*طاهره عسگری
*مدرس دانشگاه
نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جای مانده از دوران باستان است که از آن زمان تاکنون اقوام مختلف ایرانی، همه‌ساله با نو شدن سال، نوروز را جشن می‌گیرند. ایرانیان عقیده داشتند و دارند که سرنوشت انسان و جهان در سالی که در پیش است، در عید نوروز و در لحظه تحویل سال جدید تعیین می‌شود. در این روز نیکبختی‌ها برای مردمان زمین، تقسیم می‌شود و از این روست که ایرانیان نوروز را روز امید نامند.
آئینهای نوروزی در مناطق مختلفی از ایران با یکدیگر متفاوت است، زیرا در کشور عزیزمان، قوم‌های مختلفی با فرهنگ‌های متفاوت وجود دارد. در شهر همدان نیز از دیر باز آئینهای و رسوم مختلفی با نزدیک‌شدن نوروز در قسمت‌ها و شهرستان‌های مختلف استان انجام می‌شده است که یکی از این آداب و رسوم، اجرای مراسم کوسه گلین توأم با رقص و آواز و همیشه همراه با سازچی است. زمانی که کوه الوند پس از گذراندن روزهای سرد و سخت زمستان با شنیدن صدای پای بهار، دامنه سپیدپوش و پر از برف خود را به شکوفه‌ها و جوانه تازه از دل خاک درآمده طبیعت می‌سپرد، مراسم زیبای کوسه گلین در همدان اجرا می‌شده است.
بیشتر ما داستان کوسه گلین را از زبان مادر بزرگان و پدر بزرگان خود بارها شنیدهایم که چگونه بر اساس این سنت قدیمی، دست افشانی، پایکوبی و ترانه‌خوانی کوسه گلین که با جامه‌ای سرخ، کلاه بوقی و چهره سیاه کرده و زنگوله به پا در خانه‌ها می‌رفت و همدانی‌ها بخشیدن پول و شیرینی را به نوروز خوان یا کوسه گلین خوش شگون می‌دانستند.
در این مراسم که یکی از مراسم جالب سنتی در روزهای عید بوده است، کوسه و زن کوسه که گلین نام داشته است، در نقش زن و شوهر چوپان ظاهر می‌شدند و با ساز و دهل به راه می‌افتادند و به کوچه و پس کوچه‌ها می‌آمدند.
روی لباس نمدی کوسه تعدادی منگوله دوخته شده بود که به اطراف آویزان بود و چوب بلندی در دست داشت و زن کوسه نیز روی لباس نمدی خود یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ می‌پوشید. کوسه و گلین با ساز و دهل در میان خیابان‌ها و کوچه‌ها به راه می‌افتادند و تعدادی از بچه‌ها و اهالی به دنبال آن‌ها راه می‌افتادند؛ آن‌ها به در خانه‌ها می‌رفتند و به خانه‌هایی که در آن باز بود، وارد می‌شدند که معمولاً وارد خانه اعیان می‌شدند و در محوطه حیاط شروع به حرکات جالب و خنده‌دار و رقص و پایکوبی می‌کردند و صاحبخانه‌ها نیز در حد وسع و طبع خود کمکی نقدی یا جنسی به آن‌ها می‌دادند، به طوری که کوسه وگلین همچون حاجی فیروز پیام‌آوران شادی نوروزی و بهار بودند.
بررسی کتاب‌ها و گفته‌های مورخان همدانی گویای آن است که سنت کوسه گلین در برخی از مناطق همدان رنگ و بوی بیشتری داشته و این سنت قدیمی به نام مردمان این مناطق ثبت شده است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر رنگ و بوی کمتری از برگزاری آئینهای سنتی شهر با نزدیک شدن نوروز و بهار در همدان میبینیم که لازم و امید است مسئولینی که درستاد نوروزی هستند توجه بیشتری به امر برگزاری و زنده نگه‌داشتن آئینهای سنتی از جمله کوسه گلین و حاجی فیروز به صورت مدیریت شده در قالب کارناوال‌های شادی داشته باشند.