در همدان زباله هم مایه دردسر است

*رضوان سلماسی

*عضو سابق شورای شهر همدان

تقریباً از دو قرن پیش علم و آگاهی انسان نسبت به ارزش واقعی طبیعت و محیط زیست و ضرورت حفاظت جدی از آن افزایش چشمگیری یافته است. با ورود به عصر جدید، ساختارهای بنیادین جوامع دگرگون شده و بهره‌برداری غیرعقلانی از طبیعت چشم بشر را بر واقعیات تکان‌دهنده‌ای که به لحاظ استفاده بی‌رویه از طبیعت در برابر او ایجاد کرده است، گشوده و او را به سمت حفاظت هرچه سریع‌تر و بیشتر و برنامه‌ریزی‌های هرچه اصولی‌تر و جامع‌نگرتر در این زمینه سوق داده است. امروزه شاهد برنامه‌های وسیعی در راستای حفاظت بیشتر و سرمایه‌گذاری‌های کلان در پروژه‌های حفاظت از طبیعت و محیط زیست و به ویژه جلب مشارکت عمومی و کمک مردم در کشورهای توسعه‌یافته هستیم.

محیط زیست دائماً در‌ حال تغییر است و این موضوعی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. براین‌ اساس، همان‌طور که محیط زیست ما تغییر می‌کند، نیاز به آگاهی‌شناسی مشکلات اطراف آن نیز باید افزایش پیدا کند تا مردم از انواع مشکلات محیط زیستی که سیاره ما با آن روبرو است، آگاه شوند.

تهدیدهای محیط زیست در حوزه‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد که یکی از این موارد افزایش آلودگی‌ها در محیط است. جبران آلودگی‌های هوا، آب و خاک، سه عنصر اصلی حیات بشر، به میلیون‌ها سال زمان نیاز دارد. این آلودگی‌ها، بر تنوع زیستی اثرات منفی بسیاری داشته و بی‌توجهی به این مهم باعث ایجاد اثرات مضر و تخریب‌کننده‌ای بر محیط زیست بوده و عامل اصلی نابودی اکوسیستم و تنوع زیستی خواهد بود.

مشکلات محیط زیستی در ایران نیز به حد بالایی رسیده و همدان، شهر الوند باشکوه، هم از این آسیب‌های محیط زیستی بی‌بهره نمانده است. در طی سالیان گذشته به ویژه در دو دهه اخیر، همدان آسیب‌های محیط زیستی زیادی متحمل شده به‌طوری‌که اثرات نامطلوب آن‌ها بر محیط زیست این شهر زیبا امروز دامن‌گیر همشهریان ما شده است. از بین رفتن طبیعت بکر و زیبا، کاهش منابع آب‌های زیر زمینی، نابودی خاک ارزشمند همدان به خصوص در کوهپایه‌های شهر به دلیل دستکاری‌ها و جانمایی‌های پروژه‌های بدون مطالعه و بدون پشتوانه علمی و مدیریتی، افزایش دمای هوا و در نهایت آلودگی‌های ناشی از رهاسازی زباله‌های شهری و صنعتی در اطراف و داخل شهر از جمله این آسیب‌هاست که پرداختن به هر کدام فرصت کافی می‌طلبد.

زباله و چالش آن امروز در شهر همدان به یک مشکل و معضل بزرگ تبدیل شده است. رشد روزافزون جمعیت شهری و رواج فرهنگ مصرف در بین مردم، فقدان یا ضعف سیاست‌گزاری، برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکردها و فعالیت‌های شهری بر اساس برنامه‌های جامع و کلان، تغییر الگوی مصرف و تداوم تخلیه زباله‌ها در محیط ‌زیست شهری از جمله عوامل بحران‌زایی است که محیط ‌زیست طبیعی و کیفیت بهداشت و سلامتی همشهریان ما را در معرض خطرات و زیان‌های گوناگون قرارداده و سبب شده تا روزانه بالغ بر چندین تن مواد زائد در طبیعت دور ریخته و رها شود.

این دورریزها علاوه بر به مخاطره انداختن محیط‌زیست و سلامت مردم، هزینه‌های سنگینی را هم به جامعه تحمیل می‌کند که لازم است متخصصان مدیریت شهری برای مدیریت این بحران راهی را انتخاب کنند که علاوه بر حفظ محیط‌زیست و سلامت مردم هرینه‌های کمتری را هم از نظر اقتصادی به جامعه وارد کند.

افزایش زباله‌های شهری نه تنها مدیریت شهری را با مشکل فزاینده‌ای روبرو ساخته، بلکه در آینده‌ای نه چندان دور محیط زیست را کاملا نابود خواهد کرد. مشکلات اقتصادی امروز نیز مزید بر علت بوده و زباله‌گردی و جمع‌آوری غیراصولی ضایعات شهری به عنوان یک راه کسب درآمد، معضلات شهر را هم افزایش داده و این موضوع تا آن‌جا پیش رفته که بسیاری از همشهریان ما اعم از زن و مرد، پیر و جوان و حتی کودکان به این امر روی آورده و در کنار تهدیدی که جمع‌آوری زباله‌ها با این روش بر سلامت آن‌ها وارد می‌کند آن‌ها را نیز درگیر مافیای طلای کثیف هم کرده است. در این شرایط آگاهی‌دادن و فرهنگ‌سازی در این حوزه و به ویژه بهره‌بردن از روش‌های جدید و سلامت جمع‌آوری زباله می‌تواند راه‌گشای این مسئله مهم محیط زیستی باشد. بهره‌بردن از تجارب سایر شهرها و نیز کشورهای دیگر می‌تواند ما را از تجربه کردن روش‌های غیراصولی و بی‌نتیجه همراه با صرف زمان زیاد نجات دهد.

باید بدانیم توزیع خودسرانه زباله‌ها به ویژه پسماند بازیافتی در طبیعت بدون در نظر گرفتن فواید بازیافت آن، موجب افزایش آلودگی‌ها و نابود شدن منابع طبیعی شده است. متاسفانه تفکیک زباله و اهمیت آن برای مردم ما، هنوز فرهنگ‌‌سازی نشده و این موضوع برای حفاظت از محیط زیست و به طبع آن آسایش خودمان آن‌قدر حائز اهمیت است که نباید دست روی دست گذاشته و منتظر باشیم حتما مسئولین کاری انجام دهند. این ماجرا تلخ‌تر از آن است که به حال خود رهایش کنیم. در چنین اوضاعی تنها آموزش است که می‏تواند چاره این معضل باشد. بهترین راه این است که هر کدام از ما نه تنها تفکیک زباله را از خانه خود آغاز بلکه همشهریان را هم نسبت به اهمیت آن حساس و آگاه کنیم. زمینی که در آن زندگی می‌کنیم به آیندگان هم تعلق دارد گرچه استفاده نابجا از طبیعت و شدت آسیب‌های وارده به آن بشر امروز را هم با مخاطرات جدی مواجه کرده است، اما به خاطر آرامش وآسایش آینده فرزندان این سرزمین، عزیزان و همشهریان خود را نسبت به اهمیت حفظ محیط زیست آگاه و حساس کنیم.