*رضوان سلماسی
*عضو سابق شورای شهر همدان
موضوع عمارت نورمهال و اتفاقات مربوط به آن به حدود تابستان سال ۹۷ می‌رسد. آن زمان برای اولین بار متوجه شدم در کنار این عمارت زیبا که به صورت یک کوشک در وسط باغی که امروزه بوستان پرواز نام دارد و از آن به عنوان یک فرهنگسرا توسط شهرداری استفاده می‌شود و با توجه به قدمت و هویتی که دارد یک بنای تاریخی شهر همدان محسوب می‌شود، قرار است توسط مجتمع اقتصادی کمیته امداد دو بلوک چندین طبقه در حریم این خانه ساخته شود.
موضوع را از طریق جمعی از علاقه‌مندان به تاریخ و میراث شهر و فعالان این حوزه متوجه شدم. این گروه درخواست جلوگیری از ساخت‌وساز در حریم این بنای واجد ارزش را داشتند. من که خود به هویت شهر همدان و تاریخ و گذشته آن به شدت علاقه‌مند هستم و آینده گردشگری شهر همدان را در گرو حفظ داشته‌های تاریخی فرهنگی و طبیعی این کهن شهر می‌دانم در این موضوع به جد ورود پیدا کردم.
با پیگیری‌هایی که انجام شد متوجه شدم در زمان ثبت ملی این خانه توسط اداره‌کل میراث فرهنگی وقت، حریم خانه تاریخی تعیین نشده و ضمناً مجوز ساخت‌وساز از طرف اداره‌کل میراث فرهنگی وقت صادر شده و بر همین اساس نیز شهرداری همدان پروانه ساختمانی این دو بنا را صادر کرده بود.
به درخواست فعالان حوزه میراثی و پیگیری هایی که داشتم چندین نوبت توسط شهرداری و اداره‌کل میراث از گودبرداری و خاکبرداری این بناها جلوگیری به عمل آمد. با توجه به حق و حقوقی که مجتمع اقتصادی کسب کرده بود و این‌که تنها راه برون‌رفت از این مشکل را هماهنگی بین دستگاه‌های متولی و ارائه راهکار برای نجات این بنا می‌دانستم، پیگیر برگزاری جلسات زیادی هم در صحن شورا و هم در فرمانداری همدان با حضور دستگاه‌های مرتبط از جمله مسئولان کمیته امداد، اداره‌کل میراث فرهنگی، اداره‌کل راه و شهرسازی، فرمانداری همدان، مدیرکل دیوان محاسبات، نماینده استانداری، شهردار همدان و یا نمایندگان ویو در نهایت بنده به عنوان نماینده شورای شهر برای حفظ این بنا شدم.
جلساتی نیز در استانداری همدان در این رابطه برگزار شد. همین‌طور بازدیدهایی توسط استاندار، فرماندار وقت و سایر مسئولین از این بنا به اتفاق شد. جلساتی هم با مدیرکل کمیته امداد همدان و نیز مسئولین شهرداری در این رابطه داشتم و حتی بارها و بارها به صورت تلفنی از مسئولین مختلف از جمله معاونت عمرانی استانداری وقت موضوع را پیگیری می‌کردم. گرچه کار به سختی پیش می‌رفت اما در نهایت مقرر شد که برای حفظ این بنا اقدامات لازم صورت پذیرد.
بخشی از تصمیمات به این سمت رفت که زمین ۶ هزار متری جنب عمارت نورمهال به شهرداری همدان واگذار و معوض آن در جای دیگری به مجتمع اقتصادی داده شود. با توجه به این‌که کمیته امداد امام خمینی (ره) در سی متری سعیدیه ملکی را به صورت باغ در اختیار داشت، پیشنهاد کردیم که این زمین تفکیک شده و ساخت‌وساز کمیته امداد به این نقطه انتقال پیدا کند و سهم شهرداری از این تفکیک به صورت یک بوستان جنگلی به شهر همدان اضافه شود و نیز زمین کنار نورمهال نیز به بوستان پرواز الحاق شود.
بعدها با استاندار همدان صحبت کردم و به وی پیشنهاد دادم که سهم شهرداری از تفکیکی زمین سعیدیه به عنوان بوستان بانوان مورد استفاده قرار گیرد که مورد توجه ایشان هم قرار گرفت
لازم به یادآوری است که در همین زمان کمیته امداد طبق قانون ماده ۱۴ زمین شهری در توافقات اولیه با شهرداری همدان برای تبدیل این زمین به قطعات دو هزار متری بود.
تجربه تفکیک زمین‌ها به قطعات ۲ تا ۳ هزار متری در همدان که عموماً در کشور به منظور حفظ باغات مصوب شده است تجربه خوبی نبوده و عموماً این باغات را کاملاً نابود کرده است، به طوری که به صورت ویژه از بین رفتن این باغات را در تبدیل باغ بدیع الحکما به قطعات کوچک‌تر شاهد هستیم و امروز زمین‌هایی که بعد از تفکیک هنوز در آن ساخت‌وسازهایی هم صورت نگرفته به دلیل نگهداری‌نکردن توسط مالک عمده درختان خود را از دست داده است و تقریباً جز زمین بایر از آن‌ها باقی نمانده است
متاسفانه قوانین مدون و مناسبی برای چگونگی ساخت‌وساز بنا، قوانین مربوط به ساخت پارکینگ، دیوارکشی و محوطه‌سازی و حتی معابر موجود و مورد نیاز بین تفکیکی‌ها وجود ندارد و همین عامل باعث می‌شود در نقشه پروانه بناهای این خانه‌باغ‌ها، بسیاری از درختان این باغات که یا در محل زیر بنای ساختمان یا در محل ایجاد پارکینگ و یا در بخشی که به صورت محوطه‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، نابود شود و بخشی از درختان نیز با درختان جوان دیگری جایگزین شود و به این ترتیب تقریبا خانه‌های ویلایی با حداقل درختان ایجاد خواهد شد.
پیشنهاد تفکیک زمین سعیدیه بر این اساس داده شد تا این باغ در اثر تفکیک ماده ۱۴ نابود نشود و بخش پردرخت آن به صورت یک بوستان در اختیار شهروندان همدانی قرار گیرد.
البته به صورت غیررسمی به شهردار همدان پیشنهاد دادم که با توجه به این‌که شهرداری مصوبه ایجاد بوستان مشاهیر را داشته و سردیس‌های آن طی سمپوزیومی ارزشمند در سطح کشور و به صورت ملی برگزار شده، این سردیس‌ها در زمین کنار ساختمان نورمهال نصب و این بخش نیز به عنوان پارک مشاهیر مورد استفاده قرار گیرد.
و به این ترتیب اتفاقی که در نهایت برای این داستان می‌افتاد این بود که مشکل کمیته امداد در ساخت‌وساز خود به نوعی حل می‌شد، دو بوستان به مجموعه بوستان‌های شهر همدان یکی به نام بوستان بانوان و دیگری به نام بوستان مشاهیر و به عنوان یک جاذبه گردشگری به شهر همدان اضافه می‌شد ساختمان تاریخی و میراثی نورمهال حفظ و در نهایت به درخواست شهروندان همدانی در خصوص حفظ این بنا پاسخ مثبت داده می‌شد.
تا آخرین لحظات شورای دوره پنجم پیگیر این موضوع بودم و البته قصد داشتم پیگیری‌های انجام شده در این زمینه را به صورت یادداشت‌هایی به سمع و نظر همشهریان خوبم برسانم.
تا آن‌جا که پیگیری کردم متوجه شدم که توافقات لازم بین مجموعه کمیته امداد و شهرداری همدان در قالب قراردادهایی آماده شده و لازم است با شورای شهر در این رابطه نظر خود را اعلام کند.
در پایان امیدوارم بنا به دلایلی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، به‌رغم برخی مشکلات موجود اما با توجه به این‌که همدان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین لقب دارد و شاخصه تاریخی بودن حفظ بافت خط و بناهای تاریخی این شهر است با نگاهی گسترده و بسیط و در راستای حفظ این بنا تصمیمات خوبی در این رابطه گرفته شود.
در کل پیشنهاد می‌دهم در رفع بسیاری از مشکلات و معضلات شهری همدان نگاه وسیع و همه جانبه با حضور همه دستگاه‌های متولی و به صورت برنامه‌ریزی در جهت حل مشکل و نه تنها رفع مسئولیت شکل بگیرد. چون در بسیاری از موارد تنها یک دستگاه یا یک مجموعه به تنهایی قادر به حل بسیاری از مشکلات نیست و در حال حاضر برای حل این چالش شهرداری همدان و نیز کمیته امداد بیشترین فشار را تحمل کردند.
حفظ سایر بناهای واجد ارزش همدان بافت تاریخی و نیز بافت طبیعی همدان که میراث آیندگان این شهر کهن است و باید با کمترین دخل و تصرف به آیندگان سپرده شود تنها با همکاری و همیاری دستگاه‌ها به نتیجه خواهد رسید در غیر این صورت همان‌طور که در طی سال‌های گذشته بخش بسیار زیاد و قابل توجهی از تاریخ و طبیعت همدان و نیز منابع آبی همدان نابود شده‌اند در مدت زمان بسیار اندکی باقیمانده این میراث که خود می‌تواند اقتصاد شهری همدان را با یک برنامه‌ریزی دقیق و همراه با مطالعات کافی و به روز تقویت کند، نابود خواهد شد.