جشن مردمی ثبت ملی خورزنه برگزار شد

*زهرا کرد

*پرستار
هگمتانه، آمادای و امروزه همدان با بوعلی سینا، باباطاهر، غار علیصدر و الوند شناخته شده است، شهری با قدمت چند هزار ساله از عصر مفرغ و آهن آن‌گونه که شایسته این گنجینه شگرف از تاریخ و فرهنگ بی‌همتاست، به آن توجه نشده است. همدان در این‌روزهایی که صحبت‌ از امید کمی دور از واقعیت به نظر می‌رسد، تجلی‌گاه امید عاشقان حقیقی این شهر است.

پس از بیست سال تلاش و پیگیری به همت علاقمندان و فعالان گردشگری و رسانه با تکیه بر پژوهش‌های علمی استادان دانشگاه بوعلی و پیگیری متولیان میراث فرهنگی، محدوده دویست هکتاری خورزنه در دامنه شمالی الوند ثبت ملی شد، اتفاقی که نوید روزهای روشنی برای توسعه گردشگری نوین در نخستین پایتخت ایران را می‌دهد. این مجموعه با داشتن ظرفیت‌های مختلف تاریخی، زمین‌شناسی، فرهنگی، ورزشی و اجتماعی توان تبدیل شدن به دومین ژئوپارک طبیعی ایران را دارد.

طی مراسمی که به مدد فعالان اجتماعی، میراث فرهنگی و رسانه در دامان خورزنه در روز جمعه هفدم دی ماه ۱۴۰۰ برگزار شد، ثبت ملی خورزنه اعلام و همگی در شادی این موفقیت همگانی با خواندن سرود «ای ایران» همراه شدند‌. در این برنامه که با حضور ریاست اداره میراث فرهنگی، کوهنوردان، جامعه دانشگاهی، مردم محلی روستاهای اقماری و همشهریان برگزار شد به بررسی اجمالی روند ثبت و اهمیت این اثر شگرف طبیعی باقیمانده از سی میلیون سال پیش پرداختند و لزوم حفظ و شناساندن بیش از پیش این مجموعه را از ابعاد مختلف ذکر کردند.
هر شهروند یک رسانه برای همدان
«حسین زندی» فعال گردشگری و رسانه ضمن ابراز خوشحالی از ثبت ملی این اثر گفت: جاذبه‌های گردشگری طبیعی، فرهنگی و تاریخی کهن شهر همدان توانایی جذب و حفظ گردشگر برای چند روز را دارد و لازمه این‌اقدام شناساندن صحیح این ظرفیت‌های مسکوت‌مانده است. این ‌روزها که هر شهروندی به واسطه تلفن همراه و گسترش فضای مجازی یک رسانه است، ای کاش ظرفیت این رسانه‌های انفرادی در جهت شناساندن چهره حقیقی و بی‌نظیر همدان به ایران و جهانیان‌ باشد.

وی ضمن اشاره‌ای مختصر به پیشینه تاریخی این منطقه به خرده‌فرهنگ‌هایی که سالیان سال در روستاهای هم‌جوار خورزنه پیرامون این کوه شکل گرفته و نسل به نسل منتقل شده است نظیر دعا برای باران اشاره کرد و حفظ این میراث ناملموس را برای غنای گردشگری این مجموعه لازم دانست.
اهمیت نام‌جاشناسی خورزنه
زندی به لزوم توجه و تعمیق در نام‌جاشناسی اسامی کهن این محوطه نظیر تفریجان از تفریکان، کشین از کاسی‌ها و مزداگینه که محل گردهم‌آمدن مزداپرستان بوده، اشاره کرد و این موضوع را در اثبات دیرینگی دامنه شمالی الوند و وجود آئین‌های میترائیسم مهم دانست.

وی ضمن ابراز خوشحالی از ثبت ملی خورزنه  و فنس‌کشی در محیط پیرامون آن، این اقدام را مقدمه‌ای برای حفظ خورزنه و روستاهای هم‌جوار آن از گزند خودروهای آفرود، موتورسواران و حفاری‌های غیرمجاز دانست.
ثبت ملی؛ نتیجه اراده مردم!
«صاحب محمدیان منصور» عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا که تاریخِ ثبت ملی خورزنه نام وی و تیم همراهشان را به نیکی در ذهن خواهند داشت، در این مراسم حضور داشت و معتقد بود: در پرونده ثبت ملی خورزنه ما به عینه قدرت مطالبه عمومی و فعالین اجتماعی را دیدیم. فرآیندی که به‌رغم طی زمان طولانی به نتیجه‌ای درخور اهمیت این محوطه تاریخی انجامید.

این مدرس دانشگاه ضمن تشریح بررسی‌های علمی دامنه شمالی الوند که با همدل‌کردن مدیران دستگاه‌های مختلف و پشتیبانی فعالین اجتماعی و رسانه همراه بود به بررسی شش جانبه این اثر تاریخی طبیعی پرداخت.

این استاد گروه معماری دانشگاه به اهمیت بعد زمین‌شناسی خورزنه اشاره کرد و این کوه را متعلق به دوره سنوزئیک در سی میلیون سال پیش دانست که با برجای ماندن آثار صدف‌های دوکفه‌ای روی دیوار غار هفت سور گله می‌توان دریافت که در گذشته این منطقه در آب قرار داشته و‌ دارای پوشش گیاهی و جانوری خاصی بوده است.

وی هم چنین به تعداد غارهای کشف شده اشاره کرد که اخیرا سه غار طبیعی دیگر نیز به آن‌ها اضافه شده است. وی این‌غارها را به دو دسته طبیعی و دستکند تقسیم کرد که روی دستکندها نیز بقایای ابزار آلات قدیمی حفاری و تراش سنگ دیده می‌شود.
پوشش گیاهی و جانوری خورزنه
این عضو هیئت علمی دانشگاه به زیگونگی پوشش گیاهی و جانوری منطقه خورزنه اشاره کرد و گفت: وجود این تنوع در منطقه می‌تواند در کنار ویژگی‌های ذکر شده، خورزنه را به یک پارک وحش طبیعی تبدیل کند؛ وی هم چنین زیست ابرگیاه بادام کوهی در این منطقه را که بدون نیاز به آبیاری در روی سنگ رشد می‌کند را از موارد زیستی پراهمیت خورزنه دانست.
سنگی برای شیر خورزنه!
محمدیان منصور با استناد به کتاب یاقوت حموی و تاریخ مسعودی، یکی از فرورفتگی‌های روی سنگ‌های خورزنه را متعلق به سنگ شیر دانست که در دو هزار و دویست سال پیش از خورزنه برداشته‌اند و این مهم نیزگواهی بر اهمیت و دیرینگی این مجموعه سنگی در حاشیه همدان دارد.

وی به هم‌جواری استراتژیک دو تپه شاه طهماسب و پنبه‌لان در کنار خورزنه اشاره کرد و کاوش این مناطق را برای ایجاد یک پایگاه باستان شناسی و سایت گردشگری بسیار مهم دانست.
این مدرس دانشگاه تأثیر مشهود کوه خورزنه را در باور و زیست اجتماعی مردم حوالی این کوه از نکات حائز اهمیت در پرونده ثبت این مجموعه دانست و معتقد بود: هنوز هم اهالی روستاهای اطراف قله‌های خواهر و برادر و غارهفت سور گله و رویای رسیدن به مسگرخانه همدان از این غار را نسل به نسل منتقل می‌کنند.
خورزنه برای نسل جدید چه دارد؟
این مدرس دانشگاه به سایت طبیعی سنگ‌نوردی و مدرسه دیرپای سنگ همدان اشاره کرد به گونه‌ای که زنده‌یاد «محمود اجل» پدر کوهنوردی فنی ایران و کوهنویس پرسابقه همدانی این منطقه را به علت داشتن دیواره‌های متعدد برای افراد با انواع مهارت در سنگ‌نوردی به عنوان یک مدرسه در نظر گرفته و هم اکنون نیز همواره پذیرای شور و انرژی جوانان از اقصی نقاط ایران است.
کلاس متفاوت گردشگری خورزنه
محمدیان منصور با اشاره به گردشگری تفرجی رایج در سطح کشور این شکل گردشگری در خورزنه را متفاوت و البته بالاتر از سطوح گردشگری های مرسوم در ایران دانست و در گروه گردشگری حفاظتی آموزشی دسته‌بندی کرد که نظیر آن را در کشور کم داریم.
در ادامه مراسم هنرمندان همدان «کاظم مرادی» و «شادی فریدونی» به اجرای قطعاتی پرداختند که با همراهی  و تشویق مدعوین همراه شد.
دست قانون برای نجات خورزنه
در پایان «علی مالمیر» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به ایراد نکاتی پیرامون اهمیت ثبت ملی این منطقه اشاره کرد و گفت: طی مطالعاتی که با همکاری دانشگاه بوعلی سینا در محدوده دره امامزاده کوه تا ارزانفود انجام شد، توانستیم محدوده استراتژیک خورزنه را ثبت کنیم تا مبنای حقوقی و قانونی برای جلوگیری از دخل و تصرف در این منطقه داشته باشیم. با این طرح هم مناطق دول قبلی را مدیریت کردیم و هم محدوده و مکان یابی پردیس‌های گردشگری جدیدی را در دستور کار قرار دادیم تا از ظرفیت‌های بالقوه دامنه شمالی الوند برای جذب گردشگر بهره اصولی و پایدار ببریم.
نزدیکی به شهر؛ تهدید یا فرصت؟
مالمیر به موقعیت مکانی خاص خورزنه اشاره کرد و این نزدیکی به شهر را از نظر دسترسی گردشگر ذی‌قیمت و از نظر دخل و تصرف در آن حساس دانست که با ثبت ملی آن مداخلات توسعه شهری و دست درازی به محدوده آن با ممانعت قانونی روبرو شد.

وی هم چنین ترکیب خورزنه، تفریجان، ورکانه و ارزانفود را بسته نوین و جذابی برای گردشگری پایتخت تاریخ و تمدن ایران معرفی کرد و حفظ و شناسایی آن را وظیفه همگان قلمداد کرد.