*دکترحسین اردلانی
*عضو هیئت علمی گروه هنر، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
احمد فتوت سال ۱۳۲۲ در شهر همدان متولد شد. او فرزند سوم خانواده‌ای فرهنگی است. احمد فتوت به صورت خودآموخته با تکنیک گواش و آبرنگ نقاشی را آغاز کرد. او یکی از بهترین نقاشان امپرسیونیستی دوران خود بود، به خاطر مهارت در نقاشی و محبوبیتش نزد جامعه مورد توجه نقاشان جوان همدانی بود. تنها آموزشی که اتفاق می‌افتد و باعث خوشحالی احمد فتوت می‌شود کلاس‌های نقاشی، خط و کاردستی در دبیرستان بود که توسط گلپریان ارائه شده بود. احمد فتوت بعد از دیپلم و دوره‌های تربیت معلم در سال (۱۳۴۱) به استخدام آموزش‌و‌پرورش درمی‌آید و در سال ۱۳۴۸ به دانشکده هنرهای زیبا راه می‌یابد. ورود به دانشگاه برای او روزنه‌ای می‌شود تا با هنر جهان بهتر ارتباط برقرار کند. دیگر از تکرارگویی خبری نبود. تغییر در نگاه و آثار ایشان بسیار مشهود می‌شود.
فتوت در سال ۱۳۶۲ معاون دبیرستان ابن‌سینا می‌شود. قزل باش، کارشناس فنیوحرفهای به همراه رنگچیان رئیس فنیوحرفهای استان بنا به درخواست وزارت‌خانه پیشنهاد تأسیس هنرستان دختران و پسران در رشته هنر را با احمد فتوت درمیان می‌گذارند. با همت مسئولان و برنامه‌ریزی‌های فتوت، دو هنرستان تهذیب و چمران تأسیس می‌شود. اصغری، رنگ چیان و شاملو جزو اولین و بهترین هنرجویان هنرستان بودند. در سال ۱۳۶۶ به دعوت دکتر وکیلی درس طراحی را در دانشکده تازه تأسیس روستا و تعاون آموزش می‌دهد، و در سال ۱۳۷۱ با تأسیس دانشکده معماری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان و به دعوت دکتر محمدرضا عراقچیان، مشغول آموزش درس بیان معماری می‌شود. او بیش از شصت نمایشگاه گروهی و انفرادی را در کارنامه خود دارد و همچنین کتابی از آثار خود به چاپ رسانید. در مورد انتشار کتاب خود می‌گوید: هدف از نشر کتاب گزیده‌ای از آثار نقاشی‌هایم و صرفا ارائه نیم قرن تلاش در هنر نقاشی بود که به صحنه‌ها و منظره‌هایی اشاره دارد که دیگر اثری از آن‌ها به جای نمانده است. انعکاس تصویر همدان با احوال شاعرانه از گذشته آن و انتقال این تجربه به نظرم برای دیگران مفید است.
او سال۱۳۸۲ نشان درجه یک هنری گرفته است. ایشان عضو محترم هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان «از ۱۳۷۱ تاکنون» و عضو انجمن نقاشان ایران و انجمن هنرهای تجسمی «از ۱۳۵۵ تاکنون» است. او عضو هیئت تحقیقی انجمن هنرهای تجسمی همدان از سال ۱۳۷۴ تاکنون است. همچنین داوری بسیاری از مسابقات و جشنواره‌ها در استان همدان را برعهده داشته است. از این میان، می‌توان به داوری اولین جشنواره هنرهای تجسمی در همدان «۱۳۸۹»، داوری جشنواره‌های استانی از سال ۱۳۵۷ تاکنون و همچنین داوری جشنواره نقاشی دانشجویان منطقه دو ایران را در کارنامه خود دارد. او از موسسین رشته‌های گرافیک و معماری در هنرستان ۱۳۶۳ و کارشناسی نقاشی، در دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ۱۳۸۳ است. بیش از پنجاه نمایشگاه گروهی و انفرادی در داخل و خارج از ایران به همراه چندین دیپلم افتخار نتیجه شصت سال نقاشی‌های احمد فتوت است. او برنده لوح تقدیر و دیپلم افتخار از مسابقات فرهنگی و هنری حرم امن، موزه هنرهای معاصر تهران در سال ۱۳۷۳ است. همچنین برنده لوح تقدیر از استان مشهد در سال ۱۳۷۱ و برنده دیپلم افتخار و کسب مقام اول در بخش نقاشی نقش توحید بر صحیفه هنر در فرهنگستان بهمن تهران در سال ۱۳۷۵ است.
عده‌ای او را پدر نقاشی همدان می‌دانند. جست‌وجوهای تصویری ایشان ازطبیعت با ابزار آبرنگ، معرف اهالی هنر و هنردوستان در استان همدان است. احمد فتوت، از آن زمان‌های سخت، اما شیرین یاد می‌کند و برای حذف کاستی‌هایی از این دست همچنان به آموزش هنر در زادگاهش مشغول است. اداره میراث فرهنگی به پاس تلاش‌های بیش از نیم قرن آموزش و خلق آثار هنری برای او در اقدامی بی نظیر، در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ پلاک منزل ایشان را به نام خود او تهیه و طی مراسمی به دیوار منزل ایشان در خیابان استادان، هجده متری میلاد، کوچه شقایق نصب کرد.
«تصویر۱۳۵» از سمت راست، احمد فتوت، مهرداد نادری‌فر؛ مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری همدان، علی مالمیر؛ مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان.
تحلیل آثار
احمد فتوت با درکی طبیعت دوستانه همچون نقاشی‌ها و اشعار سهراب سپهری در تلاش بود تا ایجاز طبیعت را از دریچه‌ای خاص خود معرفی کند. به واقع هیچ تصویری نمی‌تواند سردی زمستان همدان را در سال‌های «۱۳۷۰-۱۳۷۵» همچون نقاشی‌های احمد فتوت بازگو کند؛ چراکه نقاشی‌های او چیزی بیش از یک گزارش تصویری است، چیزی بیش از یک بازنمایی صرف، و بیش از یک تقلید از طبیعت. نقاشی‌های احمد فتوت را می‌توان به پنج بخش موضوعی مجزا با عناوین دوره نقاشی روی سرامیک، کپی از آثار هنرمندان بزرگ تاریخ نقاشی، طبیعت، فضای اجتماعی و نقاشی‌های انتزاعی تقسیم کرد، اما از لحاظ زمانی این به‌جز دو بخش آغازین، سه بخش دیگر بسیار در هم تنیده شده و هر بخش را نمی‌توان معرف یک دوره زمانی خاصی از زندگی هنرمند دانست. غلتیدن این پنج موضوع در تمام لحظات حیات هنرمند نشان از روح جست‌وجوگر، بازیگوش، زیرک و در عین حال دقیق و هوشمند هنرمند دارد.
دوره اول: دوره نقاشی روی سرامیک
این دوره بیشتر جنبه اقتصادی داشت. در سال های ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۹ احمد فتوت نوجوانی علاقمند به هنر بود.
دوره دوم: کپی از آثار هنرمندان بزرگ
بین سال‌های ۱۳۳۶ تا حدود ۱۳۴۸ احمد فتوت مشغول شناخت و مطالعه آثار هنرمندان به نام غربی بود. او برای درک آثار هنرمندانی همچون رامبراند، وان گوگ و سزان، تلاش می‌کند تا آثار این هنرمندان را کپی کند.
دوره سوم: نقاشی از طبیعت
این دوره مصادف است با ورود فتوت به دانشکده هنرهای زیبا ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۳، درک تصویر و فهم ذات هنر نقاشی، خلاقیت، نوآوری و یافتن شیوه شخصی، قلم‌گذاری‌های حسی و به دور از دورگیری محض، تاش‌های ساده و مطمئن و کادر بسته در نقاشی از احجام و کادرهای باز از طبیعت همه به نوعی در خدمت ارائه احساس هنرمند و ایجاد فضای حسی است.
دوره چهارم: نقاشی با موضوعات اجتماعی
آثار این دوره به فضاهای اجتماعی اشاره دارد: «سبزه میدان قدیم همدان،۱۳۵۴». آثاری که در آن دیگر انسان در مقابل طبیعت نایستاده، بلکه با طبیعت یکی شده، حضور انسان‌ها، خانه‌ها، مغازه‌ها و بازارها، اثری با عنوان میدان همدان، با همین عنوان، همه و همه به فضای اجتماعی اشاره دارند. نقاشی‌هایی صمیمی همچون بازارهای سنتی تمام شهرهای ایران. علاقه هنرمند به معماری را می‌توان در نقاشی‌های متعدد از میدان اصلی همدان – میدان امام- و بازار آن دریافت. در برخی از آثار نقاشی فتوت حس طراحانه بر دیگر ویژگی‌های بصری قالب می‌شود، همچون «راسته نجارها،۱۳۵۴» و در برخی ارزش رنگی، همانند «میدان همدان». اما ردپای جهانبینی هنرمند در حرکاتی غیرپیش‌بینی شده یا همان اشاره به رفتار بداهه‌گری در آثاری همچون تابلوی تکیه بازار همدان کاملاً مشهود است.
دوره پنجم: هنر انتزاعی
دوره آخر مربوط به آثار نقاشی خلق شده بعد از سال‌های ۱۳۸۰ است. آثار مدرن احمد فتوت با الهام از امپرسیونیست ها آغاز شد، اما کوبیست‌ها بیشتر در روند آثار او تأثیر داشتند. احمد فتوت معتقد است که سال‌ها یک شیوه را تکرارکردن کمی مصنوعی به نظر می‌رسد. به همین دلیل او نیز در خلق نقاشی‌هایش ناگریز فضاهای جدید را تجربه می‌کند. گردش جهت کار هنرمند در دوران طولانی امری بدیهی به نظر می‌رسد.
هرچند که عشق وعلاقه هنرمند برای استحاله طبیعت و بر خلاف آن، گریز از دنیای صنعتی، ماشین، اتومبیل و … در آثارش مشخص است، اما در سال‌های اخیر رویکردی نوین را در آن‌ها می‌توان یافت. این رویکرد را در دسته پنجم یعنی هنر انتزاعی می‌توان گنجاند. انتزاع از طبیعت، احجام غیرجاندار، فضاهای اجتماعی و معماری. از نمونه‌های بسیار موفق این بخش می‌توان به «ده اکنلو،۱۳۷۱»، «برکه امن،۱۳۷۸»، «روستایی در همدان،۱۳۷۹»، «شب بارانی،۱۳۸۵» و موفق‌تر از همه «سیاه‌چادرها،۱۳۸۰» اشاره کرد. در آثار این دوره خط، بافت و مهم‌تر از همه کنتراست تیرگی و روشنی در دستور کار هنرمند قرار گرفته و همچون نقاشی‌های نسل قبلی‌اش دیگر فرم و رنگ نیست که مهم‌ترین مولفه بصری در آثاش ایفای نقش کند. استفاده از نور و کنترل آن در این تابلو از شاهکارهای هدایت نور در آثار مدرنیستی او به شمار می‌آید. همچنین بهره‌مندی از بافت‌های کنترل‌شده و متنوع از ویژگی‌های مهم آثار این دوره است.
در جمع‌بندی پایانی خوب است به این نکته اشاره شود که برای درک آثار نقاشان همدانی به خصوص احمد فتوت آثار باید با احساس و دل خوانش شوند. هرچند که او از لحاظ درک ترکیب‌بندی و فضای آکادمیک، جزو بهترین‌ها در همدان است، اما آثار او حسی است. با این توصیف از آثار او شاید پرسش‌ها و چرایی‌ها از بین برود، فاعل شناسا کنار بنشیند و لذت نزد احساس حاضر شود. احمد فتوت با این ابزار یعنی همان احساس است که به دامان طبیعت پناه می‌برد. البته طبیعت و ادبیات همیشه مأمن امنی برای هنرمندان نقاش، به‌خصوص احمد فتوت بوده است.
روند کاری احمد فتوت بسیار صحیح و محاسبه شده است. گویی او تاریخ هنر را مرور و تجربه کرده و در تمام این سال‌ها خیال خود را در کار ارائه داده است. او از همان‌جا که روی سفال نقش می‌زد تا فضای طبیعت، اجتماع و آثار متاخرش که به انتزاع روی آورده همه و همه با خیال هنرمند ترکیب شده‌اند. او سالیان سال تمرین خواسته یا ناخواسته عناصر بصری را با تمرین‌های پیوسته به درستی درک کرده و فضای عینی را به سمت فضای ذهنی پیش برده است.
احمد فتوت نماد یک هنرمند بااخلاق است. او هنرش و رفتارش را با اخلاق گره زده، این روزها با کوله‌باری از تجربه مشغول خلق اثر در آتلیه شخصی‌اش است و گهگاهی نیز به عشق معلمی در دانشگاه‌های همدان مشغول تدریس است. حالا می‌توان گفت که احمد فتوت با عمومی‌ترین شکل نقاشی در نوجوانی –کشیدن گل و منظره بر سرامیک- این هنر را آغاز کرد و با گذر از انعکاس طبیعت و مهارت در تکنیک و دانش نظری هنر ایران و جهان، امروز نقاشی‌های او استحاله شده و کوهی از تجربه پشت آثارش درک می‌شود. او نقاشی منحصر‌به‌فرد است. همچنین نقاشی است که بیش از هفتاد سال است که مستمر نقاشی می‌کند. خلق هزاران تابلو نقاشی و بیش از شصت نمایشگاه کنار نیم قرن آموزش هنر در همدان او را پدر نقاشی همدان لقب داده است، که تمام این تلاش‌های او در آثار متاخر او کاملاً هویداست.
از کتاب پیشگامان نقاشی همدان