*مهرداد نهاوندچی
*دانشجوی دکتری برنامهریزی محیط زیست
شاید زمانی که به آلودگی نیروگاه‌ها فکر می‌کنیم؛ قبل از هر چیز دودکش‌های بلندی که دودهای آن آسمان را تیره و تار کرده برایمان مجسم می‌شود. تأثیرات محیط زیستی منفی نیروگاه‌ها به آلودگی هوا محدود نمی‌شود؛ تولید مقادیر عظیم انرژی الزاما، افت‌هایی در منابع آن، تخلیه خاکستر و دیگر آلاینده‌ها در هوا، ایجاد اختلال در روان آب رودخانه‌ها و بسیاری از عوارض و پدیده‌های دیگر همراه است که همگی در تغییر زیست کره موثر هستند. شر آلایندههای گازی از دودکش نیروگاه‌های حرارتی با سوخت فسیلی، یکی از عوامل مهم انتشار آلودگی در این نیروگاه‌هاست، ترکیبات حاصل از احتراق سوخت‌هایی فسیلی عبارتند از اکسیدهای کربن، خاکستر فرار، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت و گازهای ناشی از سوخت ناقص که تمام این ترکیبات سمی، خطرناک و گاه سرطان‌زا هستند. استفاده کامل نیروگاه‌ها از سوخت گاز بسیار مهم است؛ اما شواهد نشان می‌دهند؛ در شرایط کنونی کشور، استفاده کامل از این سوخت امکا‌ن‌پذیر نیست و نیروگاه‌ها به ناچار باید در برخی قسمت‌ها از سوخت مازوت استفاده کنند.
دوراهی مازوت‌سوزی یا خاموشی برق!
به نظر میرسد که مسئولان توانیر توانیر ترجیح می‌دهند که از بین خاموشی برق یا مصرف مازوت، استفاده از سوخت مازوت را انتخاب کنند. مصرف مازوت در نیروگاه‌ها به صرفه نیست. مسئولان این حوزه معتقدند مصرف مازوت در نیروگاه‌ها به صرفه نیست. زمانی که مازوت مصرف می‌شود درصد خوردگی دستگاه‌ها زیاد می‌شود و همچنین بحث حمل و نقل مازوت، تخلیه و مباحث دیگر نیز مطرح است که مشکل‌ساز و هزینه‌‌بر است. این است که موضوع سوخت مازوت در نیروگاه‌ها یک مسئله کشوری است که لازم است در سطح کلان برای اتمام این مورد و تامین ۱۰۰ درصدی سوخت گاز در کلیه نیروگاه‌های کشور تصمیم‌گیری شود. با روند رو به گسترش آلودگی هوای شهر ملی کشور این موضوع مهم‌تر می‌شود و نیاز است تا مسئولان کشوری به صورت خاص به آن بپردازند، البته به گفته مسئولان برخی از نیروگاه‌های کشور که مازوت‌سوز بودند، پلمب شده و در برخی موارد نیز به صورت کامل از سوخت گاز استفاده می‌شود.
به هر حال سلامتی و استفاده از هوای پاک حق مردم است امیدواریم مسئولان وزارت نیرو و نفت زودتر به فکر چاره این مشکل باشند که یا مشکل تولید برق و سوخت آن و یا کنترل خروجی آلاینده‌ها تغییر یابد و یا از سوی دیگر مصرف برق مردم بهینه شود تا به این شکل مازوت راهی ریه‌های همشهریان و هموطنان نشود.
سوخت مازوت و نیروگاه شهید مفتح همدان
نیروگاه بخاری شهید مفتح همدان با ظرفیت کل یکهزار مگاوات در چهار واحد بخاری ۲۵۰ مگاواتی در ۴۵ کیلومتری جاده همدان به تهران واقع شده است. تخصیص نیافتن گاز مایع به این نیروگاه موجب استفاده از سوخت مازوت در این نیروگاه شده است. در فصول سرد سال و با اعمال مدیریت مصرف از سوی شرکت ملی گاز ایران و دو وزرات خانه نفت و نیرو استفاده از سوخت گاز مایع برای نیروگاه و صنایع بزرگ ممنوع اعلام شده است که همین امر موجب استفاده نیروگاه شهید مفتح از سوخت مازوت می‌شود. به گفته مسئولان این نیروگاه، نیروگاه شهید مفتح همدان در شش ماه اول سال ماهانه ۶ میلیون مترمکعب گاز مایع مصرف می‌کند. این میزان در فصول سرد و اوج مصرف گاز به یک هزار متر مکعب میرسد و برای سیستم گرمایش مجموعه نیروگاه استفاده می‌شود. برای رفاه حال مردم و خدمت‌رسانی بهتر در فصول سرد سال گازرسانی به نیروگاه شهید مفتح همدان قطع می‌شود. تصمیم به گاز رسانی به نیروگاه ها بر عهده همدان نیست و تصمیم از مرکز و سطح وزارت خانه گرفته و اعمال می شود. گازرسانی به نیروگاه‌ها با هماهنگی مرکز دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران (مرکز مدیریت تولید، انتقال و توزیع گاز) انجام می‌شود و شرکت گاز استان همدان هیچ دخالتی در این موضوع ندارد.
راهکاری وجود دارد؟
این روزها شاهد بلند شدن دود غلیظی از نیروگاه هزار مگاواتی شهید مفتح هستیم که برای هر فردی حتی از مسیرهای دور دست قابل مشاهده است. علت بلند شدن دود غلیظ و سیاه از این نیروگاه و چرایی فعالیت و جلوگیری نکردن از فعالیت این واحد آلاینده برای بسیاری از شاهدان عینی این ماجرا سوال شده است. آلایندگی نیروگاه شهید مفتح شدید است تا جایی که دود ناشی از فعالیت این واحد تا آسمان استان همجوار نیز کشیده شده است. راهکار را برای مدیریت آلودگی نیروگاه مفتح، میتوان در مکاتبات مسئولان استانی با وزارت نیرو و نفت جست‌وجو کرد، در صورت سوخت مورد نیاز نیروگاه در فصل سرد، این مشکل تا حد چشمگیری کاهش خواهد یافت. اگرچه خود مسئولان نیروگاه از استفاده از مازوت راضی نیستند و نگران فرسودگی دستگاههای موجود در نیروگاه هستند، به روزرسانی تجهیزات، فیلترهای هوا و نصب برجهای خنککننده مطابق به استاندارد روز دنیا میتوانند در مدیریت محیط زیست این نیروگاه موثر واقع شوند. شاید در صورت بروز شدید آلایندههای ناشی از این واحد صنعتی، دادستان نیز بتواند به عنوان مدعی العموم به این ماجرا ورود پیدا کند. در چند روز اخیر شاهد وارونگی شدیدی در شهر همدان بودیم. شکل هندسی همدان، آمایش صنعتی و جانمایی غلط صنایع در دهههای اخیر معلول آلودگی امروز هوای همدان هستند. امید است با برنامهریزی محیط زیستی دقیق برای وضع موجود و تهیه اسنادی همچون گزارش وضعیت محیط زیستی (SOE)، شاهد حفاظت آب، خاک و هوای همدان برای دهههای بعد و نسلهای آینده باشیم.