*حسین زندی
*سردبیر
پل‌سازی ۴ هزار سال پیشینه دارد و ایران نیز از جمله کشورهایی است که این فناوری را به صورت بومی در اختیار داشته و قرن‌ها معماران و هنرمندان ایرانی با استفاده از فناوری بومی آثار زیبایی را خلق کرده‌اند. بیشتر این آثار از دوران هخامنشیان تا عصر معاصر برجا مانده است. اما با این‌که ایرانی‌ها سرآمد پل‌سازی بودند و پل‌های باقیمانده در کشور از آثار زیبای معماری ادوار گوناگون به شمار می‌آید، این روزها در ایران و به‌ویژه همدان این فناوری فراموش شده و سازندگان و معماران با روش‌های وارداتی و با مصالح غیربومی پل سازی را پی می‌گیرند. به طور کلی کارکرد پل برای برقراری و تسهیل ارتباط است اما آیا پل‌هایی که در سطح شهر همدان ساخته و یا در دست احداث است چنین کارکردی دارند؟ پل‌های تاریخی همدان قربانی شهرسازی نابسامان نیم قرن اخیر شد، پل‌هایی که نشانه‌های معماری گذشتان بوده و محله‌های دوسوی رودخانه‌ها را به هم وصل می‌کردند و راه ارتباطی ساکنان شهر بودند. اما امروز پل‌ها چنین کارکردی ندارند از زیبایی معمارانه خبری نیست و به جای وصل کردن مردم ومحله‌ها در حال جداسازی و فصل کردن هستند.
اگرچه پیشینه پل‌سازی در ایران بسیار طولانی است، اما قدیمی‌ترین پلی که در کشور وجود دارد پل خداآفرین بر روی رودخانه ارس است. در دوران ساسانیان نیز پل‌سازی بسیار با اهمیت بوده در استان همدان نیز هم‌پای سایر نقاط پل وجود داشته اما از بین رفته است. بیشتر پل‌های باقی مانده در استان از دوران صفویه است و تعدادی هم از دوران قاجاریه و معاصر باقی مانده است. در شهر همدان نیز پل‌های زیادی داشته‌ایم که نابود شده است. بنابراین امروز می توانیم درباره پل‌هایی صحبت کنیم که مربوط به دوران معاصر است.
علاوه بر مصالح غیربومی موضوعی که در پل سازی امروز فراموش شده زیبایی است. پرسش این است که مهندسان همدانی چگونه به این موضوع توجه نمی‌کنند که در ساختن یک سازه معماری علاوه بر مقاومت زیبایی نیز ضرورت دارد؟ محصولی که مقابل چشم مردم است، جز سازه‌ها بسیار خشن و تکه‌ای بتن نیست. پل‌سازی پدیده وارداتی نیست و یک فناوری بومی‌و کهن است اگر به این موضوع تاکید می‌کنم به دلیل این است که همدان یک شهر تاریخی است، اما ارزش‌های معماری در این سازه‌ها دیده نمی‌شود. در حالی که هم مصالح بومی وجود دارد و هم هنرمندانی که بتوانند در این زمینه کار کنند. حداقل می‌توانند برای پل‌های سطح شهر که با بتن و فلز ساخته شده است نمای آجری استفاده کنند و به بینندگان و شهروندان حرمت قائل شوند. اگر مهندسان و پیمانکاران و مدیران شهری به تصاویر پل‌های قدیمی نگاه کنند و با کارهای خود مقایسه کنند به تفاوت‌ها پی می‌برند البته اگر نگاه زیبایی شناسانه داشته باشند!
نکته دیگر بحث اجتماعی است. جامعه‌شناسان بر این باورند که با ساخت اتوبان‌ها و پل‌های جدید شهر به جزیره‌ها و تکه‌های جدا تبدیل شده، محله‌ها نابود می‌شود و سیستم شهرسازی و اجتماعی دچار آسیب می‌شود. در همدان نیز پل‌ها محله‌ها را از هم جدا کرده و ساختار اجتماعی شهر را دچار آسیب کرده است. بنابر این بهتر بود از راه های جایگزین استفاده می‌شد. علاوه بر بحث اجتماعی در حوزه محیط زیست نیز دچار آسیب شده‌ایم به طور ساخت پل‌های زیر گذر بعثت وپژوهش در همدان عامل تخریب قدیمی‌ترین قنات‌های همدان بود. با ساخت چندپل و برج‌های بلندمرتبه در یک شهر نمی‌توان از پیشرفت و مدرن شدن سخن گفت و باید به زیرساخت‌ها توجه کرد.