*حسین علیزاده
*ناظر برنامه جامع پیشگیری از خودکشی بهزیستی استان همدان
شناخت وضعیت آسیب‌های اجتماعی نخستین گام برای هر نوع سیاست‌گذاری و مداخله است. چنان‌چه تصویری از آن‌چه در سطح جامعه در حال رخداد است، وجود نداشته باشد، حاصل یا انفعال دست‌اندرکاران خواهد بود و یا «ره به ترکستان» بردن‌شان و نتیجه، تبدیل آسیب به مسئله و بحران و سپس هم‌افزایی بحران‌ها. علت‌شناسی و اقدامات مورد نیاز برای ایجاد تغییرات مثبت در روند آسیب‌ها در مراحل بعدی قرار می‌گیرند. در واقع، می‌توان گفت پیش نیازِ علت‌شناسی و مداخله، داشتن توصیفی درست از وضعیت است.
از این رو، می‌توان گفت شیوع‌شناسی و فهم کم‌وکیف توزیع هر آسیب در بین گروه‌های مختلف براساس ویژگی‌های سنی، جنسی، قومی، تحصیلات و مانند این برای فهم وضعیت و شناسایی گروه‌های در معرض خطر موضوعی بسیار مهم است. این امر، پیش نیاز هر مداخله‌ای بوده و به تبع اثربخشی مداخلات و دست‌یابی به اهداف منوط به آن است، زیرا چنان‌چه روشن نباشد کدامین گروه‌ها پرخطر هستند، چه بسا منابع مالی و معنوی سازمان در جهتی غیرضروری صرف شود.
در همین راستا، همراستا با کل کشور در استان همدان نیز طرح غربالگری پیشگیری از خودکشی در حال اجراست و انتظار می‌رود در این طرح، ضمن شناسایی گروه‌های پرخطر، نیم‌رخی از وضعیت جامعه در حوزه برخی متغیرهای روانی-اجتماعی مرتبط با افکار خودکشی به دست آید. همزمان، بر شناسایی عوامل هدایت‌کننده افراد به سوی افکار خودکشی، میزان آمادگی روانی برای اقدام به خودکشی، ابزارها و روش‌ها، مولفه‌های بازدارنده از این قبیل افکار یا اقدام بدان تأکید شده است تا مبنایی برای اقدامات بعدی و ارتقای مهارت‌های فردی و اجتماعی در راستای توانمندسازی افراد باشد.
البته در این بین، با توجه به حساسیت‌های خاص موضوع و همچنین مختصات فرهنگی خاص جامعه ایرانی، ممکن است درستیِ پاسخ‌های افراد به دیده تردید نگریسته شود، اما در این طرح از کارشناسان رشته‌های روان‌شناسی، مددکاری اجتماعی و جامعه‌شناسی به عنوان تسهیلگران آموزش دیده‌ای استفاده شد که تجربه فعالیت‌های مشابه دارند و البته پیش از شروع فرایند اجرایی، آموزش‌های متعددی هم به همکاران بخش اجرایی برای برقراری ارتباط موثر با جامعه هدف ارائه و همزمان از راهبردهایی همچون جلب اعتماد جامعه هدف از طریق اطمینان‌بخشی از محرمانه بودن پاسخ‌های افراد و توجه به اصل رازداری استفاده شد. امید آن می‌رود انجام طرح‌هایی از این قبیل، دانش‌مان از وضعیت این آسیب در جامعه را ارتقا دهد.