*نرگس والامقام
یکی از نشانه‌های هویت انسانی اجتماعی و قومی که معرف آداب و سنن هر منطقه است، پوشش مردمان آن سرزمین است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و میزان درآمد و جایگاه اجتماعی افراد تغییراتی را در بر دارد. در همدان هم مانند سایر نقاط کشور لباس مردم بنا به موقعیت شغلی، مقام و مرتبه آنان نسبتاً متفاوت بود با این همه پوشاک ایرانی از نظر ویژگی‌های ظاهری مشترکاتی دارد که در این نوشتار کوتاه به اختصار به آن پرداخته شده است. در همدان قدیم لباس عمومی مردان شامل یک عدد پیراهن کرباس سفید بود که در اقشار مرفه تبدیل به پارچه‌های ابریشمی می‌گشت این نوع پیراهن‌ها معمولاً دو دکمه کوچک در قسمت جلو بالای سینه یا در ناحیه سمت چپ بر روی شانه داشت، عموماً جلو بسته ساده و بدون یقه که دامن بلند آن تا زیر نشیمن ادامه داشت. آستین آن تقریباً بلند و گشاد و بدون دکمه بود. اقشار کاسب کار، کشاورزان و روستاییان معمولاً پیراهن‌های کرباس سفید خود را پس از دوختن ابتدا به رنگرزی می‌دادند تا آن را به رنگ سرمه‌ای یا آبی رنگ بزند اما اعیان و مستخدمین دولت رنگ سفید را ترجیح می‌دادند. زیر جامه یا شلوار مردان معمولاً از جنس پیراهن آنان با فرم کاملاً گشاد و آزاد بود که معمولاً بر روی این نوع پیراهن و زیر جامه‌ها یک نوع قبا یا لباس به نام آرخالق می‌پوشیدند که معمولاً از چیت‌های رنگی دوخته می‌شد و کاملاً چسبان و بدون یقه بود. آستین‌های تنگ آن تا بالای آرنج ادامه داشت گاه طول آستین به بالای مچ هم می‌رسید سرآستین آن دارای دکمه‌های فلزی بود. این دکمه‌ها در زمستان بسته و در فصل تابستان و گرمی هوا باز بود آرخالق‌ها دارای دو جیب پایین از دو طرف بودند. بر روی آرخالق‌ها کتی بلند به نام کمر چین می‌پوشیدند که جنس آن از پارچه‌های چلوار رنگی، ابریشم، ساتن و انواع پارچه های تقریباً موج دار و یا از جنس شال‌های کشمیری یا کرمانی و یا از پارچه‌های ابریشمی با گل‌های طلایی بودند. به هر صورت تغییر نوع پارچه و رنگ آن با توجه به فصول سال و سردی و گرمی هوا با شرایط مالی اشخاص تغییر می کرد و متفاوت بود. روی کمرچین کلیجه می‌پوشیدند. کلیجه در لغت به معنای جامه پنبه‌دار آجیده کرده است. پارچه کلیجه معمولاً از جنس شال برگ یا پارچه‌های پشمی تهیه شده از پشم شتر و مانند این بود که با نوار یا حاشیه و سر آستین و بقیه ابریشمی فلانل یا پوست تزیین می‌شد که معمولاً گشاد تر از دیگر لباس‌ها با آستین کاملاً آزاد و گشاد یراق دوزی شده یا از جنس شال و پوست به رنگ روشن بود که کاملاً پهن و مناسب برای برگرداندن و پوشاندن ناحیه گردن دوخته می‌شد. جبه لباده و ردا در حقیقت یک لباس تشریفاتی روپوش مانند بلند مخصوص میرزاها منشی‌های دربار و دیگر کارمندان عالی‌رتبه از قبیل روحانیون، وزرا، قضات، دکترها حکیم باشی و دیگر مقامات بود که معمولاً جنس آن از پارچه‌های مرغوب و گران قیمت و دارای یقه و آستین های گشاد که طول این آستین‌ها گاه حدود ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر بلندتر از طول دست صاحب آن بود. لباس زنان هم معمولاً شامل چارقد، چاقچور، روبنده، آرخالق مخصوص فصول سرد سال،یل، کت، شلیقه تنبان و شلوار بود.