توسعه مدارس دولتی و افزایش کیفیت آموزشی؛ راه‌حل مشکلات ثبت‌نام دانشآموزان
*سید امیر قشمی
*مدیر موزه آموزشوپرورش
نقش مهم و سازنده مدرسه در تعیین شخصیت آدمی غیر قابل انکار است. هر دانش آموز ایرانی حداقل ۱۲سال از مهم‌ترین دوران عمر خود را در مدرسه می‌گذراند و به طور متوسط روزی ۶ الی۷ ساعت پشت نیمکت‌های کلاس می‌نشیند، در این مدت طولانی، مطالب گوناگونی می‌آموزد، با هم‌کلاسی‌های متعددی پیوند عاطفی برقرار می‌کند، معلمان متفاوتی را به عنوان الگو برمی‌گزیند، در زمینه‌های ورزشی، فرهنگی و هنری به فعالیت می‌پردازد و از نظر تحصیلی شکست‌ها و موفقیت‌های کوچک و بزرگی را تجربه می‌کند.
این همه برخورد در او، تغییرات آرام و عمیقی ایجاد می‌کند که در تعامل با عوامل ژنتیکی و خانوادگی به او هویتی مستقل و شخصیتی نسبتا پایدار می‌بخشد. به دلیل همین حساسیت‌ها و اهمیت کیفیت آموزشوپرورش و تأثیر آن بر سرنوشت آتی فرزندان است که اولیای دانشآموزان به شدت تمایل یافته‌اند فرزندان خود را به دست مدارسی بسپارند که عملکرد خوب و مناسبی داشته و از نظر آموزشی و تربیتی حداقل معیارهای کیفی را دارا باشد، این تمایل تا آن‌جا پیش می‌رود که والدین هزینه و مشکلات جابجایی بین مناطق را به جان می‌خرند تا از خدمات مدرسه‌ای خاص استفاده کنند.
هرساله از اواسط خرداد ماه، ذهن بسیاری از خانوادهها درگیر این مسئله می‌شود که فرزندانشان را برای سال تحصیلی آینده در کدام مدرسه ثبت‌نام کنند، بیشترین حجم از مشکلات در حوزه ثبت‌نام مربوط به مدارس دولتی به ویژه مدارس هیئت امنایی است. این مشکل در پایه‌های اول دوره ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم مشهود و چالش برانگیزتر است؛ چراکه از یک طرف با توجه به استقبال فراوان شهروندان از ثبت‌نام در مدارس هیئت امنایی، به علت تکمیل سریع ظرفیت این‌گونه مدارس عده زیادی در پشت درهای آن می‌مانند و از طرفی با توجه به شهریه بالای مدارس غیرانتفاعی، بسیاری از اولیای دانشآموزان که عموما از اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه هستند، عطای ثبت‌نام در این‌گونه مدارس را به لقایش می‌بخشند.
شروع فصل تابستان زمانی است که سیل مراجعه والدین و دانشآموزان به ادارات برای یافتن مدرسه‌ای مناسب آغاز می‌شود که این امر با توجه به محدودیت مدارس خاص باعث دغدغه خاطر و سرگردانی خانوادهها و ایجاد مشکلات و محذوریت‌های اخلاقی برای مسئولان آموزشوپرورش و مدیران مدارس می‌شود.
بر این اساس، آموزشوپرورش برای رهایی خانوادهها از مشکلات ثبت‌نام، برای هر یک از مدارس محدوده جغرافیایی خاصی تعیین کرده است و مهم‌ترین ملاک و شرط ثبت‌نام را ارائه مدارک و احراز محل سکونت دانشآموزان برای مدیران مدارس می‌داند به گونه‌ای که ثبت‌نام دانشآموزان خارج از آن محدوده امکان‌پذیر نیست، مگر با نامه ستاد ثبت‌نام ادارات آموزشوپرورش، البته در بسیای از مواقع، ثبت‌نام از دانشآموزان داخل محدوده جغرافیایی نیز مشروط به تکمیل نبودن ظرفیت است.
یکی از عواملی که در سال‌های اخیر به مشکلات ثبت‌نام دامن زده، برندسازی غیرمنطقی و خودساخته بعضی از مدارس است که متأسفانه بیشتر توسط خانوادهها و گاهی اوقات توسط ادارات آموزشوپرورش صورت می‌گیرد، سبب شده بعضی از والدین با مراجعه به بعضی از بنگاه‌های معاملات ملکی با پرداخت وجه قابل توجه به صورت غیر‌قانونی اقدام به تنظیم قولنامه‌های صوری کنند تا فرزندان خود را در این‌گونه مدارس ثبت‌نام کنند.
متأسفانه مشکل ثبت‌نام از دانشآموزان به قصه‌ای کهنه و تکراری تبدیل شده که پس از چند دهه تا به امروز راهکار اساسی و نسخه قابل درمانی برای آن از سوی مدیران برای آن ارائه نشده است، با توجه به شواهد و قراین موجود و شرایط کشور به نظر می‌رسد این مشکل تمام‌شدنی نیست و سال‌های سال ادامه خواهد داشت، تنها راه برون‌رفت از این چالش، توسعه مدارس دولتی در مناطق مختلف و افزایش کیفیت این‌گونه مدارس است.
کمبود فضاهای آموزشی در مناطق مختلف پیامد نامطلوب آموزشی و پرورشی را به دنبال خواهد داشت، حد عادی دانشآموزان یک کلاس ۲۰ تا ۲۵ نفر است. هنگامی که ۴۰نفر را به‌طور فشرده در یک اتاق به نام کلاس جای می‌دهیم، باید انتظار داشته باشیم با توجه به شرایط جنسی و سنی دانشآموزان، علاوه بر افت کیفیت آموزشی، فرسودگی زود هنگام معلم و مسائل و مشکلات تربیتی بی‌شماری نیز پدید می‌آید.
وجود تفاوت‌های آموزشی و تربیتی در تعدادی از مدارس مهم‌ترین مسائل آموزش و پرورش و معضلی برای خانواده‌هاست و این‌رو آموزشوپرورش برای رفع این تفاوت‌ها و تحقق عدالت آموزشی باید نسبت به ارتقای سطح آموزش و کم‌کردن فاصله بین مدارس و یکسان سازی کیفیت‌های آموزشی و پرورشی، شاداب کردن مدارس اقدام کند تا والدین مجبور نشوند برای ثبت‌نام فرزندان خود به لطایف‌الحیلی متوسل شوند بلکه فرزندان خود را با طیب خاطر در نزدیک‌ترین مدرسه به محل سکونت خود ثبت‌نام کنند.