*نازنین ناصری
*کارشناس ارشد محیط زیست
بحران آب این روزها سرتیتر بسیاری از اخبار است که به صورت یک چالش جدی مسئولان و مردم را درگیر خود کرده است. این مسئله پیامدهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی دارد که از جمله آن می‌توان به بروز تنش‌های ناشی از تشدید رقابت بین متقاضیان آب، بروز مشکلات در تأمین امنیت غذایی، گسترش فقر و بیکاری، خشکسالی، نشست زمین و ایجاد فروچاله، تلف شدن حیات وحش و مهاجرت پرندگان اشاره کرد.
تالاب «آق‌گل» با توجه به بافت و ضخامت تشکیلات زمین‌شناسی آن، دارای قدمتی ۴۰ هزار ساله بوده و زیستگاه ۳۱ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی از جمله فلامینگو، قو، غاز خاکستری، تنجه، اردک مرمری، اردک سرسبز، مرغ سقا، لک‌لک و حواصیل است. این تالاب که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و به‌عنوان منطقه شکارممنوع شناخته‌شده است، فصلی بوده و از محل رودخانه قره‌چای از زیر حوزه کمیجان و از طریق بارندگی‌های زمستانه تغذیه می‌شود.
تالاب آق‌گل ملایر و اعضای اکوسیستم این تالاب از جمله پوشش گیاهی و جانوری آن، از عواقب بحران آب در امان نمانده‌اند به طوری که می‌توان به کاهش شدید حجم آب تالاب، خشک‌شدن بخش‌های وسیعی از آن و افزایش میزان گرد و غبار و از دست رفتن بخش‌های زیادی از زیستگاه‌های تالابی، مرگ و میر آبزیان و کاهش تعداد پرندگان مهاجر اشاره کرد. از عواملی که باعث این چالش شده می‌توان به خشکسالی، سدسازی روی رودخانه‌های تأمین‌کننده آب این تالاب، برداشت بی‌رویه آب از اطراف تالاب آق‌گل و کشت محصولات پرمصرف اشاره کرد.
علت خشک‌شدن تالاب فقط به خاطر بحران آب و کمبود بارش‌ها در سال‌های اخیر نبوده بلکه مراقبت‌نکردن مردم منطقه، حفر چاه غیرمجاز و بهره‌برداری بی‌رویه از منبع تغذیه تالاب‌ها و همچنین ضعف ناشی از سوی مسئولان در مدیریت این تالاب، در بحرانی‌شدن وضعیت این تالاب دخیل بوده‌اند. بزرگ‌ترین چالشی که این تالاب با آن روبرو است رعایت‌نکردن حق‌آبه آن است. توجه نداشتن به موضوع حق‌آبه‌های سطحی و زیرسطحی، حفر چاه‌های عمیق با اهداف کسب آب بلااستفاده در سفره‌های زیرزمینی، از بین بردن حق‌آبه رودخانه‌های استان با ایجاد بندها و سدهای خاکی و حتی تغییر مسیر آن‌ها و نبود برنامه مدون و مشخص حفاظت از آب دلیل قرارگیری موضوع آب در صدر بحران‌های محیط زیستی و حیاتی تالاب‌های استان همدان است.
با توجه به مطالب گفته‌شده و همچنین با فوائدی که این تالاب در برابر نیروهای طبیعی مانند باد و طوفان دارد، برای جلوگیری از نابودی این تالاب که حیات بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری به آن وابسته است، فکری باید کرد که در این میان تعامل بین اداره‌کل محیط زیست استان و منابع طبیعی، تعامل با مسئولان استان اراک در پی رفع مشکلات کم‌آبی این تالاب و تعامل با کشاورزان و افرادی که از آب این تالاب استفاده می‌کنند، می‌تواند موثر باشد. چراکه توجه به نقش مردم در برنامه‌های مدیریتی در حفاظت از تالاب‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است و مسئولان با فراهم‌کردن برنامه‌های آموزشی، پژوهشی و تفریحی برای استفاده مردم، زمینه‌های لازم برای حفاظت از این تالاب فراهم کنند.