*سجاد سیف
*خبرنگار
وقتی به مرکز سبزی‌فروشی‌های نهاوند نزدیک می‌شویم بوی خوش نعناع و ریحان در سبزی‌فروشی تا شعاع چند متری مغازه‌ها را پرکرده است و حتی رهگذرانی را که تمایلی به خرید سبزی ندارند را نیز وسوسه می‌کند تا این سبزی‌های معطر را به سبد غذایی خود بیفزایند، اما غافل از آن‌که منبع تأمین آب بعضی از این سبزی‌های معطر، پساب فاضلاب‌هایی است که حتی بوی ناشی از آن اجازه نزدیک شدن به این مزارع را نمی‌دهد.
این روزها بحران آب و خشکسالی درد مشترک تمامی شهرهاست، منجر به هدایت پساب‌ها و فاضلاب‌های سرگردان به سمت برخی اراضی کشاورزی به ویژه کشت سبزیجات شده است که ادامه این روند، سلامت شهروندان را در معرض خطر قرار می‌دهد.
آبیاری محصول سبزی با آب‌های آلوده در سال‌های اخیر یکی از مشکلات شهروندان نهاوندی است. حدود ۸۰ هکتار زمین در نهاوند به کشت سبزی اختصاص دارد که این اراضی همه نیاز شهرستان را برآورده نمی‌کند و در حاشیه برخی روستاها هم کشت سبزی برقرار است، اما در این مناطق محصولات بیشتر با آب چاه یا چشمه آبیاری می‌شوند و تهدیدی برای سلامتی جامعه محسوب نمی‌شود.
مشکل اصلی کشت سبزی در شهر نهاوند اراضی حاشیه شهر است که با فاضلاب یا آب آلوده آبیاری می‌شوند. نهاوند از دیرباز قطب تولید محصولات مرغوب کشاورزی و باغی است و مردم هم با وجود این پیشینه درباره این‌که سبزی پاک را از کجا تهیه کنند کنجکاوی نمی‌کنند و آگاهی چندانی ندارند، چراکه سبزی‌کاران از سلامت سبزی و کشت خود به مشتری تضمین می‌دهند.
به گفته مسئولان شهرستان ۱۰هکتار از اراضی زیرکشت این محصول در شهر نهاوند آلوده است و اغلب هم اراضی و مکان‌هایی است که در حاشیه شهر قرار دارند و فروش سبزی آن‌ها بالاست.
کاشت سبزی و برداشت بیماری
رئیس مرکز بهداشت نهاوند در این رابطه می‌گوید: آلودگی آب به ۲ صورت شیمیایی و میکروبی است. متأسفانه سبزی‌هایی که با فاضلاب و آب‌های آلوده به مواد شیمیایی آبیاری می‌شوند، خطرناکند و ما توصیه می‌کنیم از این محصولات استفاده نشود که خوشبختانه در شهرستان این اراضی بسیار محدود است. آلودگی‌های شیمیایی معمولا از طریق فاضلاب‌ها وارد زمین شده و این امر موجب به خطر افتادن سلامت افراد می‌شود، به گونه‌ای که شیوع بیماری‌های عفونی، انگلی و میکروبی به‌ویژه در بین کشاورزانی که با خاک این زمین‌ها در ارتباط هستند، دور از انتظار نیست.
«علی احسان خویشوند» می‌افزاید: همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که آبیاری با پساب‌های شیمیایی موجب تغییر کیفیت خاک و نفوذ این پساب ها به سفره‌های آب‌های زیرزمینی می‌شود.
خویشوند اظهار می‌کند: سبزی‌هایی که با آلودگی‌های میکروبی آبیاری می‌شوند را می‌توان تا حدود زیادی با انجام ۳ مرحله گل‌زدایی، گندزدایی و شست‌وشوی نهایی برطرف و با اطمینان خاطر بیشتری مصرف کرد. وی با تأکید بر این‌که بیماری‌های عفونی و اسهالی با مصرف سبزی آلوده افراد را تهدید می‌کند و مردم در هر صورت باید غیر از شست‌وشو، عملیات گندزدایی را هم انجام دهند، می‌گوید: فاضلابی که سبزی‌ها در نهاوند با آن تغذیه می‌شوند، خالص نیست، بلکه مخلوطی از فاضلاب شیمیایی، انسانی و آب رودخانه است، اما در هر حال مضرات خود را دارد.
راهکار
بیش از ۱۵ سال است که در کمیته سلامت و امنیت غذایی شهرستان نهاوند این موضوع به عنوان اولویت مطرح شده است، اما مشکل هنوز حل نشده و بلاتکلیف است. تاکنون راهکارهای بسیاری برای رفع این مشکل ارائه شده؛ از جمله این‌که در کنار کلاس‌های آموزشی، بهداشتی و تشویقی از سبزی کاران خواسته شده که به کشت جایگزین اقدام کنند و دولت هم وعده‌های پشتیبانی به این افراد را در صورت تغییر کشت داده است.
رئیس مرکز بهداشت نهاوند با بیان این‌که برای جلوگیری از این آسیب باید، آموزش کشاورزان به شکلی جدی مورد توجه قرار گیرد، تصریح می‌کند: گرچه بحران آب و خشکسالی‌ها تأثیر زیادی در استفاده از این نوع آب‌ها داشته است، اما از سوی دیگر اکثر کشاورزان نهاوندی، کشاورزانی سنتی هستند که معمولا با تهدیدات این نوع آبیاری‌ها در حوزه سلامت و محیط زیست آشنایی ندارند، بنابراین می‌توان با برگزاری دوره‌های آموزشی توسط نهادهای مرتبط چون شبکه‌های بهداشت یا جهاد کشاورزی آن‌ها را با مخاطرات این نوع کشت آشنا کرد.
وی همچنین می‌گوید: امیدواریم با اجرای طرح فاضلاب شهری و هدایت فاضلاب و پسماندهای حاصله در تصفیه‌خانه صنعتی تا حدود زیادی از سرریز شدن این آب‌های آلوده در نهر شعبان و جوراج جلوگیری شود تا کشاورزان و سبزی‌کاران این منطقه با مشکلات کمتری مواجه شوند.
کشت سبزی در مناطق ممنوعه
رئیس مرکز بهداشت نهاوند می‌گوید: مزارع کشت سبزی در شهرستان شامل ۴ بخش است که از این ۴ بخش فقط مزارع ۲ بخش شهرستان با آب سالم آبیاری می‌شوند و ۲ بخش دیگر از آب فاضلاب خام و بدون تصفیه استفاده می‌کنند و سبزی این مزارع دارای آلودگی است.
وی عنوان می‌کند: بخش اول مزارع کشت سبزی در شهر نهاوند شامل منطقه حسن‌آباد و منطقه پشت استادیوم علیمرادیان است که نوع کشت این مزارع سبزی خوردن است و چون آب آبیاری این مزارع از آب قنات و آب چشمه است سبزی این مزارع بدون آلودگی و خوردن آن‌ها بلامانع است. همچنین بخش دوم مزارع کشت سبزی شهرستان شامل مزارعی است که با نهر راج آبیاری می‌شوند و به دلیل این‌که فاصله کمتری با شهر دارد آلودگی کمتری وارد آن می‌شود و سلامت سبزی این مزارع تا هنگامی که بیماری خاصی شیوع پیدا نکند قابل قبول است.
خویشوند می‌افزاید: بخش دیگر مزارع کشت سبزی شهرستان شامل مزارع جاده قدیم کفراش‌راه و میدان ۱۷ شهریور و مزارعی است که با نهر شعبان آبیاری می‌شود و سبزی این مزارع آلودگی دارند و برای خوردن مناسب نیستند.
رئیس مرکز بهداشت نهاوند می‌گوید: بر اساس اعلام مدیر جهاد کشاورزی شهرستان برای ۷ نفر از صاحبان کشت‌های آلوده پرونده تشکیل و به دادگاه معرفی شده‌اند و به افرادی نیز تذکر و از آن‌ها تعهدهایی گرفته شده و همچنین ورود دادستان شهرستان به عنوان مدعی‌العموم تا حدود زیادی موثر واقع شده است.