*نازنین ناصری
*کارشناس ارشد محیط زیست
استان همدان یکی از قطب‌های محصولات کشاورزی مانند سیب‌زمینی و سیر در غرب کشور محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، کمبود بارش و نبود آب کافی برای آبیاری اراضی، کشاورزان را با چالش‌های زیادی روبرو کرده است و آن‌ها به کاشت محصولات کشاورزی دیگر روی خوش نشان نمی‌دهند. امروزه شاهد آن هستیم که بسیاری از کشاورزان تغییر کاربری داده و در اراضی کشاورزی ساختوساز انجام داده‌اند، به طوری که در بسیاری از روستاها و مناطق اطراف همدان و بهار مشاهده می‌شود که در زمین‌های کشاورزی خصوصا در باغات از جمله باغات گردو و سیب ویلا و استخرسازی به عنوان یک رویکرد جدید و درآمدزایی از طریق جذب گردشگر به این مناطق شده و ممکن است هنوز کشاورزان ما از پیامدهای این ساخت‌و‌سازها و تغییر کاربری‌ها آگاه نباشند که این مناطق بکربودن خود را از دست می‌دهند و جلوه‌های بصری ناموزون را به عنوان زخمی بر پیکره طبیعت بر جای می‌گذارند.
زمین‌های کشاورزی، منابع طبیعی محسوب می‌شوند، جدا از مسائل شرعی تغییر کاربری‌ها، کارایی هر بوم سازگان با نوع و کیفیت کاربری آن وابسته است. چطور انتظار داریم در اراضی زراعی و باغات ساختوساز انجام دهیم، اما نهاده‌های آن از جمله خاک مرغوب و حاصلخیز از دست نرود، در صورتی که برای تشکیل یک سانتی‌متر خاک حدود ۲۰۰ سال زمان لازم است. با تغییر کاربری کشاورزی علاوه بر این‌که استان خودکفایی خود را در بین محصولات معرف استان از دست می‌دهد، بلکه با کوچک‌ترشدن اراضی زراعی، میزان تولید در واحد سطح کمتر و هزینه‌های تولید بیشتر می‌شود. جدا از این‌ها، پیامدهای منفی بر شغل روستاییان و همچنین اقتصاد و فرهنگ آن‌ها خواهد داشت. با توجه به این‌که سرانه اراضی زراعی و باغات در کشور پایین بوده که امنیت غذایی مرم را به خطر می‌اندازد، حفظ اراضی و باغات از ملزومات هر استانی محسوب می‌شود. گردوی تویسرکان و انگور ملایر که ثبت جهانی هم شده‌اند، از سرمایه‌های اصلی استان به شمار می‌آیند و سهم بسزایی در درآمدزایی استان دارند، اما در سال‌های اخیر این دو محصول با ارزش به دلیل کمبود بارش، در میان کشاورزان و باغ‌داران، جای خود را به ساخت‌و‌سازهای امروزی داده‌اند، شاید یکی از دلایل آن، نزدیک‌بودن روستاهای این شهرستان‌ها به آن‌ها و جای‌گیری فرهنگ شهری در روستاها است که بسیاری از اراضی اطراف آن‌ها به عنوان مناطق تفریحی آخر هفته و یا تابستان گذرانی تبدیل شده است.
به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تخریب و تغییر اراضی زراعی باید اقدامات جدی از سوی جهاد کشاورزی استان صورت گیرد؛ از جمله هشدار و اطلاع‌رسانی از پیامدهای ساختوساز در اراضی و تخریب سازه‌های ناهمگون با توان زمین در دستور کار قرار گیرد. حمایت کشاورزان از طریق جهاد کشاورزی و قراردادن کارشناس در کنار آن‌ها شاید راهی برای داشتن کشاورزی پایدار در استان محسوب شود و با داشتن رویکرد حفظ اراضی و باغات هم میزان تولید را در استان بتوان افزایش داد و هم جلوی هدررفت آب و خاک در زمین‌های مرغوب کشاورزی را گرفت.