*تولد یک نشریه اجتماعی سیاسی در همدان
*س. هوشمند
دوفصلنامه سیاسی و اجتماعی پنداشت (سال اول، شماره یکم/ اسفند ۱۳۹۹) با شعار «رنسانس دانش، پیشران کنترل» در قطع وزیری بزرگ و ۱۶۰ صفحه در همدان انتشار یافته است.
مجله یا نشریه‌های فصلی بدین قطع در سال‌های گذشته، با عنوان هگمتانه و همدان از طرف دفترهای فرهنگی اداره ارشاد یا شهرداری منتشر می‌شد، اما مجله حاضر (پنداشت) با همت جمعی از دانشگاهیان به گونه‌ای روز آمد _چنان که گویی در تهران طبع شده_ نشر می‌یابد.
دو موضوع اساسی این مجله؛ سیاسی و اجتماعی هم به طور غالب در مقالات جنبه عام کشوری دارد، تنها معدودی از گفتارها در بخش شهر و شهروندی ویژه مسائل اجتماعی یا مدنی همدان است.
اما عمده مسائل سیاسی (در بخش پرونده ویژه) مسئله محوری: نهادینه شدن احزاب، امکان یا امتناع؛ شامل گفتارهای روشنگر و آگاهی بخش، مانند دموکراسی و توسعه و صلح پایدار، موانع شکل‌گیری احزاب در ایران، چالش‌های تحزب، آسیب‌های نظام تحزب، نظام انتخاباتی غیرحزبی، مردم سالاری بدون احزاب، حزب بازی، ناکارآمدی احزاب، تناقض در قانون اساسی، کانون‌های قدرت (پاشنه آشیل)، خط مشی‌های اقتصادی، آینده دموکراسی…، احزاب سیاسی خاورمیانه….
در بخش «اندیشه» به بررسی آرا و آثار دکتر داوود فیرحی پرداخته شده است. در بخش «دانشگاه» مسئله محوری همان و استقلال و آزادی های آکادمیک است. در بخش «سیاست روز» هم بیشتر مسائل سیاسی جهان بررسی شده است. در بخش «جامعه» تحولات جمعیتی و تجدید سیاست‌ها بیان شده. بخش‌های فرجامین «فرهنگ» و هنر، مسائل زنان، محیط‌زیست و فروچاله‌هاست. سعی‌شان مشکور و توفیق روز افزون باد.
*ورای حد تقریر است شرح آرزومندی!
*پنداشت؛ رسانشِ دانش؛ پیشرانِ کنش
*حسن مایلی
*مدیرمسئول پنداشت
در شرایطی که موانع سیاسی و فرهنگی نظیر نگرش حاکمیت به فعالیت مطبوعات و وجود سانسور و محدودیت در انتشار مطالب، خودسانسوری، فقدان حمایت‌های مناسب قانونی و حقوقی، کاهش اعتماد عمومی به مطبوعات، وجود شبکه‌های اجتماعی جایگزین، افت کیفی و محتوایی و فاصله گرفتن از روزنامه‌نگاری تحلیلی و بسیاری عوامل دیگر مطبوعات ایران را در شرایط دشوار و نامناسبی قرار داده و راه را بر روشنگری و تبلور کیفی و محتوایی مطبوعات سد کرده است و از سوی دیگر سرریز مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های چاپ و انتشار و فقدان قوانین حمایتی از روزنامه‌نگاران، فعالیت نیم‌بند مطبوعات را با خلل جدی مواجه ساخته و آن را در حالت احتضار قرار داده است؛ به واقع تولد و انتشار نشریه‌ای جدید از آن جهت که نیل به اهداف و رسالت مطبوعات با توجه به موانع یاد شده با چالشی جدی روبه‌روست، در دید عموم، امری عبث به‌سان آب در غربال پیمودن جلوه می‌نماید. با این وصف به همت دوستانی ارزشمند این مهم به سرمنزل مقصود رسیده است آن‌چنان که گویند چون یار اهل است کار سهل است. پنداشت با آگاهی از شرایط موجود و موانع ذکرشده در این مسیر دشوار قدم نهاده است که اگر طاس نیک نشیند همه‌کس نراد است! پنداشت با بهره‌گیری از کلام استاد سخن سعدی «مکن ز غصه شکایت که در طریق طلب/ به راحتی نرسید آن‌که زحمتی نکشید» و نیز با تأسی از قاعده‌ی میسور «ما لا یدرک کله لا یترک کله» پا به منصه ظهور می‌گذارد تا به حد وسع بکوشد و بدین سان رسالت خویش را محقق سازد.
چشم‌انداز و ماموریت
دو فصلنامه پنداشت نشریه‌ای سیاسی_ اجتماعی است که پس از اخذ مجوزهای مربوطه از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از آذر ۹۹ فعالیت‌های خود را آغاز کرده است. پنداشت درصدد است با رویکردی علمی_تحلیلی و نگاهی مسئله‌محور ضمن ایجاد عرصه‌ای عمومی به منظور بسط تفکر انتقادی و ایجاد فضای گفت‌وگوی شفاف، مسائل اساسی جامعه را تبیین و این مسائل را به دغدغه نخبگان و مسئولان و نیز مطالبه مردم تبدیل کرده و بدین‌سان چشم‌انداز (Vision) خود را محقق سازد. تبیین و برجسته‌سازی مسائل اساسی و بنیادین جامعه، فراهم آوردن بستری فکری برای انعکاس افکار و دیدگاه‌های اساتید، صاحب‌نظران و کنشگران سیاسی و اجتماعی، ایجاد بستری مناسب با تأکید بر نگاه آموزشی در راستای تعقیب حقوق اساسی ملت، دولت و حاکمیت شفاف و پاسخگو و جامعه مدنی اثربخش، رصد و پایش مسائل سیاسی و اجتماعی، تأکید بر آگاهی‌بخشی به جامعه در راستای ارتقای سطح تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی و تلاش در راستای بهبود فرهنگ سیاسی، افزایش روحیه مطالبه‌گری و ارتقای فرهنگ پاسخگویی و کمک به فرآیند سیاست‌گذاری و خط مشی‌گذاری دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی با تبیین مسائل جامعه از جمله مأموریت‌ها (Mission) و اهداف کلی فصلنامه پنداشت به شمار می‌رود.
پنداشت؛ رسانه‌ای تحلیلی_تشریحی
پنداشت را می‌توان نشریه‌ای تحلیلی_تشریحی برشمرد که رویکردی علمی را اختیار کرده است. پنداشت با رویکردی تحلیلی_ تشریحی می‌کوشد به علل، چرایی و چگونگی پدیده‌ها و رویدادها بپردازد و با تشریح و تجزیه و تحلیل مسائل در راستای فهم بهتر آن‌ها قدم بردارد. پنداشت تبیین را بر تجویز مقدم می‌پندارد و می‌کوشد فهم مسئله را بر حل آن اولویت بخشیده و با رویکردی علمی مسائل اساسی جامعه را برای عموم تفسیر نمایند تا واسطی باشد برای ارائه تحلیل به عموم جهت روشن ساختن یافته‌ها و شواهد علمی.
پنداشت آن‌گونه که کورتیس مک دوگال (Curtis D.McDougall) بیان می‌دارد، می‌کوشد از سطح مسائل به درون آن رفته و عمق مسائل و رویدادها را بکاود و مخاطب را به پشت صحنه رویداد برده و رویداد را به چارچوب ذهنی و تجربیات او مرتبط سازد. پنداشت درصدد است در هر شماره خود ضمن انتخاب یک مسئله به عنوان موضوع پرونده ویژه، در هر یک از سرویس‌های خود نیز مسائلی را انتخاب و با گفتار و نوشتاری از اساتید و صاحب‌نظران به تبیین آن‌ها همت گمارد تا بدین رهیافت چشم‌انداز و مأموریت خود را محقق سازد؛ از این رو در شمارگان نخست خویش بررسی موانع و چالش‌های تحزب در ایران (نهادینه شدن احزاب امکان یا امتناع!) را به عنوان مسئله محوری و پرونده‌ی ویژه انتخاب کرده است و همچنین در سرویس‌های شش‌گانه به تبیین و بررسی مسائل و موضوعاتی نظیر بررسی اندیشه و آثار زنده‌یاد دکتر فیرحی، استقلال دانشگاه و آزادی‌های آکادمیک، تحولات جمعیتی و چالش‌های پیش رو، خشونت روانی علیه زنان، حاشیه‌نشینی؛ چالشی فراروی توسعه پایدار، بحران فروچاله‌ها؛ تهدید خاموش محیط‌زیست و نگاهی به زندگی و کارنامه هنری استاد شجریان؛ راز مانای آواز می‌پردازد.
پنداشت و رسالت آگاهی‌بخشی
تقویت و افزایش آگاهی مخاطب یا به تعبیر دیگر آگاهی‌بخشی مهم‌ترین کارویژه پنداشت به شمار می‌رود. پنداشت می‌کوشد با تبیین حقایق و واقعیت‌ها در مسیر آگاهی‌بخشی حرکت کند و از این رو از رویکرد خبری و اطلاع‌رسانی فاصله می‌گیرد و معتقد است کنشگری فعال و مؤثر تنها از مسیر آگاهی می‌گذرد. آگاهی‌بخشی با افزایش دانش و آگاهی مخاطب سبب می‌شود مشارکت در امور سیاسی و اجتماعی توأم با شناخت و آگاهی باشد. پنداشت آگاهی‌بخشی سیاسی و اجتماعی را پیشران مشارکت و نظارت مردم بر می‌شمرد و می‌کوشد با تحلیل و تبیین رویدادها و مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه، قدرت تفکر و تحلیل را برای شهروندان فراهم آورده تا در بزنگاه‌های سیاسی و اجتماعی و در دل بحران‌ها بهترین مواجهه را از خود بروز دهند. از سوی دیگر پنداشت می‌کوشد با آگاهی‌بخشی در راستای کاهش شکاف‌های سیاسی بین حاکمیت و مردم حرکت کند که این امر با تعدیل خواسته‌های شهروندان و واقع‌گرایانه ساختن آن با ارائه تصویر و تحلیلی منطبق بر واقعیات از شرایط سیاسی و اجتماعی کشور و نیز حرکت در مسیر اصلاح فرایند سیاست‌گذاری محقق می‌شود. پنداشت می‌کوشد با بیان خواسته‌های شهروندان و نیز پرداختن به ضعف و ناکارآمدی نظام سیاست‌گذاری سلسله‌مراتبی توام با تجویزهای پرفشار ضرورت اصلاح سیاست‌ها و حرکت در مسیر منطق پارادایم سیاست‌گذاری حکمرانی و ریزوم‌وار که توسط ژیل دلوز (Gilles Deleuze) و فیلیکس گاتاری (Felix Guattari) مطرح شد را گوشزد کند و به وسع خود در این راه قدم نهد. پنداست می‌کوشد پلی ارتباطی بین سیاست‌گذاران، کارشناسان و شهروندان باشد تا بدین طریق سه ضلع مسئله، دغدغه و مطالبه را پیوند داده و ضمن پویا کردن عرصه سیاست‌گذاری در این فرایند مؤثر واقع شود.
پنداشت و بسط تفکر انتقادی
یکی دیگر از کارویژه‌های پنداشت را می‌توان بسط تفکر انتقادی و حرکت در مسیر مسئله‌مندسازی برشمرد. رابرت انیس (Robert Ennis) تفکر انتقادی را تفکری مستدل و تیزبینانه درباره این‌که چه چیزی را باور کنیم و چه چیز را اعمال کنیم می‌داند. از سوی دیگر جورجیو آگامبن (Giorgio Agamben) معتقد است متفکر انتقادی به پدیده مورد بررسی خود در قالب یک مسئله می‌نگرد و در راستای آشنایی زدایی قدم برمی‌دارد. با نظری گذرا بر شرایط جامعه می‌توان دریافت که همانا غفلت از فهم ماهیت مسئله دلیل اصلی ناکامی سیاست‌گذاران است و بحران تقلیل‌گرایی (Reductionism) در مواجهه با مسائل پیشران این ناکامی بوده است؛ از این‌رو پنداشت درصدد است در راستای بسط تفکر انتقادی و نیز تبیین مسائل مهم جامعه گام نهد. پنداشت می‌پندارد آن‌گونه که گادامر بیان می‌دارد داستان تفکر با بیان مسئله آغاز می‌شود و مسئله تمامی فرایند تصمیم را جهت می‌بخشد. لذا درصدد است در حد وسع و توان خود در مسیر مسئله‌مندسازی (Problamatization) و در دل آن پرداختن به وجه اول آن که همانا آشنایی‌زدایی به معنای حرکت از سطح ناخودآگاه به سطح خودآگاهی قدم بردارد.
امید است با یاری اعضای تحریریه، اساتید، صاحب‌نظران و کنشگران سیاسی و اجتماعی پنداشت بتواند به اهداف خویش دست یابد و خدمتی ولو اندک را به جامعه‌ای ایران کند. گرچه در شماره نخست محتوای پنداشت با اهداف مدنظر آن فاصله دارد؛ اما با کوششی مضاعف این مهم در شماره‌های بعدی مرتفع و رفته‌رفته به نشریه‌ای وزین و درخور مخاطبان ارزشمند آن بدل خواهد شد.