اعتیاد تا دل شهر

*مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی:

*ثبت جهانی هگمتانه، باعث وفاق ملی می‌شود

*حسین زندی

*خبرنگار

«محمدحسن طالبیان»، مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به همراه «سید مسعود حسینی» شهردار همدان و «علی مالمیر» مدیرکل میراث فرهنگی استان از محور تاریخی و فرهنگی شهر همدان بازدید کرد. وی در نشست بررسی ثبت جهانی هگمتانه صحبت‌هایی داشت که مشروح آن در ادامه آورده شده است.

معرفی جهانی هگمتانه

طالبیان در نشست بررسی ثبت جهانی هگمتانه گفت: خیلی خوشحالم که امروز قدردان زحمات استاد صراف؛ پیشکسوت بزرگ باستان‌شناسی، هستیم که با این محوطه تاریخی مانند فرزندش رفتار کرده، رمز و رازها را به ما نشان داده و کشفیات مختلفی انجام داده، اگر هگمتانه به این شکل است به دلیل زحمات ایثارگرانه استادان بزرگ و ادامه‌دهندگانشان است. به همین دلیل زبان قاصر است از این‌که تشکر و سپاس کرد. باید یادی بکنم از زنده‌یاد دکتر آذرنوش که در دوره‌ای که مسئول باستان‌شناسی بود، تعداد زیادی هیئت در سایت سیوند داشتیم و ارتباط ما برای کاوش نجات بخشی بیشتر شده بود و همیشه جایش خالی است. دکتر محمدی و دکتر ملک‌زاده و سایر عزیزان، استادان و دانشجویان که زحمات زیادی این‌جا کشیده‌اند. این محل یکی از مقدس‌ترین محل‌های باستان‌شناسی ایران از نظر ما است به دلیل این‌که بزرگان ما عمر خودشان را در آن گذرانده‌اند و تلاش کرده‌اند ایران را برای ما بشناسانند. به همین دلیل تلاش می‌کنیم، معرفی جهانی به سرانجام برسد، که اگرچه این معرفی در سطح جهانی است، اما سعی کردیم به شکلی متفاوت این محل را به جهان بشناسانیم.

اهمیت منظر شهری- تاریخی در حفظ هگمتانه

طالبیان تصریح کرد: خیلی تلاش کردیم که کل کارهای محوطه هگمتانه را انجام دهیم. همدان هم مانند بسیاری شهرهای دیگر دچار بی‌برنامه‌گی شده است. من دیروز در رونمایی از چند طرح از جمله هورامان، خوشنویسی و راه‌آهن سراسری، عرض کردم: «اگر ما دانش امروز را داشتیم، شاید کارشناسان سه، چهار سال پرونده ثبت جهانی هگمتانه را معطل نمی‌کردند». اگر ما دانش امروز را داشتیم، باید به سمت شهرهای تاریخی می‌رفتیم. اگر دانش امروز را داشتیم، بخش‌های تاریخی مشهد و کرمان را از دست نمی‌دادیم. کل قسمت‌های منظر شهری همدان با ارزش است. منظر شهری- تاریخی که در دهه‌های اخیر مطرح شده است، (یعنی یکپارچه)، یعنی هم میراث ملموس (طبیعی)، تاریخی، فرهنگی، هم میراث ناملموس، تمام رویدادها و تاریخ‌ها، زبان (گویش) همدانی، رفتار و کردار، همه باهم مدنظر قرار می‌گیرند. از انسان شروع می‌شود تا خلاقیت‌ها و پیوندهایی که وجود دارد. من بارها افسوس می‌خورم که اگر مطالعات شهرهای تاریخی را انجام می‌دادیم، بهتر بود. روزی که شهر یزد را شروع کردیم، من خیلی ناامید بودم، اما می‌دانستم که باید شروع کنیم. به‌خاطر این‌که یک وفاق ملی سر آن باشد و همه کمک کنند و همه متوجه ارزش این موضوع شوند. این‌ها ثروت است؛ ثروت‌هایی که همه مردم و ساکنین باید بدانند. موقعی که یکی از بناهای تاریخی (کلیسای نوتردام) در فرانسه آتش گرفت، وزیر فرهنگ فرانسه گفته بود: «روح فرانسه آتش گرفت و تماما باید بسیج شویم و این روح را به آن برگردانیم». در نقاط مختلف ایران روح‌های بزرگی وجود دارد که باید قدر آن‌ها را بدانیم و حفظشان کنیم. دکتر صراف تمام عمرش را برای این محوطه تاریخی گذاشته است.

هگمتانه؛ ریشه تاریخ

وی تأکید کرد: پس از بررسی‌های متعدد، به این نتیجه رسیدیم که هگمتانه فوق‌العاده مهم است، ریشه تاریخ آن‌جاست، اما دوره‌های تاریخی هم مهمند. حتی امروز، تاریخ معاصر هم مهم است. این منظر تاریخی شهر دارد این حرف را می‌زند؛ می‌گوید: «دوره‌های تاریخی از گذشته تا امروز، مهم هستند». دلیل بعدی ثبت جهانی این است که می‌خواهیم، محوطه تاریخی هگمتانه سر و سامان بگیرد، دارای ضوابط باشد و نقشه راه حداقل برای ۵۰ سال آینده ترسیم شود. از این جهت و مسائلی که وجود داشت، به ویژه محوطه دیگری که در آن ساخت‌و‌ساز انجام شده است، ما را دچار گرفتاری کرد. با این روشی که انجام شد، قرار شد هگمتانه تا میدان آرامگاه بوعلی سینا در پرونده باشد. بخشی از کاوش‌ها انجام شده و بخشی هم همت کردند، با یک برنامه زمان‌بندی، مثل این جاده‌ای که باید جدا شود و یک میدان پیاده خوبی اجرا شود. ضمن این‌که داخل هگمتانه هم باید ساماندهی شود. کیفیت معرفی این محل باید بالا برود.

مجموعه تاریخی همدان؛ نیازمند مدیریت

طالبیان اظهار کرد: بحث مجموعه زیادی از بازارها، مسجد جامع، مکان‌های تاریخی- فرهنگی، خانه‌ها و محلات واجد ارزش تاریخی وجود دارد، اما واقعا وضعیت خوبی وجود ندارد. در جلسه‌ای هم که با استاندار بودم، گفتم: «این‌جا نیاز به مدیریت دارد و در صورت مدیریت‌شدن، اتفاقات خوبی می‌افتد». یزد قبل از ثبت جهانی وضعیت خوبی نداشت، اما با این وجود وقتی وارد شدیم، این وفاق را دیدیم؛ از نیروهای مقامات و دستگاه‌های اجرایی تا نهادهای مردمی تا دانشگاهیان، همه باهم کمک کردند، تمام انرژی‌شان را گذاشتند که در یزد این اتفاق بیفتد. قبل از این ثبت جهانی در یزد، عده‌ای سعی می‌کردند خانه‌های تاریخی را خراب کنند، اما امروز همه سعی می‌کنند که این خانه‌ها را ترمیم و  بازسازی کنند. گرچه از نظر گردشگری تهدیداتی دارد، با این وجود یزد مقصد اول گردشگری ایران شده است. یعنی یزد از اصفهان و شیراز جلو زده است. این نگاهی است که وقتی همه با هم داشته باشند که یک چیز ارزشمند را باید حفظ کرد، انجام کارهای علمی آن خیلی مهم می‌شود. پنج سال پیش، باستان‌شناسی شهر یزد شروع به کاوش کردند. هیچ‌وقت، شهرها باستان‌شناسی را انجام ندادند. این نشان می‌دهد که در باستان‌شناسی باید به سیر تاریخی توجه کنیم، حتی اگر دو یا سه دوره وجود داشته باشد. برای همدان و محوطه هگمتانه و مناطق تاریخی دیگر هم باید این‌کار را انجام داد. خوشبختانه به همراهی شهرداری محترم و مسئولان زیباسازی این مناطق تاریخی را قدم زدیم و مسائل را از نزدیک دیدیم و گفت‌و‌گو کردیم. یک سند کتبی هم آماده کردیم که تقدیم کنیم تا برنامه‌ریزی بهتری انجام شود.

نگاهمان، نگاه حفاظت است

طالبیان صحبت‌های خود را چنین به پایان رساند: مسئولیت محوطه باستانی و برخی آثاری هم که ثبت ندارند، در اختیار وزارتخانه ادارات کل میراث فرهنگی هستند، اما آثاری که در سطح شهر و در اختیار شهرداری هستند، حتما با کمک استاندار ساماندهی خواهند شد. خوشبختانه وقتی داریم که این کار را بکنیم. نگاهمان در سطح کشور، نگاه حفاظتی است. حداقل منی که ۲۰ پرونده ثبت جهانی را از قبل از این‌که معاون بشوم، پیگیری کرده‌ام، علاقه‌مند بودم و نگاه چند رشته‌ای به این حوزه‌ها داشته‌ام و همواره نگاه، نگاه حفاظت بوده است. من امیدوارم که وزارت‌خانه این کار چند رشته‌ای به ویژه باستان‌شناسی را ادامه دهد. خیلی ناگفته‌ها در زمینه محوطه‌های باستانی وجود دارد. با کشف موارد پنهان و راز و رمزهای جدید، همواره این محوطه‌ها تازه و پویا هستند.