اما و اگرهای ساخت بیمارستان هزار تختخوابی در همدان
پزشکان در مورد احداث بیمارستان هزار تختخوابی در حیدره میگویند
یک متخصص جراحی عمومی: مکانیابی مراکز درمانی، باید به شکلی باشد که ورود آمبولانس بدون اتلاف وقت باشد. مگر قرار است هتل ساخته شود که این بیمارستان را میخواهند در دامنه الوند بسازند؟ هر پروژهای، کاربری خاص خود را دارد. اگر ما بخواهیم پروژه درمانی-آموزشی برپا کنیم، دسترسی آن باید راحت باشد. از نظر من بهترین مکان برای احداث مرکز درمانی «پارک مادر» است؛ که تقاطع منطقه پشت آن به «بیمارستان ارتش» میرسد.
*مهرداد نهاوندچی
*دانشجوی دکترای مدیریت محیط زیست
در دنیا ساخت بیمارستان‌های بزرگ منسوخ شده و کشورهای پیشرفته به سمت ساخت بیمارستان‌های کوچک اما تخصصی رفته‌اند. حالا بگذریم از این‌که در ایران هنوز به دنبال ساخت بیمارستان‌های بزرگ هستیم اما تصور کنید چنین بیمارستانی در دامنه الوند و دل باغات ساخته شود! نگاه شما چیست؟ آیا این بیمارستان راه دسترسی، پدافند غیرعامل و امکاناتی مانند این نمی‌خواهد؟ خب این به معنی تخریب بیشتر برای ساخت امکانات بیشتر است. درباره این موضوع با چند پزشک متخصص گفتوگو کردیم و نظرات آنها را جویا شدیم. «بهروز کارخانه‌ای»، متخصص بیهوشی، «ابراهیم جلیلی» معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی همدان، «افشین فرهانچی» متخصص بیهوشی و همچنین «طاهره هاشم» جراح عمومی، نظرات خود را در مورد شاخصهای احداث مراکز درمانی بیان کردند.
بر اساس شاخصها یا منافع شخصی
یک متخصص بیهوشی درباره بیمارستان هزار تختخوابی در جاده حیدره میگوید: ساخت بیمارستان و هر ساختار درمانی در کشور و در تمام دنیا، مبتنی بر یک سری شاخصهاست. اگر شهری یا منطقهای آن شاخصها را داشته باشد، احداث بیمارستان در آن امکانپذیر است اما اگر آن شاخصها را نداشته باشد، جز ضرر زدن به منابع کشوری حاصل دیگری ندارد. ممکن است جایی دیگر به آن منابع نیاز داشته باشد که آن منابع باید به آن منطقه کشور بروند.
بهروز کارخانه‌ای میافزاید: اگر بررسیها نشان دهد که شاخصها و معیارها وجود دارد و تعداد بیمار، جمعیت، تخصصهای مختلف و سایر نیازمندیها برای احداث یک بیمارستان وجود دارند، باید بیمارستان احداث شود. درمانگاهها هم باید بر اساس شاخص، مکانیابی و احداث شوند. باید دنبال شاخصها باشیم و ببینیم آیا با توجه به شرایط فعلی استان، ساخت بیمارستان ضروری است یا خیر؟
وی ادامه میدهد: معاونت درمان باید شاخصها را اعلام کند، اگر منطبق بر شاخصها بود، حتما باید احداث بیمارستان انجام شود و این امر از وظایف دولت است؛ اگر این احداث منطبق بر شاخصها نباشد، حتما منفعت شخصی است.
این پزشک درباره آثاری که احداث بیمارستان بر منطقه حیدره میگذارد، توضیح میدهد: خداوند محیط را آفریده تا انسان از آن استفاده کند. هر کاری که ضرورت نداشته باشد و محیط زیست را از بین ببرد، آن کار خوب نیست. جان انسان بر جان حیوان و محیط اولویت دارد. اصل بر انسان است. اگر برای رفاه انسان، نجات انسان یا برای درمان انسان میخواهند اقدامی انجام دهند و ضروری است، باید یک کوه هم جابهجا شود؛ اما اگر ضرورتی وجود نداشته باشد، اگر یک وجب از این خاک را هم بخواهند جابهجا کنند، ظلم است. اما اگر ضرورت برای بیمارستان، جاده یا سایر امور زیربنایی و خدماتی وجود داشته باشد که این کار، جان انسان را نجات میدهد و این پروژه درست و بهجا باشد، اشکالی ندارد. خداوند محیط زیست را برای انسان درست کرده، اما اگر اسراف صورت بگیرد و محیط زیست بدون حساب و کتاب تخریب شود، هم گناه و ظلم است و هم بیحرمتی به طبیعت، مخلوقات خداوندی و آیندگان محسوب میشود.
کار غیرممکن
«طاهره هاشم» هم معتقد است: شهر همدان به بیمارستان هزار تختخوابی نیاز ندارد. ما اگر روی پیشگیری کار میکردیم، الان بیمار وجود نداشت که بخواهیم برای او بیمارستان احداث کنیم. برای همدان، یک بیمارستان ۲۰۰ تخت خوابه تروما (تصادفات) کفایت میکند. از همان ابتدا نباید بنا را به هزار تختخوابی بگذارند؛ که این را «مدیریت اقتصادی درمان» میگویند. نباید بنابر هزار تختخوابی باشد و روند به شکلی پیش برود که ده سال بعد افتتاح شود. همان اتفاقی که برای بیمارستان بعثت افتاد و ۲۰ سال طول کشید که دانشجویان وارد این مرکز درمانی شوند؛ حتی نقشه بیمارستان هم قدیمی شده بود. نقشه را سال ۱۹۶۰ از فرانسه آورند که نقشهای بیمارستانی بود، شروع کردند و تا پیشنهاد دادند و برای آن بودجه تنظیم شد، کارهای عمرانی شد، تا بخواهد به اتمام برسد، چند وزیر عوض شدند، بودجهها به هدر رفت، زمانی که به اتمام رسید، مشاهده شد که عرض راهروها برای عبور برانکارد کافی نیست، عبور آمبولانس راحت نیست و زمانگیر است، اگر زمان رسیدن مصدوم به شش دقیقه برسد، فرد دچار مرگ مغزی میشود. بنابراین هرچه زمان بیشتر بگذرد، کارائی کمتر است.
وی ادامه میدهد: نظر من این است ما باید در حد جیب خود برنامهریزی کنیم. وقتی که مردم ما اینقدر فقیر هستند و بهخاطر اختلاف و مشکلات دیگر بودجه به میزان کمی وجود دارد، از سوئی هم تحریم هستیم، بیمارستان هزار تختخوابی چه توجیهی دارد؟ ما تنها چیزی که کمبود آن را احساس میکنیم، یک سانتر تصادفات است. اولویتها باید در نظر گرفته شود، یک ساختمان را تکمیل کنیم، بیمار پذیرش شود، واحد پرستاری راه بیافتد. یک واحد ۲۰۰ تختخوابی شروع کنند، به سرانجام برسانند، جا بیفتد، زمین خالی هم برای احداث آن وجود دارد. بعد از آن نیازسنجی مجدد انجام شود و متناسب با نیاز، واحد درمانی تخصصی یا آموزشی احداث شود. اصطلاح هزینه- فایده را داریم که بر اساس آن طرح باید توجیه داشته باشد. اجرای طرحها باید کارشناسی شده و علمی باشد.
این متخصص جراحی عمومی در ادامه میافزاید: مکانیابی مراکز درمانی، باید به شکلی باشد که ورود آمبولانس بدون اتلاف وقت باشد. مگر قرار است هتل ساخته شود که این بیمارستان را میخواهند در دامنه الوند بسازند؟ هر پروژهای، کاربری خاص خود را دارد. اگر ما بخواهیم پروژه درمانی-آموزشی برپا کنیم، دسترسی آن باید راحت باشد. از نظر من بهترین مکان برای احداث مرکز درمانی «پارک مادر» است؛ که تقاطع منطقه پشت آن به «بیمارستان ارتش» میرسد. هر تصادفی که در جاده کرمانشاه یا جاده تهران از راه «بلوار آیت‌الله نجفی» بیاید، جوابگو خواهد بود. اگر قرار به ساخت بیمارستان در جاده حیدره باشد، غیر از این‌که اتلاف وقت برای رساندن بیمار اورژانسی و اضافه شدن آمار فوتی باشد، حاصل دیگری ندارد. بحث محیط زیست آن هم مهم است اما بنابر انسانی است که قرار است جان او نجات پیدا کند.
سرمایهگذاری در حوزه سلامت
یک استادیار دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز میگوید: در سیستمهای سلامت مدرن در رابطه با کنترل و مهار بیماریها بر سه بخش پیشگیری، درمان و بازتوانی تأکید میشود. به دلایل متعدد و در طی سالیان متمادی بخش درمان در بین این سه بخش بسیار فربه شده است. مردم و مسئولین خارج از نظام سلامت نیز در این جهتدهی بسیار نقش داشتهاند. بنابراین، اکنون با سیستم سلامتی روبرو هستیم که بخشهای پیشگیری و بازتوانی بسیار نحیف و بخش درمان بسیار گستردهای دارد. بر این اساس بر این عقیده هستم که هر نوع سرمایهگذاری جدید در سیستم سلامت باید به دو حوزه پیشگیری و بازتوانی منتقل شود تا ضعف این دو بخش جبران شود و تعادل به نظام سلامت استان برگردد.
«افشین فرهانچی» میافزاید: از طرف دیگر بخش درمان جز حوزههائی است که بخشهای خصوصی و عمومی غیردولتی تمایل زیادی به سرمایهگذاری در آنها دارند در حالی‌که در بخشهای پیشگیری و بازتوانی هیچ رغبتی برای ورود بخش خصوصی و عمومی وجود ندارد. به عنوان مثال ما در استان همدان میبینیم که حتی موسسات خارج از نظام رسمی سلامت نظیر دارالایتام، آموزش و پرورش، شهرداری، امور زندان‌ها، بهزیستی، هلال احمر، نیروهای نظامی و انتظامی نیز در بخش درمان ورود میکنند و تمایل کمتری برای ورود به سایر بخشهای سیستم سلامت دارند. بر اساس این، من سرمایهگذاری بخش دولتی در حوزه درمان را امری مفید به فایده نمیدانم.
گردشگری سلامت
وی تصرح میکند: در سالهای اخیر در حوزه گردشگری سلامت صحبتهای زیادی میشود. از جمله: روش‌های گردشگری ناپایدار و مقطعی است که به نظر میآید پنجره فرصت آن رو به اتمام است. سالها قبل موارد متعددی وجود داشت که شاید میتوانستیم از این فرصت گردشگری سلامت استفاده کنیم، مثلا بهعلت نبود نیروی انسانی ورزیده در کشورهای حاشیه خلیج فارس، تمایل مناسبی برای بیماران آن کشورها وجود داشت تا در ایران تحت درمان قرار گیرند و یا با فروپاشی جمهوری شوروی، فضائی برای این کار در ایران وجود داشت که بهعلت نبود زیرساختهای مناسب مورد استفاده قرار نگرفت و یا در زمان جنگ عراق با آمریکا بیماران زیادی در عراق بودند که میتوانستند در ایران تحت درمان قرار گیرند که آنهم محقق نشد. در حال حاضر هم این حوزه توسط سایر کشورها نظیر ترکیه پوشش داده شده است و هم این کشورها زیرساختهای درمانی نسبتا قابل قبولی را برای خود ایجاد کردهاند و نیازی به سیستمهای درمانی ما ندارند. مگر در حالتهای خیلی پیشرفته و خاص که این موارد نیز سرمایهگذاری‌های بسیار وسیعی را میطلبد و ادامه آن به نظر مقدور نیست.
فرهانچی در مورد تاثیرات محیط زیستی احداث بیمارستان در منطقه حیدره ادامه میدهد: طبعا احداث یک مجموعه بسیار بزرگ در هر محلی تأثیرات محیطزیستی خود را بر جای خواهد گذاشت. در این رابطه لازم است کارشناسان فن نظر دهند. من جای دقیق این پروژه را نمیدانم اما در صورت تصمیمگیری برای احداث یک مجتمع درمانی جدید در همدان که من مخالف آن هستم، با توجه به وجود بیمارستان ۵۵۰ تختخوابی بعثت در شرق شهر، منطقه شمال غربی شهر میتواند جای مناسبی برای تأسیس یک بیمارستان باشد، اما بهتر است در محدوده شهرک الوند و پادگان قهرمان باشد تا بتواند پوشش جمعیتی بیشتر و دسترسی راحتتری را ایجاد کند و در صورت لزوم به شهرها و استانهای اطراف نیز خدمات دهد.
این متخصص بیهوشی و مراقبتهای ویژه در مورد شاخصهای مکانیابی بیمارستان و درمانگاهها توضیح میدهد: در منابع علمی شاخصهای متعددی برای بحث مکانیابی بیمارستانها وجود دارد؛ نظیر نزدیکی به جمعیت تحت پوشش، امکان گسترش در ادوار بعدی، برخورداری از جریانهای هوائی مناسب، امکان دسترسی راحت سیستمهای حمل و نقل نظیر هلیکوپتر و راه‌آهن، امکان دفن یا بازیافت مناسب پسماندهای تولیدی و مواردی از این دست. جدا از این عوامل مسائلی نظیر بحث گسلها، توسعه شهری، آسیب‌نرساندن به چشمهها و فضاهای سبز موجود نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
فرهانچی خاطرنشان میکند: بهطور کلی من بحث قطب درمانی منطقه غرب کشور شدن را منتفی میدانم. استانهای کردستان، لرستان و کرمانشاه به‌رغم کمبودهائی که دارند، در حال جا افتادن در سیستم درمانی و بهداشتی هستند. طبعا استان همدان نمیتواند انتظار داشته باشد بیماران این سه استان برای درمان به همدان مراجعه کنند. ساختار شبکههای بهداشتی درمانی کشور نیز استان محور است و ما روزبهروز شاهد این هستیم که بیماران کمتری بین استانها جابجا میشوند. اگر ضرورتی نیز در این مورد وجود داشته باشد، هم مقطعی است و هم تهران جایگزین مناسبتری برای اکثر بیماران این استانها است.
این پزشک تأکید میکند: در رابطه با تمرکز زدائی در شهر همدان نیز این موضوع تأثیر چندانی ندارد. الان از ۵ بیمارستان اصلی شهر فقط دو بیمارستان فاطمیه و فرشچیان در محدوده مرکز شهر آنهم نه در رینگ اول قرار دارند و فقط درمانگاهها و مطب‌های خصوصی هستند که در مرکز شهر وجود دارند و تأسیس این بیمارستان اثر خاصی بر تمرکز‌زدائی بخش درمان از وسط شهر ندارد.
پروژه مبهم
«ابراهیم جلیلی» نیز در این خصوص میگوید: این پیشنهادی است که دانشگاه علوم پزشکی همدان داده است و با حمایت نمایندگان همدان در مجلس شورای اسلامی، اعتباری برای آن در بودجه سال ۱۴۰۰ دیده شده است، که بتوانیم در شهر همدان یک بیمارستان هزار تختخوابی آموزشی-درمانی احداث کنیم. ردیف بودجه برای این پروژه تعریف شده و به دنبال زمین مناسب برای آن هستیم. چند زمین برای کار پیشنهاد داده شده است اما هیچکدام هنوز قطعی نشده است که پروژه را از سال بعد شروع کنیم.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی استان همدان میافزاید: پروژه واحد درمانی «بیمارستان اکباتان»، تا اواخر امسال یا ابتدای سال بعد افتتاح میشود. بیش از ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. پیگیر تجهیزات آن هستیم و امیدواریم ابتدای سال بعد راه‌اندازی شود.
وی در ادامه تصریح میکند: خدمات هرچه در مراکز استانها متمرکزتر باشد، بهتر است. نیروهای تخصصی، آزمایشگاه، کادر درمان به صورت متمرکز میشوند و به لحاظ سیستم گرمایش-سرمایش مقرون به صرفهتر است. این نیاز وجود دارد. فقط بخش ارائه خدمت نیست، دانشگاه در حال گسترش است؛ رشتههای پزشکی قرار است دانشجویان بیشتری بگیرند، اینها فضای بیشتری برای گسترش پژوهش، آموزش و درمان میخواهند.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی همدان در مورد مکانیابی و نقاط احداث این بیمارستان تصریح میکند: چند زمین در نقاط مختلف در سطح شهر پیشنهاد شده است و همکاران در حال مطالعه و بررسی برای آن هستند که در مسیر سیل نباشد؛ از نظر خاک و سایر عوامل هم مناسب باشد که نشست زمین بهوجود نیاید و از نظر زلزله و مواردی از این دست در آینده مشکلاتی برای آن بهوجود نیاید. محلی هنوز قطعی نشده است. باید در مسیرهایی باشد که زمینهای باز در اطراف آن باشد، اتوبان وجود داشته باشد، تردد در آن صورت بگیرد و امکان ایجاد پارکینگ در آن باشد.
این عضو هیئت علمی علوم پزشکی همدان بیان میکند: در خصوص زمین، وزارت کشور و استانداری در حال پیگیری هستند، که زمین را تحویل کارفرما دهند و ممکن است در این مورد کارفرما «اداره مسکن و شهرسازی» باشد. کارفرما زمین را میسازد تحویل دانشگاه علوم پزشکی میدهد. دانشگاه علوم پزشکی بهرهبردار این طرح است و این پروژه در ردیف بودجه امسال و سال بعد دیده شده است. «حمیدرضا حاجی بابایی» نماینده همدان پیگیر احداث این بیمارستان است. این طرح قرار است، جایگزین «بیمارستان امام خمینی» شود. هزار تخت را قرار نیست یکجا بسازیم، ابتدا پروژه را ۳۰۰ تختخواب میسازد و بقیه آن به مرور در سالهای بعد ساخته میشود.