*حسین زندی
*سردبیر
بیش از یک ماه است که آب شهر همدان مسئله‌ساز شده و به حد بحران رسیده است. در این مدت شهروندان همدان طعم بی‌آبی را با زوایای مختلف چشیدند و شهروندان و مسئولان متوجه شدند چه عواملی باعث این بحران است. به هرحال متولیان آب و مدیران ارشد استان، مسئله آب شهر همدان را به زودی با مسکن‌ها و درمان‌های موقت و به صورت مقطعی رفع خواهند کرد، اما بر اساس شواهد و آن‌چه از وضعیت اقلیم، جغرافیا و داشته‌های ذخایر زیرزمینی مشخص است، در سال‌های آتی نیز افزون بر این آن‌چه امروز شاهدیم، مشکلات بدتری در ارتباط با موضوع آب گریبان شهر همدان را خواهد گرفت. برای این‌که در سال‌های آینده با مشکل کمتری در زمینه آب‌رسانی به شهروندان همدانی مواجه شویم، باید به چند نکته توجه کنیم و باید همت و اراده جمعی مسئولان به حوزه‌هایی که بر خواهم شمرد معطوف شود؛ پرسش ریشه‌ای که همواره باید مطرح شود این که باید ببینیم منشأ و سرچشمه آب مردم همدان در سال‌های گذشته کجا بوده و از چه راه‌هایی می‌توانیم آب شهر را تأمین کنیم؟ بدون شک یکی از منابع اصلی آب شهر همدان کوهستان الوند است. در گذشته بیش از ۲۷۰ چشمه و قنات و ۸ رودخانه مهم از درون و بیرون شهر همدان جاری می‌شده و آب آشامیدنی و مصرفی شهروندان همدانی را در قرون متمادی تأمین می‌کرده است. امروز نیز بخشی از آب شهر از سرچشمه این قنات‌ها و رودها تأمین می‌شود. در سال‌های گذشته با رشد جمعیت منابع دیگری به آب شرب مردم همدان اضافه شد. از جمله سد اکباتان و با افزودن این ذخیره‌گاه به عنوان منبع آب مردم همدان که اتفاقا آبشخور و سرچشمه این سد نیز از دامنه الوند است، در دوره‌ای مشکل تأمین آب رفع شد. در ادامه با پیش‌بینی کمبود آب، چاه‌هایی از دشت بهار، روستای امزاجرد و اطراف گورستان همدان به منبع آب همدان افزوده شد. اما با روند خشکسالی و استفاده غلط از سفره‌های زیرزمینی و منابع آبی شهر همدان روز به روز از این ذخیره‌گاه‌ها کاسته شد تا جایی که تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بر آن شدند تا با انتقال آب از استان‌های دیگر مانند کردستان و زنجان و شهرستان کبودراهنگ آب همدان را تأمین کنند، بدون توجه به این نکته که شیوه اشتباهی است.
حال که متوجه شدیم منابع آبی شهر همدان از کجاست، برگردیم به پیشنهاد‌ها. بخشی از حجم سد اکباتان به دلیل سرازیرشدن گلولای و خاک پر شده است و باید لایروبی شود. مدیران معتقدند که این لایروبی صرفه اقتصادی ندارد، اما این بهانه‌ای بیش نیست در حالی‌که ساختن یک سد چندین برابر لایروبی‌کردن آن هزینه دارد، بنابراین اگر قرار است ذخیره‌گاهی به آب همدان اضافه شود، ابتدا بهتر است سدی که ساخته شده و پر از گلولای است، لایروبی شود. بحث بعدی قنوات و رودخانه‌هایی است که پیشتر اشاره شد. این مسیرهای آب‌رسانی باید ساماندهی شوند، فاضلاب از رودخانه‌ها و قنات‌ها جدا شود و آب قنات‌ها به چرخه مصرف آب آشامیدنی مردم همدان برگردد. نکته دیگر باید مسئولین به فکر منبابع ذخیره‌سازی آب در شهر همدان باشند. منابع بزرگی که بتوانند برای مصرف آب در فصل گرما کمک کند. اصلی‌ترین بهانه مسئولان نبود اعتبار و بودجه است. به نظر می‌رسد این بهانه است. پروژه‌های نادرست و غلطی در استان اجرا شده و یا نیمه‌کاره رها شده که هرگز اولویت استان نبوده و گاهی صرفه اقتصادی نیز نداشته‌اند. به طور مثال جاده برگشت امامزاده کوه که بخشی از طبیعت بکر استان را تخریب کرده و نیمه‌کاره رها شده از جمله این پروژه‌هاست. این مسیر می‌توانست ساخته نشود و بودجه آن در زمینه مدیریت آب و ذخیره‌سازی این عنصر حیاتی مصرف شود. یا این روزها از بحث جاده همدان به تویسرکان و هزاران میلیارد اعتبار سخن گفته می‌شود باید پرسید آیا اولویت مردم همدان امروز جاده همدان به تویسرکان است یا مسئله آب؟ بنابراین اگر اولویت‌سنجی شود، متوجه می‌شویم که امروز اصلی‌ترین اولویت مردم همدان آب است و تأمین اعتبار کار چندان دشواری نیست و تنها اراده می خواهد.
بحث بعدی موضوع انتقال پساب تصفیه‌شده از سیستم فاضلاب همدان به نیروگاه است. هرچه سریع‌تر این انتقال آب باید قطع شده و چاره دیگری برای نیروگاه اندیشیده شود. تأمین برق از انرژی های تجدیدپذیر یا واردات برق از جمله راهکارهای این حوزه است. موضوع مهم‌تر بحث کشاورزی ناپایدار است و آن‌چه آب استان همدان را به نابود کرده است. این روزها یکی از اصلی‌ترین کارها این است که برای رفع مشکل آب در سال‌های پیش‌رو از روش غلط در کشاورزی و کشت آبی جلوگیری شود. همچنین مسئله چاه‌هایی که در استان همدان بدون نظارت در حال تخلیه زیرزمینی است باید پلمب و یا پر شده و آب آ‌ن‌ها در بستر زمین ذخیره شود. پس به جای پروژه‌های نادرست و غیرضروری بهتر است به فکر مدیریت آب باشیم به دلیل این‌که در سال‌های آینده مسلما وضعیت بدتر از امروز خواهد شد.