به داغی شیرسنگ داغ

*روشنک کاظمی

اصلا جنس زندگی عشایر با همه آدم‌های دنیا فرق می‌کند. از طرز لباس‌پوشیدن و غذاخوردن گرفته تا جهان‌بینی این قشر، مختص خودشان است و همین باعث شده آئین‌ها، آداب و رسوم رنگارنگی به جهان عرضه کنند. اگرچه تکنولوژی و مدرنیته پا در زندگی آن‌ها هم گذاشته و گرفتارشان کرده و بخش زیادی از اختصاصاتشان را از بین برده و آن‌ها را هم شبیه تا حدی شبیه به دیگر آدم‌های دنیا کرده، اما هنوز چیزهایی هست که فقط مال خودشان باشد و کسی نتواند آن‌ها را ازشان بگیرد.

زندگی در کوه و صحرا و تحمل فراز و نشیب‌ها و پستی‌ها و بلندی‌ها باعث شده آن‌ها در برابر هر محدودیتی راه جدیدی پیدا کنند و برای حل هر مشکلی روش جدیدی ابداع کنند. مثلا زندگی دور از دنیای ماشینی و دسترسی‌نداشتن به امکانات هنگام انجام کارهایی مانند به چرابردن دام‌، عشایر و چوپان‌ها را مجبور کرده برای تهیه و تأمین غذای مورد نیاز خود دست به ابتکار بزنند.

یکی از این ابتکارها غذای «شیر سنگ داغ» است که روش تهیه آن دست به دامن‌ طبیعت شدن را یادآوری می‌کند. این غذا را روستائیانی که دام‌های خود را برای چرا به صحرا می‌برند، هم درست می‌کنند، البته نه به قوت سابق. انگار آن‌ها هم به خوردن غذاهایی که سریع پخته می‌شوند، اما همان‌قدر بی‌کیفیت هستند، رضایت داده‌اند.

مصطفی جوان روستایی است که ما را در طرز تهیه شیرسنگ داغ همراه می‌کند. او که مجبور است از صبح تا عصر در صحرا باشد تا بلکه دام‌هایش در این خشکی ناشی از بی‌آبی چیزی برای خوردن پیدا کنند، شیرسنگ‌داغ را بهترین غذا برای چوپان‌ها می‌داند، چون هم سریع آماده می‌شود هم چوپان‌ها را تا عصر که به خانه برگردند، سیر نگه می‌دارد و بسیار مقوی است.

مصطفی می‌گوید: همیشه یک سنگ تمیز، ترجیحا سفید در خورجین خودم دارم. ساعت ده، یازده صبح که در صحرا صبحانه می‌خورم، آتشی دست‌وپا می‌کنم و شیری که از گاو یا بزهایم دوشیده‌ام را روی آن می‌گذارم تا کاملا داغ شود. عشایر شیر را در ظرف مسی که به آن «بادیه» می‌گویند، داغ می‌کنند. اما می‌توان از ظرف روی هم برای این کار استفاده کرد. وقتی شیر می‌جوشد، سنگ سفید که خنک است را داخل ظرف شیر می‌گذارم. از آن‌جایی که سنگ خنک و شیر بسیار داغ است، سنگ چربی‌های مقوی شیر را به خود جذب می‌کند. چند دقیقه بعد سنگ را درمی‌آورم و سرشیری که به آن چسبیده را جدا می‌کنم و روی نان تازه می‌مالم و به عنوان نهار می‌خورم.

این جوان روستایی معتقد است این غذای خوشمزه را به روش دیگری هم می‌توان تهیه کرد و توضیح می‌دهد: حالت برعکس هم دارد؛ یعنی سنگ سفید و تمیز را داخل آتش قرار می‌دهم تا کاملا داغ شود. وقتی سنگ داغ شد، آن را داخل ظرف شیر سرد می‌اندازم و دقیقا مثل روش اول، چون سنگ خیلی داغ و شیر خیلی سرد است، سنگ همه چربی‌های شیر را جذب خودش می‌کند و یک غذای خوشمزه و خیلی مقوی تحویل من می‌دهد.

او تأکید می‌کند که شیر یا سنگ مورد استفاده در دو روش گفته‌شده، کاملا باید جوشیده یا داغ باشند تا سنگ بتواند چربی شیر را به خود جذب کند، در غیر این‌صورت روند تهیه این غذا ناموفق خواهد بود. اگر مقدار شیر زیاد باشد، باید از چند سنگ برای درست‌کردن این غذا استفاده کرد، وگرنه یک سنگ نمی‌تواند همه چربی‌های شیر را جذب کند.

البته مصطفی می‌گوید دیگر خیلی کم پیش می‌آید چوپان‌ها و عشایر چنین غذایی درست کنند، اما هنوز هم کارایی خود را دارد. او معتقد است: شیرسنگ داغ از روزگاران دور به عنوان یک غذای به‌اصطلاح لاکچری در بین روستائیان و عشایر مطرح بوده و حتی برای پذیرایی از مهمان‌ها از آن استفاده می‌کردند، اما حالا آن‌ها هم به خوردن ساندویچ و پیتزا روی آورده‌اند! هرچند می‌توان به کوهنوردان توصیه کرد در دل کوه که همه چیز در سیطره طبیعت است و کوهنوردان هم که باید برای حفظ طبیعت با آن همراه شوند، از این غذا برای صبحانه و نهار خود استفاده کنند که هم مفید و مقوی است و به ادامه کوهنوردی کمک زیادی می‌کند، هم منجر به حفظ طبیعت می‌شود.

اگر تصمیم دارید این غذا را در خانه امتحان کنید، پیشنهاد می‌کنم از شیرهای کارخانه‌ای استفاده نکنید، چون معمولا این شیرها آن‌قدر بی‌کیفیت هستند که چربی ندارند که سنگ آن‌ها را به خود جذب کنند. تهیه این غذا فقط از شیر اصیل قابل تهیه است.