*حسین بهبودی
*کارشناس ارشد مدیریت اجرایی
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر شاخص‌هایی از قبیل عدالت و توسعه که جامعه را به توسعه اجتماعی رهنمون می‌سازد، حاکی از اهتمام نظام به این مهم در عرصه‌های قانون‌گذاری و اجرایی است. صاحب‌نظران بر این باورند با چنین رویکردی، توسعه اجتماعی، بیانگر ارتقای کیفیت نظام اجتماعی در راستای دستیابی به عدالت اجتماعی، تحقق یکپارچگی و انسجام اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی انسان‌هاست. توسعه اجتماعی بیشتر بر بهبود نحوه زندگی و ارزیابی جریان‌ها و تحولات جامع اجتماعی تأکید دارد. به همین دلیل، اغلب شاخص‌های اجتماعی و انسانی توسعه، تأکید خاصی بر آموزش، اشتغال، بهبود الگوی مصرف، توزیع عادلانه درآمد و رعایت بهداشت روانی و اجتماعی دارند. این مهم از رهگذر مهندسی فرهنگ با تأکید بر تقویت ابر سیستم آموزشی کشور و ارتقای نظام اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در نهادهای اجتماعی و سازمان‌های اداری و اجرایی کشور امکان‌پذیر است. از موضوعات مهمی که در حوزه مطالعات شهری، برنامه ریزی و مدیریت شهری در سطح جهانی مطرح شده است، بحث رابطه حقوق شهری، زندگی شهری و مدیریت شهری است. چنانچه نظام مدیریت شهری را شامل فرآیندهای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هماهنگی، سازماندهی و نظارت بر اداره امور شهر و شهرداری بدانیم و نظام حقوق شهری را به مثابه روند قانون‌مند کردن فرآیندهای چندگانه نظام مدیریت شهری و نیز قانون‌مدار نمودن وظایف و تکالیف متقابل و دو سویه شهرداری به شهروند محسوب کنیم که هدف آن ساماندهی زندگی شهری و فعالیت‌های شهرداری و شهروندان است، به خوبی اهمیت نقش و جایگاه نظام حقوق شهری در مدیریت شهری و نیز رابطه و نسبت مدیریت شهری و حقوق مشخص می‌شود. در این میان سهم و نقش شهرداری، از جمله سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی همدان که حلقه پیوند و اتصال نظام مدیریت شهری و نظام حقوق شهری است، اهمیت خاصی دارد.
با توجه به اهداف سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری‌ها، یکی از رسالت‌های تشکیل سازمان اجتماعی و فرهنگی تغییر نگرش مدیریت شهری نسبت به شهر و شهروند است. در این نگرش شهر تنها یک کالبد فیزیکی شامل خیابان، ساختمان، بوستان، پل و مانند این نیست بلکه شهر یک موجود زنده و پویاست که فرهنگ، روح آن به شمار می‌آید. از سوی دیگر پیچیده شدن مناسبات شهر و شهروندان، ضرورت ارتقای فرهنگ شهرنشینی را بیش از پیش آشکار می‌نماید. بنابراین حضور شهرداری‌ها در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی جزء لاینفک وظایف آن‌ها تلقی می‌شود.
با عنایت به شرح وظایف ۲۲گانه سازمان در همدان، همواره شاهد تغییر ساختار و سلیقه محوری در اجرای برنامه‌ها هستیم که متاسفانه سازمان‌های تابعه شهرداری همدان هرکدام به نحوی در عادت‌های فرهنگی و تغییر ساختار تأثیر بسزایی دارند که بیش از پیش نیاز به بازنگری در فعالیت های پراکنده و موازی‌کاری و گاه اشتباه احساس می‌شود. یافته‌های کارشناسان بیانگر این است که از دیدگاه شهروندان، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری همدان اثر بسزایی در تأمین مؤلفههای امنیت اجتماعی شهروندان ندارد. نتایج حاصله نشان میدهد که بین نظرات شهروندان و کارکنان و مسئولین شهرداری در خصوص عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری، شکاف وجود دارد و کارکنان و مسئولین شهرداری نظر مساعدتری نسبت به عملکرد این معاونت در تأمین امنیت اجتماعی و مؤلفههای آن دارد.
لازم به ذکر است که کار فرهنگی با کار تبلیغی متفاوت است و کار تبلیغی در حوزه اقدامات رسانه‌ای تعریف می‌شود و اقدام فرهنگی فعالیتی تاثیرگذار است که به نهادینه‌سازی رفتار در شهروندان منجر می شود. باید اشاره کرد فعالیت‌هایی از جمله تأسیس فرهنگ‌سراها بدون برنامه مدون نه تنها موجب هدررفت سرمایه ملی می‌شود بلکه در آینده کاربری جدیدی به آن میدهد که نمونه‌های آن در همدان محسوس است. مشارکت فرهنگی شهروندان و استفاده حداکثری از طرح‌ها مستلزم یک مدیریت منسجم است. مدیریت فرهنگی در گام نخست ارائه تعریفـی روشـن از فرهنـگ است. تا زمانی که نتوانیم مقصود خود را از فرهنگ به وضوح بیـان کنیم در مدیریت فرهنگی دچار ابهام و سردرگمی خواهیم بود. بسـیاری از مشکلات موجود در زمینه برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت، رهبری و ارزیابی فعالیت‌ها و امور فرهنگی در همدان به طور کامل با این ابهام مرتبط هستند.
آن‌چه در خصوص ضعف‌ها و نارسایی‌های مربـوط بـه برنامه‌ریـزی، سـازماندهی و ارزشیابی فعالیت‌های فرهنگی وجود دارد با برداشت‌های متفاوت از فرهنگ ارتباط دارند. در برنامه‌های فرهنگـی همدان، نظیـر آن‌چـه در اصـول سیاست‌های فرهنگی کشور و برنامه‌های مختلف توسعه آمده است نمی‌توان تعریف و برداشت مشخص و روشنی از فرهنگ سراغ گرفت. ابهام و کلی‌گویی در زمینه اهداف و برنامه‌هـای فرهنگـی، سـازماندهی فرهنگـی را نیـز دچـار گستردگی و پیچیدگی بیش از حد کرده و ارزشیابی فرهنگی را نیز به امری کم‌اثر تبدیل کرده است، زیرا برنامه‌هـا و اهـداف مشـخص و تعریـف‌شـده‌ای وجود ندارند تا بتوان از نهادها و سازمان‌هایی که مسـئول تحقـق و پیگیـری آن‌ها هستند، انتظار پاسـخ داشـت. تـا زمـانی کـه برداشـت نزدیـک و هماهنگ از فرهنگ در برنامه‌ریزی‌ها وجود نداشته باشد دچار کلی‌گویی‌ها و تعقیب اهداف بلندپروازانه خواهیم شد و این امر با توجه به مقتضیات زمانه، چیزی جز پراکندگی، دوباره‌کاری، افزایش هزینه‌ها و از بین رفتن فرصـت‌ها به وجود نخواهد آورد.
پیشنهاد می‌شود اطلاع رسانی به موقع و ایجاد انگیزه زمینه مناسب را برای جلب مشارکت بخش خصوصی و شهروندان در انجام طرح‌ها و پروژه‌های شهری، آموزش، تشویق و حمایت از نخبگان و بسترسازی مناسب در مراکز کارآفرینی از جمله فرهنگ‌سرای کسب‌وکار، آموزش و اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات مناسب‌تر در خانه‌های سلامت با اعتمادسازی، پویاسازی، بسیج امکانات و جلب مشارکت شهروندان، ایجاد کمیته‌های تخصصی، برگزاری کارگاه‌های علمی-آموزشی برای خانواده و فعال سازی هرچه بیشتر مراکز مشاوره و بازپروری در محلات در عمل و نه در شعار، همگام‌سازی و ارتقای فرهنگی مناطق چهارگانه همدان است. امید است با تدوین برنامه بلند مدت از سوی شهرداری به عنوان متولی امور شهری شاهد ارتقا و رشد سطح اجتماعی شهر باشیم.