شهروندان؛ همیاران طبیعت باشند

*معاون حفاظت و امور اراضی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان:

*همدان جزو استان‌های پیشرو در انجام پروژه کاداستر است

*نازنین ناصری

*کارشناس ارشد محیط زیست

در خارج از حریم شهر متولی اراضی ملی، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری است که حفاظت، حراست و احیای عرصه‌ها را بر عهده دارد و مساحت آن حدود ۷۰۰ هزار هکتار است.

بیش از نیمی از مساحت استان را اراضی مرتعی تشکیل می‌دهد که جزو اراضی ملی محسوب می‌شوند. حفاظت و صیانت از این اراضی بر عهده اداره حفاظت و امور اراضی است. امروزه دستاوردهای نوین به کمک این مهم شتافته‌اند.

شکل‌های مختلف حفاظت از منابع طبیعی

معاون حفاظت و امور اراضی استان با بیان‌ این‌که یکی از مهم‌ترین وظایف منابع طبیعی حفاظت از اراضی ملی به عنوان انفال است، توضیح می‌دهد: اولویت اداره ما حفاظت است و توسعه، احیا و بهره‌برداری در مراتب بعدی قرار دارند. همکارانی که در بخش حفاظت منابع طبیعی فعالیت دارند، در حقیقت، در خط مقدم این اداره قرار دارند که حفاظت از اراضی را پیگیری می‌کنند.

«رضا الوندی» با اشاره به بخش‌های مختلف حفاظت منابع طبیعی می‌گوید: حفاظت در منابع طبیعی به چند شکل تعریف شده است. حفاظت فنی که عهده‌دار آن اداره حفاظت و حمایت که از زیرمجموعه معاونت حفاظت  است، می‌باشد. حفاظت فیزیکی که بر عهده یگان حفاظت است که این یگان زیر نظر مدیرکل منابع طبیعی استان‌ها انجام وظیفه می‌کند و حفاظت حقوقی از اراضی و پیگیری پرونده‌ها در مراجع قضایی است که با  هر دو بخش معاونت حفاظت و یگان حفاظت مرتبط است.

اقدامات فنی برای حفاظت عرصه‌ها

الوندی ادامه می‌دهد: یکسری اقدامات در حفاظت فنی که دربرگیرنده حفاظت اصولی عرصه‌ها است، باید در اداره منابع طبیعی استان انجام شود. پروژه‌های مختلفی توسط اداره حفاظت و امور راضی انجام می‌شود، که یکی از پروژه‌ها جلوگیری از تصرفات و زمین‌خواری، احداث کمربند حائل بین منابع طبیعی و اراضی مستثنیات است. کمربند‌ها به شکل‌های مختلف انجام می‌شود؛ یکی از روش‌ها احداث بنچ‌مارک است. به‌طوری که در مناطق تحت حفاظت سازه‌ای مانند نیوچرسی بر اساس اولویت‌بندی مناطق ایجاد کنیم که از لحاظ اکولوژیکی دارای حائز اهمیت است، یا در صورت تصرف، صدمه بیشتری به طبیعت مانند چمن‌زارها، مناطق جنگلی و بحرانی وارد شود، این مناطق در اولویت اول قرار دارد و سایر مناطق نیز در دستور کار قرار گرفته‌اند که نیاز به تأمین اعتبار مالی خاص خود را دارد.

گیاه‌پزشکی

وی توضیح می‌دهد: یکی از وظایفی که اداره حفاظت و امور اراضی دارد، موضوع گیاه‌پزشکی است به دلیل این‌که با یک موجود زنده به اسم گیاه سروکار داریم، اگر این گیاه در مناطق جنگلی و مرتعی دچار آفت و بیماری شود، همکاری‌های لازم با سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی و کلینیک‌های گیاه‌پزشکی وجود دارد و با توجه به تخصصی که افراد در رابطه با گیاهان دارند، گیاه‌پزشکی بر روی گیاهان انجام می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این، یکی از وظایف ما این است که اجازه ندهیم بوته‌کنی و قطع درختان برای تأمین سوخت توسط افراد بومی انجام شود. البته تأمین سوخت در استان همدان با حمایت‌هایی که دولت در روستاها داشته از این طریق خیلی کمتر شده و به صفر رسیده است.

کنترل معادن

الوندی با اشاره به فعالیت معادن در عرصه‌های طبیعی، می‌گوید: یکی از موضوعات دیگری که در اداره حفاظت و حمایت پیگیری می‌شود، کنترل معادن است. ماهیت معادن این است که موقع اکتشاف، عرصه‌ای که بهره‌برداری می‌شود را مورد تخریب قرار می‌دهند. یکی از وظایف ما همکاری با صنعت و معدن به صورت متقابل و تشکیل کارگروه‌های مختلف و نظارت وکنترل بر فعالیت معادن است تا تخریب منابعی که بابت اکتشاف و بهره‌برداری معادن در عرصه‌ها اتفاق می‌افتد باید بدون ضابطه نباشد و کنترل شده باشد.

مشارکت‌ها و اقدامات معدن‌کاران برای حفظ عرصه‌های طبیعی

وی می‌افزاید: علاوه بر این‌ها، مشارکت‌های لازم در بخش معادن توسط معدن‌داران برای احیای سرزمین مانند احداث بند یا کارهای بیولوژیک مانند کشت نهال و بوته صورت گرفته است. یکی از معدن‌داران در شهرستان ملایر یک میلیارد تومان برای احداث بند هزینه کرده است. یکی از سیاست‌های ما مشارکت است، با تعداد نیروی کمی که در استان و کشور وجود دارد، نمی‌توان اراضی ملی را بدون مشارکت مردم حفظ کرد. نیاز است که مردم کمک کنند و مشارکت داشته باشند. این مشارکت در هر زمینه‌ای از منابع طبیعی می‌تواند باشد.

همدان؛ پیشتاز در انجام پروژه کاداستر

وی یادآوری می‌کند: استان همدان یکی از استان‌های پیشتاز در تهیه نقشه‌های دارای اطلاعات توصیفی و مکانی در اصل پروژه کاداستر است. دولت این پروژه را چندین سال است که دنبال می‌کند. در سال گذشته توانستیم پروژه کاداستر استان را به اتمام برسانیم. این پروژه یک پروژه بسیار مهم است. وقتی که شما نسبت به هر موضوعی از عرصه اطلاعات لازم داشته باشید، می‎توانید برنامه‌ریزی مناسبی نسبت به عرصه انجام دهید.

آمار و ارقام

الوندی بیان می‌کند: در سال ۱۴۰۰ با اعتباراتی که در نظر گرفته شده بود و همکاری‌هایی که اداره ثبت اراضی با ما داشتند، توانستیم کاداستر اراضی ملی و قسمتی از اراضی دولتی که در اختیار منابع طبیعی بود را انجام دهیم و نقشه‌های همه اراضی تهیه شد و بیش از هشت هزار برگ سند را در ده شهرستان موجود در استان و حدودا در دو میلیون هکتار از عرصه‌های پراکنده شده در استان را برای اراضی ملی آماده کنیم.

پروژه کاداستر

وی با اشاره به پروژه کاداستر اعلام می‌کند: این یک پروژه بسیار سخت است، اما همکاران ما با همت آن را انجام دادند. جزو استان‌های دوم یا سوم هستیم که پروژه کاداستر را به‌طور صد درصد انجام داده‌ایم. این موضوع در حفاظت از عرصه‌ها می‌تواند کمک زیادی به اداره حفاظت و حمایت کند. در واقع برای حفظ عرصه‌ها مانند بسیاری از کشورها از تکنولوژی و علوم روز بهره ببریم. افراد متخصص هم در مجموعه استان و هم در بدنه کارشناسی منایع طبیعی وجود دارد که برای حفظ عرصه‌ها از آن‌ها باید استفاده کرد.

سیستم اطلاعات جغرافیایی

وی تصریح می‌کند: یکی از علومی که امروزه می‌توانیم برای پایش و ارزیابی عرصه‌ها و یا برنامه‌ریزی برای عرصه‌ها استفاده کنیم، سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) است. اگر اطلاعات را بتوانیم وارد یکسری از نرم‌افزار‌ها کنیم و خروجی‌های مختلفی از آن بگیریم، عرصه‌های سیل‌خیز، قسمت‌های تحت تأثیر دبی و خروجی آب مشخص می‌شوند.

تکنولوژی نوین؛ پهپاد

الوندی با عنوان این‌که امروزه استفاده از پهپاد در زمینه‌های مختلف منابع طبیعی رواج یافته، می‌گوید: پهپاد در طول یک روز در استان پیمایش انجام می‌دهد و بر اساس عکسی که تهیه می‌کند،  می‌توان اطلاعاتی مانند آفات و بیماری در عرصه‌های جنگلی و آتش‌سوزی، تخریب و تصرف و تغییر کاربری‌های اتفاق افتاده را استخراج کرد. البته فرآهم‌آوری این نرم‌افزار‌ها نیاز به زیرساخت‌های لازم دارد که خود آن نیز به تأمین اعتبار بستگی دارد.

متولی اراضی ملی

وی در ادامه می‌افزاید: با توجه به این‌که مساحت اراضی ملی استان تقریبا بالای هشت هزار قطعه است و در خارج از حریم شهر متولی این اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری است که حفاظت، حراست و احیای عرصه‌ها را بر عهده دارد و مساحت آن حدود ۷۰۰ هزار هکتار است و در داخل شهر اداره راه و شهرسازی متولی اراضی ملی است.

معاون حفاظت و امور اراضی با بیان موقعیت جغرافیایی استان اظهار می‌کند: با توجه به اقلیم، پوشش گیاهی و شرایط خاص همدان، جزو استان‌های مرتعی محسوب می‌شود. گیاهان مرتعی استان تنوع زیادی دارد و گیاهان خاصی که جزو گیاهان نادر و کمیاب در کشور و به نوعی در دنیا منحصر به فرد است را در درون خود جای داده است که باید حفظ و نگه‌داری شوند.

عوامل طبیعی و انسانی؛ عامل آتش‌سوزی در مراتع استان

وی در آخر می‌گوید: با توجه به این‌که وارد فصل گرما می‌شویم، یکی از تهدیدات متوجه گیاهان مرتعی استان  آتش‌سوزی است. با این حال بیشتر آتش‌سوزی‌ها در استان عامل انسانی دارند که به صورت عمد یا غیرعمد اتفاق می‌افتد که باید افراد هنگام ورود به عرصه‌ها مراقبت کنند تا پوشش گیاهی مرتع دچار آتش‌سوزی و آسیب نشود. چراکه اگر یگ گیاه خاص و نادر باشد و دچار آتش‌سوزی شود ما یک منبع ژنتیکی مهم را برای همیشه از دست خواهیم داد. با این وجود ما با شروع فصل گرما پیشگیری‌های لازم را مرکز استان و شهرستان‌ها  همراه با گشت‌های منظم و مرتب را داریم اما نیاز به مشارکت مردم در همه زمینه‌ها از جمله حفظ و نگه‌داری طبیعت، عرصه‌ها و منابع طبیعی همیشه مشهود است.