*فرزاد سپهر
*روزنامه‌نگار و معمار
تائید پرونده ثبت جهانی «منظر تاریخی، شهری هگمتانه تا همدان» در کش و قوس مسئولان و شهروندان همدانی و کارشناسان ارزیاب یونسکو است. تأکید بر حریم تپه باستانی هگمتانه با جانمایی اصولی مسیر عبور و مرور بازار آهن‌فروشان در پیاده‌راه اکباتان، اصلاح نمای ساختمان‌های مشرف به پیاده‌راه، مرمت کاروانسراها و راسته‌بازارهای منتهی یا منتج از پیاده‌راه‌های همدان یعنی بوعلی و اکباتان به گواه نوشدن خشت‌های این مسیر، دلایلی هستند برای برداشته‌شدن گام به گام موانع موجود به دستور مسئولان شهری و دلسوزی رسانه‌ها و شهروندان برای افزوده شدن هگمتانه به فهرست ثبت جهانی.
کجا ثبت می‌شویم؟
یونس کو و یونس کجاست خطابی به طنز بود نوشته یکی از طنزنویسان رفته از دیار اما مانده به یاد. نهاد یونسکو اما کاملا جدی و دور از طنز متولی پیمان‌نامه‌ای بین‌المللی برای تهیه فهرست از میراث جهان است. میراث جهان، همان‌هاست که از گذشته نزد ما رسیده و باید از گزند تخریب و نابودی حفظ شود تا نسل ما نیز بتواند امانت‌داری به قاعده برای آیندگان باشد. فهرست میراث جهانی یونسکو با عنوانی به همین نام توسط کمیته میراث فرهنگی و طبیعی این نهاد تهیه می‌شود. زنده‌یاد «شهریار عدل» در سال ۱۹۷۹ میلادی یا ۱۳۵۸ خورشیدی نقشی موثر در ثبت سه اثر چغازنبیل در استان خوزستان، تخت جمشید در استان فارس و میدان نقش جهان در استان اصفهان به عنوان اولین آثار ثبت شده از ایران در فهرست جهانی یونسکو داشت.
چرا ثبت می‌شویم؟
ثبت یک اثر در فهرست جهانی توجهی بیش از پیش به خود معطوف می‌کند تا از هرگونه تخریب و تغییر بر خود در امان باشد. از طرفی امروز دنیای مجازی و راه‌های ارتباط جمعی به میزان توجه شهروندان برای حفظ اثر افزوده است و کمتر می‌شود شاهد تخریب یک اثر تاریخی آن هم در سکوت خبری بود. امروزه هر شهروند برای ثبت هویت و تاریخ شهر خود یک راه ارتباطی موثر دارد تا رسانه‌های دلسوز را با خود همراه کند. رسانه‌ها نیز دلیل آگاهی‌بخشی برای شهروندان دغدغه‌مندهستند.
ثبت هم بشویم چه فایده دارد؟
ثبت و ضبط در فهرست جهانی توجه گردشگران برای بازدید از اثر ثبت شده را بیشتر می‌کند و حضور گردشگران در شهر بهبود صنعت گردشگری و افزایش فواید مالی را به دنبال دارد. حالا اگر به مصداق ضرب‌المثل همدانی که می‌شه شی؟! به معنای چه فایده دارد و چه نتیجه‌ای می‌شود در نهایت؟! برای یک‌بار هم که شده مثل نقض بشویم، می‌توانیم بگوئیم اتفاقا ثبت در فهرست جهانی برای نسل ما و نسل پس از ما فایده‌ها بسیار دارد. حداقل آن که اثر مهم تاریخی و فرهنگی کمتر در معرض نابودی قرار می‌گیرد.
ثبت است بر جریده عالم دوام ما
کاروانسراهای همدان، به مصداق نگین ارزشمند شهر هستند. به گفته زنده‌یاد «پرویز اذکایی»، همدان‌شناس و فیلسوف معاصر، ایران چهارراه خاورمیانه و همدان چهارراه ایران است. به همین دلیل شهر همدان بیش از شهرهای دیگر در معرض مسیر عبور بوده و ساختن کاروانسراهای متعدد که امروزه بخشی از بافت شهری شده‌اند، تائید این مدعاست. کاروانسراهای همدان به ویژه آن‌ها که در مسیر پیاده‌راه اکباتان و محدوده تپه باستانی هگمتانه هستند سال‌هاست به مرمت اصولی نیاز دارند. مرمت و احیای کاروانسراها از برکات توجه به پرونده ثبت جهانی هگمتانه است. سرای گلشن که از قضا مرمت شد، سرای گمرک و سرای میرزا کاظم و کاروانسرای کمتر شنیده شده و تازه به جرگه مرمت پیوسته با نام شریف‌الممالک در فهرست توجه هستند.
در پیوند کلمات الف. بامداد، احمد شاملو به یاد دارم که نزدیک‌ترین خاطره ما، خاطره قرن‌هاست، پس برای ماندگاری این خاطره از عمر دستاوردی نو باید به ارمغان آوریم، شاید به کمک ورق‌های نو نوشته و از نو ساخته و مرمت شده، آن خاک متبرک از خشت سبز، از نو نهالی بنیاد کند.