*محمد اسدی‌پیروز
*دانشجوی دکتری روان‌شناسی
روان‌شناسی ورزشی در ابتدا جزئی از حوزه کاری مربیان ورزشی بود، اما در حال حاضر در کشورهای پیشرفته به صورت کاملا مستقل در حیطه روان‌شناسان ورزشی است.
شروع کار روان‌شناسی ورزشی برای اولین‌بار در سال ۱۹۲۰ با تأسیس دانشگاه تربیت بدنی در برلین آلمان توسط «کارل دیم» آغاز شد. نوشتن کتاب ذهن و بدن در ورزش نقطه آغازی بود برای روان‌شناسی ورزشی که حاوی مطالبی از محاسبات آزمایشگاهی مربوط به توانایی و استعداد جسمی در ورزش که انتشار یافت. در سال ۱۹۲۵ در مسکو و لنینگراد، آزمایشگاه تخصصی روان‌شناسی ورزشی به صورت رسمی شروع به کار کرد. در سال‌های آغازین، تیم‌های ورزشی هر یک به شکل امروزی روان‌شناس اختصاصی نداشتند که به ورزشکاران و قهرمانان به صورت کاربردی و انفرادی یا گروهی آموزش و راهنمایی روان‌شناختی برای افزایش عملکرد ذهنی و جسمی بدهند. در آن زمان، مطالعات بر روی عملکرد حرکتی، شکل‌گیری عادات و آسان‌سازی اجتماعی نبود، بلکه بیشتر آزمایشات به صورت رفتاری بررسی می‌شد. مثلا محاسبات عکس‌العمل دوندگان، زمان فکرکردن کودکان دبستانی، و در بهترین حالت نشان می‌داد که ورزشکاران دوچرخه‌سوار زمانی که همراه یک راهنما یا رقیب هستند، سریع‌تر رکاب می‌زنند.
روان‌شناسی ورزشی مهارتی است که از دانش و مهارت‌های روان‌شناختی برای رسیدن به عملکرد بهتر و رشد اجتماعی استفاده می‌کند.
روان‌شناس ورزشی کسی است که می‌تواند برای کمک به مربیان، مدیران، والدین و ورزشکاران در همه سطوح و سنین مختلف از نونهالان گرفته تا نوجوانان، جوانان و بزرگسالان که به صورت تفریحی و یا حرفه‌ای و المپیکی ورزش می‌کنند، به صورت کاملا حرفه‌ای برنامه‌ریزی های هدفمند طراحی کند.
روان‌شناسان در حوزه آموزش مهارت‌های شناختی- رفتاری که باعث بالاتررفتن مهارت‌های ذهنی، تصویرسازی ذهنی برای رضایت از مشارکت ورزشی، مدیریت انرژی، نظم بخشیدن به هدف‌ها، مدیریت زمان، گفت‌وگو با خویشتن، توسعه و رشد فردی، کنترل تمرکز و توجه، بالابردن اعتماد به نفس و عزت نفس و شایستگی ورزشی، تکنیک‌های خود تنظیمی شناختی- رفتاری، مدیریت احساسات، اخلاق ورزشی و مهارت‌های رهبری اشاره کرد. روان‌شناسان ورزشی اختلالات خوردن، مدیریت وزن، سوءمصرف مواد نیروزا و محرک‌ها، غم و شادی، افسردگی، اضطراب، ترس، استرس، پرخاشگری، خشونت، تمرین بیش از حد، آسیب‌دیدگی، بحران‌های هویتی و جنسی را دستور کار خود قرار می‌دهند.
سومین حوزه مشاوره و آموزش است که در خصوص تیم‌سازی، حل‌و‌فصل مشکلات بین والدین و مربیان در مشارکت‌های ورزشی، آموزش مربیان در زمینه انگیزش، مهارت‌های بین فردی، رهبری و پرورش استعداد، آموزش مربیان و مدیران در خصوص شناسایی زودهنگام و پیشگیری از مشکلات روانی است.
مسائل روانی منفی بیرونی یا درونی می‌توانند منجربه ناتوانی ذهن ورزشکار، نداشتن تمرکز و حواس‌پرتی، اختلال در آمادگی و در نهایت عملکرد ضعیف ورزشکار در مسابقات شود. حتی نداشتن آمادگی ذهنی و روانی ورزشکار، می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و لرزش بدن شود. روان‌شناسی ورزشی بر بهبود شرایط روحی و روانی ورزشکار تمرکز دارد و به دنبال بهترکردن حال روحی و رفع مشکلات عاطفی اوست. اگر شما به عنوان یک ورزشکار دچار استرس، تمرین‌زدگی و نداشتن تمرکز شده‌اید، حتما با یک روان‌شناس ورزشی صحبت کنید. او می‌تواند کمک زیادی به شما کند و آرامش و انگیزه را به زندگی شما برگرداند.
توجه به مسائل ذهنی و روانی و سبک زندگی ورزشکاران یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در گرفتن نتیجه به ویژه در المپیک و مسابقات جهانی و حتی در بین باشگاه‌های داخلی است. در حال حاضر حضور و همراهی روان‌شناسان در کنار رشته‌های ورزشی امری ضروری است و می‌توان برای رسیدن به نتایج مطلوب توجه ویژه‌ای به آن داشت.