل کند. اگرچه هنوز حوزه‌هایی مانند تئاتر و ادبیات نمایشی آن‌طور که باید تحت پوشش رسانه‌های همدان قرار نگرفته‌اند و جا برای کار بسیار است. امید است حضور نسل‌های جدید، حمایت‌های دولتی، خصوصی و مردمی، رسانه‌های استان را در راستای رسالت سنگین خود یاری کنند تا رسانه‌های مختلف از جمله رسانه‌های مکتوب بتوانند وظیفه خود را در زمینه آگاهی‌رسانی و مطالبه‌گری به نحو شایسته به انجام رسانند و بیم‌ها را به امید تبدیل کنند.