*لیلا بهرامی
*جامعه‌شناس
نوجوانان امروزی در معرض چالش‌های بزرگ محیط زیستی قرار دارند و با پیامدهای منفی تغییرات اقلیمی روبه‌رو هستند؛ به همین دلیل رفتارهای طرفدارانه از محیط زیست در میان این نسل برای کاهش پیامدهای منفی بسیار مهم است. مشاهدات میدانی و مطالعه جنبش‌های اجتماعی معاصر مبین این است که جوانان نسل z سهم بسزایی به عنوان کنشگران اجتماعی در جنبش‌های زیست محیطی ایفا می‌کنند. عمده این جنبش‌ها با این هدف ادامه می‌یابند تا از سیاست‌گذاران طلب کنند و آن‌ها را وادارند تا با چالش‌های محیط زیستی مانند تغییرات آب‌و‌هوایی، فراتر از شعار و به شیوه‌ای موثر مقابله کنند. گرچه تغییرات آب‌و‌هوایی غالبا باعث نگرانی و کنش در بین همه نسل‌ها بوده است، اما روشی که نسل z به آن پرداخته است، به طور قابل توجهی متفاوت است.
به عنوان مثال در یک نظرسنجی در ایالات متحده که با هدف کشف نگرانی‌های گوناگون نسل‌های متفاوت انجام گرفته، مشخص شد که ۷۶ درصد نسل z، تغییرات آب‌و‌هوایی را به عنوان بزرگ‌ترین نگرانی خود ابراز کرده‌اند. بررسی محتواهای به اشتراک‌گذاری‌شده در فضای مجازی نشان داده است که محتواهای مبتنی بر تغییرات آب‌و‌هوایی در میان کاربران رسانه‌های اجتماعی نسل Z سهم عمده‌ای دارد. آنان از طریق فعالیت‌های داوطلبانه تلاش بیشتری برای درگیرشدن با موضوعات محیط زیستی دارند. آن‌چه در پس مشاهدات و پژوهش‌های این‌چنینی به وضوح قابل رویت است، تمایل شگفت‌انگیز متولدین نسل z و پس از آن، به تأثیرگذاری مثبت بر سرنوشت زیست محیطی کره زمین است. بروز و تبلور چنین تمایلی در میان نسل‌های اخیر می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. بر اساس یک تقسیم‌بندی جهانی پیش بینی می‌شود متولدین دهه هشتاد و نسل‌های پس از آن بار عمده تغییرات اقلیمی را متحمل شوند. طبق بررسی‌های دانشمندان، تا سال ۲۱۰۰ و یا قبل از آن خشکسالی شدید و امواج گرما پیش‌بینی می‌شود که هر ۲ تا ۳ سال ممکن است اتفاق بیافتد. (فراموش نکنید که در حال حاضر رویدادهایی از این دست هر ۲۰ سال یکبار رخ می‌دهد). این در حالی است که تا آن زمان نسل‌های قبلی از میان رفته‌اند، اما نسل z زنده خواهند بود و اثرات منفی تغییرات آب‌و‌هوایی را تجربه خواهند کرد. با توجه به این واقعیت منطقی است که اعضای نسل Z به تغییرات اقلیمی اهمیت بیشتری دهند تا از اثرات فاجعه‌بار گرم‌شدن زمین جلوگیری کنند. از همین روست که نظرسنجی‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در آمریکا نشان می‌دهد که نسل‌های جوان‌تر نسبت به نسل‌های قدیمی‌تر احتمال بیشتری دارد که گرم‌شدن کره زمین را شخصا مهم بدانند و یا تمایل خود را برای مشارکت در فعالیت‌های اقلیمی ابراز کنند.
نسل Z به انرژی جایگرین اهمیت بیشتری می‌دهد، زیرا آن را راهی برای کاهش تغییرات آب‌و‌هوایی و مقابله با آلودگی می‌دانند. پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی و خودروهای الکتریکی از جمله فناوری‌های سبز هستند که علاقه نسل Z را برانگیخته‌اند. گرچه این فناوری‌ها بسیار گران هستند، اما این نسل به دنبال یافتن گزینه‌های جایگزین و درک و به کارگیری آن‌هاست. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که آلودگی‌های زیست محیطی تا سال ۲۰۵۰ باعث افزایش مرگ‌و‌میرهای زودرس در سطح جهان خواهد شد و طبیعتا نسل جدید با شروع باروری بیش از پیش به راه‌حل‌هایی که آلودگی را کاهش میدهند، علاقمند می‌شود. امروزه در سراسر دنیا برندها تنها از طریق به‌کارگیری روش‌های نوین تولید که منجر به کاهش آلودگی و پسماندهای زیست محیطی می‌شود، قادر خواهند بود که نوجوانان را به خود جذب کنند. یک نظرسنجی جدید نشان می‌دهد که نسل Z به تصمیمات خرید پایدار بیشتر از نام‌های تجاری اهمیت می‌دهد. دیدگاه‌های این نسل به عنوان قهرمانان شیوه‌های مصرف‌کننده پایدار، سایر گروه‌های سنی را نیز تحت تأثیر قرار میدهند. مقایسه داده‌های نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان نسبت به دو سال پیش آمادگی بیشتری برای خرید محصولات پایدار دارند. تقریبا از هر ۱۰ نفر در جهان یک نفر به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارد و انتظار می‌رود این رقم به دلیل درگیری‌های جهانی و تغییر آب و هوا بدتر شود.
در واقع نتایج برخی پروژه‌ها نشان می‌دهد که جنگ‌ها به دلیل کمبود آب آغاز خواهد شد و از آن‌جایی که این نسل به برابری و استفاده‌ی منصفانه از زمین و آلودگی اهمیت میدهند، دسترسی به آب یکی دیگر از دلایل محیط زیستی است که این گروه با بدترشدن وضعیت، نگران آن خواهد شد. در حالی که بخش عمده‌ای از جنگل‌ها و مراتع در سرتاسر جهان و به اشکال مختلف تحت قوانین حافظتی محافظت می‌شوند، برخی سیاستمداران در تلاش هستند تا وضعیت‌های حفاظت شده را لغو کنند. در مقابل فعالان محیط زیست اصرار دارند که زمین‌های حفاظت شده به خاطر محیط زیست و رفاه نسل‌های آینده، همچنان حفاظت شده باقی بمانند.
به نظر می‌رسد تعداد بیشتری از افراد این نسل نسبت به افراد نسل‌های قبلی به گیاه‌خواری علاقه نشان میدهند؛ چراکه آنان هم به حقوق حیوانات و هم به حفظ محیط زیست اهمیت میدهند. خوردن گوشت کمتر می‌تواند تأثیر مثبت قابل توجهی بر محیط زیست داشته باشد. در این راستا باید برندهای غذایی برای دنیای جدیدی آماده شوند که مصرف‌کنندگان بیشتری از پروتئین حیوانی اجتناب کنند. یکی دیگر از منابع مهم آلایندگی محیط زیست در دنیای معاصر، تولید افسار گسیخته زباله است که چالش‌های محیط زیستی را دو چندان کرده است. از همین روست که بازیافت به یکی دیگر از مسائل زیست محیطی بدل می‌شود که این نسل به آن اهمیت می‌دهد و به طور منظم آن را تمرین می‌کند.
دغدغه‌های زیست محیطی بنا بر ماهیت جهان‌شمول خود، در مرزهای جغرافیایی محصور نمی‌ماند و از این‌رو به موضوع مشترک تمام ساکنین این سیاره بدل شده است. نسل z اصلی‌ترین میراث‌داران چالش‌های محیط زیستی، روزی نه چندان دور بار سنگین بی‌مهری نسل‌های پیشین را نسبت به خانه‌ی سبز ما یعنی زمین بر دوش خود احساس خواهند کرد. چه امید بخش است که از همین امروز دغدغه‌های محیط زیستی و دل‌نگرانی‌های دلگرم‌کننده این نسل را به چشم می‌بینیم.