*مینا ساکی
بسیاری معتقدند شهر همدان که از نظر گردشگری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و گردشگری به عنوان یک محور اصلی در این شهر وجود دارد، باید سازمانی مستقل که زیر نظر شهرداری و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی فعالیت کند، وجود داشته باشد.
تئوری تشکیل سازمان گردشگری در شهرداریها از چند سال پیش مطرح شده و در شهرهای اصفهان و تبریز هم شکل گرفته است، در تهران نیز لایحه تشکیل سازمان در دوره گذشته به شورا رفت که رأی کافی را از سوی اعضای شورای شهر کسب نکرد، البته تشکیل چنین سازمانی در سال ۱۳۹۷ به تصویب اعضای شورای شهر تهران رسید و شهرداری باید در این خصوص اقدام کند. شهرداری در حوزه‌های مختلف جایگاه خود را دارد، اما چون حوزه گردشگری یک متولی قوی ندارد، شهرداری هم در این حوزه قدرت ندارد، اما با تشکیل سازمان دارای جایگاه برای پیشبرد برنامه‌ها می‌شود.
شهرداریها میتوانند از دل گردشگری فرصت اشتغال ایجاد کنند. با این دیدگاه، ارتقا ستاد گردشگری به سازمان در شهرداری همدان کاملاً قابل‌دفاع است، ضمن این‌که یکی از مهم‌ترین انواع گردشگری، گردشگری شهری است.
گردشگری شهری
گردشگری در چارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می‌کند. یکی از این الگوهای فضایی، گردشگری شهری است. نواحی شهری به علت آن‌که جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی بسیار زیادی دارند، غالبا مقاصد گردشگری مهمی محسوب می‌شوند. شهرها، معمولا جاذبه‌های متنوع و بزرگی شامل موزه‌ها، بناهای یادبود، تئاترها، استادیوم‌های ورزشی، بوستان‌ها، شهربازی، مراکز خرید، مناطقی با معماری تاریخی و مکان‌هایی مربوط به حوادث مهم با افراد مشهور دارا بوده که این خود گردشگران بسیاری را جذب می‌کند. علاوه بر این، حتی در صورتی که جاذبه‌های گردشگری در مناطق غیرشهری واقع باشند، از آن‌جا که شهرها در عینیت یافتگی مکانی، تبلور فضایی را در رابطه با پیرامون خود شکل می‌دهند، در فضای شهری کارکرد تنگاتنگ شهر و پیرامون از اهمیت اساسی در برکنش‌های فضایی برخودار است، باز هم حجم زیادی از گردشگری در شهرها متمرکز می‌شوند. زیرا محل سکونت، سرویس غذا، ارتباطات، حمل و نقل سایر خدمات گردشگری در شهرها واقعند که بازدیدکنندگان از مناطق اطراف شهر و خود شهر از آن‌ها استفاده می‌کنند. گردشگری شهری، عملکرد متقابل گردشگر- میزبان و تولید فضای گردشگری در رابطه با سفر به مناطق شهری با انگیزه‌های متفاوت و بازدید از جاذبه‌ها و استفاده از تسهیلات و خدمات مربوط به گردشگری است که آثار متفاوتی را بر فضا و اقتصاد شهری بر جای می‌نهد. این تعریف به خوبی پیوستگی بین عوامل مختلف جریان گردشگری شهری را بیان می‌کند و نشان می‌دهد که نقش‌های شهری، کارکرد چند بعدی دارند. (پاپلی و سقائی، ۸۸۵۵ :۸۹۱)
مخالفت با تشکیل سازمان گردشگری
اما معاون سابق میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان معتقد است در مقایسه شهرداری در ایران با ارگانهای مشابه در اروپا باید به این موضوع توجه داشت که شهرداریها در ایران وظایف خود را به درستی اعمال نمیکنند.
«بهرام توتونچی» می‌افزاید: نظام شهرداری‌های ما دچار روزمرگی شده و روند کار به گونه‌ای است که شهرداری فقط به کنترل فضای سبز شهر، آسفالت، ترافیک و مواردی از این قبیل رسیدگی می‌کند. شهرداریها با ساختار اجرایی کامل، میتوانند در مواجهه با چالشها به درستی عمل کنند.
وی تأکید می‌کند: تشکیل سازمان گردشگری به صورت مستقل، مناسب نبوده و باید به سازمان گردشگری که در شهرداری وجود دارد، با دید دیگری نگاه کرد تا تفکر و اجرا به صورت مستقل باشد و شهرداری بر آن نظارت کند. نظارت عالیه، مانند توجه به زیرساخت‌ها، برنامه‌های کوتاه‌‌مدت، میان‌‌مدت و بلندمدت از سری مسائل گردشگری است که بر قالب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، استوار است.
توتونچی می‌گوید: به دلیل تفاوت نظارت عالیه و برنامه اجرا، سازمانی مانند میراث فرهنگی که نیروی کافی ندارد، نمی‌تواند مجری باشد، بنابراین باید ارگانهای تعیین‌کنندهای برای برنامهریزی در شهر باشند تا فعالیت اجرایی شهر را به عهده بگیرند.
وی تأکید می‌کند: باید سازمانی با مدیریت قوی و باتجربه باشد که بخشهایی اعم از ورزش، فضای سبز و فرهنگسراها را کنترل کند، اما با ایجاد سازمان مستقل امکان این قضیه وجود ندارد. در کلان‌شهرها، به الگوبرداری از تهران به دنبال سازمان مستقل نبودند، بلکه به دنبال از بین بردن چالش‌هایی که در مسیر این سازمان وجود دارد، بوده و در این زمینه بسیار موفق بودند.
معاون سابق میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان معتقد است: ضعف و مشکلات اجرایی در کشور ما باعث شده تا در بحث همکاری برای یک هدف به بلوغ کامل نرسیم. ارگان‌ها باید هدف خود را مشخص کنند و هم جهت با یکدیگر باشند تا در آن موفق عمل کنند.