*داود محرابی
*کارشناس ارشد جامعهشناسی
ایثار اجتماعی (دیگرخواهی): برتری دادن منافع دیگران و مصالح جامعه بر منافع فردی و گروهی، به عبارت دیگر مصرف دارائیها (زمان، مال، امکانات…) و جان خود برای ایفای مسئولیت انسانی و اجتماعی. ایثار از سطح فردی با مفاهیمی چون همدردی و همدلی آغاز میشود. وقتی انسان در فرآیند رشد و اندیشهکردن از سطح نیازهای پائینتر (معیشتی، امنیتی، بهداشت… ) عبور کند در نهایت به خوشکوفایی میرسد. این خویشتنیابی در بطن اجتماع به دیگرخواهی یا ایثار اجتماعی ختم میشود. جایی که انسان به خاطر دیگری از خود میگذرد، این ازخودگذشتگی به صورت یک سازوکار و فرآیند در سطح بخشایش بین فردی آغاز میشود و سپس از سطح بخشایش در سطح خانواده به بخشایش و فداکاری در سطح جامعه میرسد.
ایثار اجتماعی – محیط زیستی
برتری دادن منافع و مصالح طبیعت و محیط زیست بر منافع فردی و گروهی, به عبارت دیگر مصرف دارائیها و جان خود برای حفاظت از طبیعت و محیط زیست.
نمونههای برجسته
فعالیت تشکلهای محیط زیستی، دوستداران محیط زیست، محیط بانان و… در راستای حفاظت از محیط زیست است؛ همچنین نمونه متعالی آن از دست دادن جان خویش در راه حفظ محیط زیست است، عاشقان محیط زیستی که هر ساله در خاموشکردن انواع آتشسوزیها در طبیعت جان خود را از دست میدهند، شهیدان محیط زیستی هستند که جان خویش را برای حفاظت از محیط زیست نثار میکنند.
انواع (پیوستار) ایثار اجتماعی – محیط زیستی
ایثار اجتماعی – محیط زیستی دارای طیف گوناگون و گستردهای است. از یک کودک که از گلی نگهداری میکند تا یک باغبان، از یک فعال محیط زیست تا یک کارمند متعهد به کارش، از یک نویسنده محیط زیست تا یک سیاستگذار محیط زیستی وظیفهشناس، از یک شرکت یا سازمان مسئول در برابر حفظ محیط زیست تا یک خانم خانهداری که در مصرف آب صرفهجویی میکند… همه اینها به نوعی در راه حفظ محیط زیست میکوشند. بنابراین مفاهیمی چون نذر فرهنگی (صرف وقت برای آموزش رایگان محیط زیستی، تقسیم رایگان کیسههای پارچهای) و وقف محیط زیستی(مالی یا جانی) همه در پیوستار و سطحی از ایثار اجتماعی – محیط زیستی قرار میگیرند. برای اینکه این تفکر ایثار اجتماعی و سپس ایثار اجتماعی – محیط زیستی در یک جامعه شکل بگیرد، باید نهادهای گوناگون جامعه پذیری (اجتماعیکردن) که عبارتند از: مدرسه، مذهب، رسانه، خانواده، دوستان، احزاب و تشکلها… با آموزههای صحیح و متجانس با هم کارشان را انجام دهند. در غیر این صورت ما با جامعهای روبرو میشویم که بیتفاوتی اجتماعی، بیاعتمادی اجتماعی و هراس اجتماعی در آن بیداد میکند، سطح سرمایه اجتماعی به شدت تنزل مییابد و سقوط میکند و جامعه آبستن انواع آسیبها و بحرانها میشود. برای موجودیت شهروندان مسئول و سپس ایثارگر در تمامی ابعاد و لایههای جامعه نیازمند آن هستیم که منابع جامعهپذیری همنوا و همسو با هم وظیفه خود را انجام دهند.
جمع بست
امروزه، جامعه و محیط زیست ایران نیاز ضروری به ایثار اجتماعی – محیط زیستی دارد، برای شکل گیری ایثار اجتماعی – محیط زیستی باید پایههای پروراندن و آموزش آموزههای مسئولیتپذیری را در جامعه تقویت کنیم، سپس این نوع اندیشه را ترویج و توسعه دهیم، چراکه ایثار اجتماعی – محیط زیستی بر محور مسئولیتپذیری اجتماعی میچرخد. یعنی تا زمانی که ما مفهوم مسئولیتپذیری را درک نکنیم و به شهروندان مسئولیتپذیری تبدیل نشویم در حوزه ایثار اجتماعی – محیط زیستی جزو رفتار و اعمال پراکنده و غیرهدفمند کاری از پیش نخواهیم برد. چکیده اینکه مسئولیتپذیری اجتماعی – محیط زیستی دروازه ورود به ایثار اجتماعی – محیط زیستی است.