*نازنین ناصری
*کارشناسی ارشد محیط زیست
حدود دو ماه است که همدان دچار بیآبی شده است و سد اکباتان تنها منبع سطحی تأمین آب شرب همدان خشک شده و در این میان برای تأمین آب شرب شهروندان، تا رسیدن آب از سد تالوار به همدان، مدیران به چاههای کشاورزی و تأمین آب از آبهای زیرزمینی روی آورده‌اند. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان در نشست خبری این اداره اعلام کرد که حدود ۵۰ تا ۶۰ حلقه چاه از کشاورزان اجاره شده و در حال حاضر آب شهر همدان از این چاه‌‌‌ها تأمین می‌‌شود.
در همدان بیشترین میزان مصرف آب در بخش کشاورزی یعنی حدود ۷۵ درصد است و مابقی آن در بخش صنعت و شرب مصرف می‌‌شود. نکته جالب توجه این است که وقتی طبق آمار رسمی ۶۰ حلقه از چاههای کشاورزی در حال حاضر برای تأمین حدود ده درصد آب شرب وارد مدار شده‌اند، برای تأمین آب کشاورزی که حدود ۷۵ درصد مصرف آب را به خود اختصاص داده است چند حلقه چاه به صورت مجاز و غیرمجاز در همدان وجود دارد؟ با وجود این‌که آبهای زیرزمینی بیشترین آب شیرین در دسترس در جهان و به خصوص در ایران و همدان است، این چاههای حفرشده عمیق و نیمه‌عمیق، چه بلایی بر سر آبهای زیرزمینی این شهر می‌‌آورد؟
آبهای زیرزمینی حدود هزاران سال طول کشیده تا در خلل و فرج خاک در زیر زمین برسند و در سفره‌های زیرزمینی ذخیره شوند و در واقع منبع عظیم سفره‌‌ها و آبخوان‌‌های زیرزمینی را تشکیل دهند. با وقوع خشکسالی و تغییرات اقلیمی، میزان بارندگی در هر سال نسبت با سال قبل کمتر و کمتر شده و فصول بارندگی آن‌چنان بارندگی چشمگیری در چند سال اخیر در استان نداشته است و طبق پیش‌بینی هواشناسی با وجود بارندگی در دهه دوم مهر در کشور در همدان بارندگی تا بیست مهر پیش‌بینی نشده است. این‌ها برخی از مشکلاتی است که باعث کم‌آبی همدان شده است، اما عمده مشکل در بخش کشاورزی و الگوی مصرف آب است.
در حال حاضر به یکباره با وقوع بحران آب در همدان و در کل کشور به ناچار مدیران استان به این منبع نامرئی روی آورده‌اند و با پدیدار شدن آن در روی زمین، این منابع نیز از دسترس خارج می‌شوند. با وجود این که بیشترین درآمد استان از بخش محصولات کشاورزی و آن هم از میان محصولات آب‌بری مانند سیب‌زمینی، هندوانه و محصولات علوفه‌‌ای مانند یونجه است، اگر با رویه‌ای که کشاورزان در الگوی کشت محصولات خود دارند، پیش بروند، دیری نپاید که همدان این منبع عظیم را به طور کل از دست خواهد داد و علاوه بر بیآبی و وابسته‌شدن به همسایگان برای تأمین آب با مشکلات حاد دیگری مانند ایجاد فروچاله در دشت‌های خود روبرو خواهد شد. فروچاله‌هایی بیش از آن‌چه که در حال حاضر در دشت کبودراهنگ و فامنین وجود دارد، در همدان ساخته می‌‌شود.
بنابراین تغییر اساسی در بخش کشاورزی نیاز است تا بتواند از بروز زودهنگام بسیاری از مشکلات جلوگیری کند. راهکارهایی مانند تغییر الگوی کشت و استفاده از محصولات با کمترین میزان مصرف آب، استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری و جلوگیری از کشت محصولات آب‌بر توسط کشاورزان و در صورت لزوم برخورد قانونی با متخلفین در این حوزه حساس در راس همه امور سازمان جهاد کشاورزی استان قرار گیرد. همان‌طور که در روزهای قبل این اداره از تغییر الگوی کشت به محصولات کم‌آب‌بر مانند کلزا خبر داد، این رویه را در همدان به جد پیگیری کند و در بین کشاورزان فرهنگ‌سازی کرده و کشت محصولات کم‌آب‌بر را ترویج دهد تا استفاده از سفره‌های آبهای زیر زمینی به کمترین مقدار برسد و این منابع نامرئی همچون آب سد اکباتان نابود نشود.