*مهدی به‌خیال
*نویسنده و پژوهشگر
در ادامه تاریخ مطبوعات استان، در این شماره به معرفی هفته‌نامه «ندای میهن» می‌پردازیم. هفته‌نامه‌ای که به صاحب‌امتیازی «حسن حاجیلو» و مدیرمسئولی «عبدالله حاجیلو» در روزهای چهارشنبه (متغیر) منتشر می‌شد.
شرح حال
حسن حاجیلو فرزند محمدحسین در سال ۱۲۹۸ در همدان به دنیا آمد. وی در آذرماه سال ۱۳۲۹ قبل از انتشار روزنامه، آگهی‌های مبتنی بر این‌که «به زودی نشریه‌ای در همدان چاپ می‌شود» تبلیغات انتشار روزنامه را شروع کرد، از این‌رو همین تبلیغات بر دولتمردان وقت گران آمد و باعث گرفتاری‌هایی برای صاحب‌امتیاز روزنامه که پیش‌تر با دکتر «محمد میرسپاسی» در روزنامه «راهنما»، (ارگان حزب توده همدان) همکاری می‌کرد، به وجود آورد. در پی این خبر، رئیس شهربانی همدان به شهربانی کل کشور گزارش داد که: «اخیراً آگهی‌هایی از طرف حسن حاجیلو، مدیر چاپخانه میهن همدان، در شهر منتشر و مبنی بر این است که قریباً روزنامه‌ای به نام ندای میهن تحت مدیریت شخص منظور در همدان طبع و نشر خواهد شد. به خاطر اعتقادات خاص ایشان اقدام لازم را مبذول نمایید…». سپس در این‌باره مکاتباتی در مورد مشی و رفتار حسن حاجیلو با ادارات امنیتی صورت گرفت و در پایان مجوز نشریه صادر شد، اما رئیس شهربانی کل کشور به شهربانی همدان دستور داد تا بر این نشریه نظارت بیشتری صورت بگیرد.
شرکت چاپ میهن
حسن حاجیلو در سال ۱۳۲۷ چاپخانه ندای میهن را در همدان پس از چاپخانه‌های صفائیه (۱۲۸۴)، همدان (۱۲۹۰)، کیمیا (۱۳۰۵)، گلگون (۱۳۰۶)، اتحاد (۱۳۰۹)، کمالی (۱۳۱۹)، یکتا (۱۳۲۳) و شمس (۱۳۲۴) دایر کرد. این چاپخانه در مدت کوتاهی توانست یکی از مجهزترین چاپخانه آن روزگار شود و همزمان بسیاری از مطبوعات روز را از جمله: فریاد همدان، الوند (دوم)، راهنما و ندای میهن را در این مرکز چاپ و منتشر کند.
مشخصات نشریه ندای میهن
نخستین شماره هفته‌نامه ندای میهن به صاحب‌امتیازی حسن حاجیلو و مدیرمسئولی عبدالله حاجیلو، و مدیریت داخلی حسین حاجیلو در روز چهارشنبه ۱۱ بهمن ۱۳۲۹ در چاپخانه میهن همدان به چاپ رسید.
این روزنامه در ۴ صفحه ۶ ستونی (صفحات داخلی ۳ ستونی) در قطع (۳۰*۴۴)، هفته‌ای یک شماره، روزهای چهارشنبه و بعدها دیگر روزهای هفته را به غیر از دوشنبه تجربه کرد.
این روزنامه از آن‌جا که در حدود ۳۰ سال مدام منتشر شد؛ بنابراین در بعضی از شماره‌ها تغییراتی در آن به وجود آمد از جمله تعداد صفحات آن بود که گاهی به ۶، ۸ و حتی ۱۰ صفحه هم رسید.
محل اداره نشریه ابتدا در خیابان بوعلی و پس از چند سال به خیابان سیروس (تختی)، مقابل مخابرات انتقال یافت.
از دیگر مشخصه‌های روزنامه عنوان جریده بود که به صورت خوشنویسی شده در وسط روزنامه درج شده بود. روش روزنامه به نوشته ندای میهن مستقل، سیاسی، اجتماعی، ادبی، انتقادی و خبری (استان همدان) بود.
این روزنامه که از مطبوعات خوب و پرخوان آن دوران به حساب می‌آمد در اتفاقی کم سابقه (در تاریخ مطبوعات همدان) انتشار آن گاه در طول یک روز به چاپ دوم هم رسید با این‌که تیراژ آن ۱۵۰۰ نسخه بود.
این روزنامه پردوام توانست تا سال ۱۳۵۴ منتشر شود تا این‌که در همان سال همراه با دیگر جراید کشور تعطیل شد و در ۲۹ مهرماه سال ۱۳۵۷، بیست و هشتمین سال انتشار روزنامه را از سرگرفت، اما طولی نکشید که در ۱۱ بهمن‌ماه ۱۳۵۸ برای همیشه تعطیل شد.
فهرست مقالات
برای آشنایی با سبک و سیاق مقالات، و نوع تیترهای روزنامه، فهرست مندرج یکی از شماره‌های این روزنامه درج می‌شود (دوره جدید، شماره ۳۵، سال ۲۹، شنبه ۹ تیر ۱۳۵۸/ ۵ شعبان ۱۳۹۹):
قدم‌های بلند و استوار برای سازندگی/ درسی از شجاعت و ایمان و اخلاق/ ملی کردن بانک‌ها جهش برای اقتصادی بهتر/ بازرگان اولین رئیس جمهوری ایران/ اجلاس ۷ کشور صنعتی در توکیو/ اندر خواص بلوارهای همدان/ راهپیمایی پاسداران انقلاب/ جزئیات و تاریخ دقیق کنکور/ کنکاش.
مقاله‌نویسان
از نویسندگان این روزنامه می‌توان به حسین زواری، محمد نظری، علی‌اکبر زهره‌ای، محسن نظری، ابراهیم غلامشاهی، علی‌اکبر بیگ‌زاده، قاسم برنا، علی تاجبخش، مصطفی بلالی، میرخلیل تقوی، حسین کاتبی اشاره کرد.
سرمقاله
سرمقالات روزنامه را اکثراً عبدالله حاجیلو می‌نوشت. وی در یادداشتی تحت عنوان «پس از سال‌ها انتظار یکی از آرزوهای دیرینه مردم همدان تحقق می‌یابد»، می‌نویسد: «خوشوقتیم که در این هفته خبر مسرت‌بخشی را به اطلاع خوانندگان روزنامه می‌رسانیم. خبری که سال‌های متمادی در اطراف آن در این روزنامه بحث شده که اگر همه آن را جمع‌آوری و یکجا به طبع برسانیم کتاب قطوری را تشکیل خواهد دهد.
موضوع احداث سد؛ آری موضوع احداث سد همدان که سال‌ها مردم این شهرستان به منظور اجرای آن با دولت‌ها مکاتبه داشته و بالاخره بر اثر همین اقدامات و فعالیت‌های وسیع و همه جانبه عموم دستگاه‌ها و اهالی شهرستان همدان وارد مرحله عمل و اجرا می گردد…»
اسناد
در رابطه با هفته‌نامه ندای میهن اسناد بسیاری موجود است، که این اسناد اطلاعات مهم و مفیدی را در رابطه با روزنامه ندای میهن در اختیار ما می‌گذارد؛ از این‌رو بخشی از یکی از این اسناد درج می‌شود.
«فرمانداری همدان ـ تاریخ ۱۵/۹/۱۳۳۳
سرمقاله شماره ۱۷۳ روزنامه ندای میهن به موقع و قبلاً مورد مطالعه قرار گرفته و همان وقت مدیر روزنامه به دفتر فرمانداری احضار و اخطار شد چنانچه در روش نامه‌نگاری خود در آینده تغییری ندهد، ناچار تصمیم نامساعدی درباره او و روزنامه‌اش اتخاذ خواهد شد و در شماره‌های بعد نیز وارد بحث در این قبیل مسائل نشده است. آن‌چه راجع به گذشته آقای حاجیلو، مدیر روزنامه ندای میهن اظهار می‌شود، مشارالیه از طرفداران پروپاقرص دولت گذشته بوده… اما روزنامه مشارالیه و سایر روزنامه‌های محلی بیش از یک سال قبل از تصویب لایحه قانونی مطبوعات مصوب ۱۵/۱۱/۱۳۳۱، با اجازه وزارت فرهنگ منتشر می‌شده است و بر طبق ماده ۱۰ لایحه قانونی، اجازه‌نامه آنها به قوت خود باقی بوده و وزارت فرهنگ می‌بایستی صورت آنها را به وزارت کشور ارسال دارد. این مطلب ضمن نامه شماره ۶۱۲ـ۷/۶/۳۳ نیز به وزارت کشور گزارش شده و مخصوصاً در پایان استعلام شده است. چنانچه با این حال تأیید اجازه‌نامه روزنامه‌ها برای انتشار از وزارت کشور لازم است، اعلام فرمایند تا از انتشار آنها جلوگیری شود.
در خاتمه متذکر می‌شود فرمانداری مراقب روزنامه و مندرجات آن بوده و در هر موقع وظایف خود را با توجه به لایحه قانونی مطبوعات به موقع اجرا گذاشته؛ چنان‌که در مورد همین روزنامه (ندای میهن) نیز به علت نشر مقالات تحریک‌آمیز در تاریخ ۳۰/۵/۳۳، به وسیله دادسرا از انتشار آن جلوگیری شد. ولی در مراحل رسیدگی بعدی حکم دادگاه از طرف دادگاه استان گسیخته شد و روزنامه مزبور دوباره منتشر گردید. با وصف این، فرمانداری در آینده نیز مراقبت لازم نسبت به کار روزنامه‌ها معمول خواهد داشت. (پزشک‌پور)».