محرومیت در مهد شهرنشینی

*سجاد سیف

*روزنامه‌نگار

در دل شهرهای زیبا و کوچک محلاتی وجود دارد که از حداقل امکانات رفاهی محروم هستند و معضلات و محرومیت این مناطق در تجملات و هیاهوی شهرنشینی و وعده‌های مسئولان گم شده است؛ مناطقی که به قدمتی به وسعت تاریخ شهره‌اند.

نهاوند از دیرباز به دلیل موقعیت جغرافیایی، وضعیت آب و هوایی، یکی از زیباترین شهرهای استان همدان و غرب کشور به شمار می‌رود که این موضوع در سال‌های اخیر مورد توجه مهاجران شهرهای استان لرستان و کرمانشاه که همجوار با نهاوند بوده قرار گرفته است و در مناطق قدیمی و حاشیه‌نشین شهر به دلیل ارزان بودن مسکن هجوم آورده‌اند.

حاشیه‌نشینی و زندگی در مناطق قدیمی، محروم و فقیرنشین ناهنجاری‌های بسیاری نظیر سرقت، خرید و فروش مواد مخدر، مشروبات الکلی، نزاع و فساد اخلاقی را برای سایر ساکنین شهر به همراه داشته است.

شهر نهاوند به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و تاریخی‌اش و قرار گرفتن ۳۳ درصد جمعیت شهری در بافت مرکزی با وسعت ۱۷۱ هکتار دارای شرایط مطلوبی نیست. محلات آن  توسعه چندانی نیافته و وجود محرومیت و تبعیض را می‌توان در چهره این محلات به وضوح مشاهده کرد.

محله‌های پای قلعه، دوخواهران سرچغا و شیخ منصور به عنوان مهد شهرنشینی و تمدن نهاوند، وضعیت مناسبی ندارند. حریم و معابر عمومی غیراستاندارد، کمبود فضای سبز و کوچه‌های تنگ و باریک و نبود سایر امکانات رفاهی و بهداشتی باعث نارضایتی اهالی این مناطق شده است.

مناطق محروم و فقیرنشین نهاوند که محل زندگی افراد کم بضاعت است، دل هر بیننده و رهگذری را به درد می‌آورد. تجمع زباله در اطراف منازل‌ و معابر نامناسب نخستین چیزی است که بلافاصله به چشم می‌خورد، یکی از پرتراکم‌ترین مناطق شهر نهاوند از لحاظ جمعیت این مناطق هستند که بیشترین بافت فرسوده را به خود اختصاص داده است. به گفته اکثریت ساکنین این مناطق فقط در ایام انتخابات شورا و مجلس مسئولان و نامزدهای انتخاباتی به آن‌ها سر می‌زنند و برای اخذ رای این اهالی به آن‌ها وعده و وعید می‌دهند و سپس تا انتخابات بعدی مشکلات و مطالبات این مناطق فراموش می‌شود.

توسعه شهری در حد وعده و وعید

فعالیت پنج دوره شورا در نهاوند و برگزاری همایش‌های طرح باز آفرینی شهری و وعده‌های مسئولان تاثیری بر تغییر شکل و رشد بافت محلات قدیمی و محروم شهر نداشته است؛ و توسعه شهری در این محلات اندر خم وعده‌های مسئولین در ادوار گذشته باقی مانده است.

کارشناس جامعه‌شناسی و مسائل شهری نهاوند در این رابطه می‌گوید: اقدامات مدیریت شهری در راستای بهبود و تغییر چهره کوچه‌ها و خیابان‌های این مناطق محسوس نیست و در حدی است که حتی امدادرسانی در زمان بحران را در این کوچه های باریک وتنگ محدود می‌سازد.

«محمدتقی شهبازی» می‌افزاید: با در نظر گرفتن مشکلاتی از قبیل: رشد جمعیت در این محلات، نداشتن دسترسی‌های درون محله‌ای لازم، گسترش روز افزون فضاهای مخروبه و متروکه، نداشتن تسهیلات مورد نیاز فضاهای سبز و امکانات ورزشی و درمانی، نیاز اساسی و ضروری است برای این محلات که ۱۱ درصد جمعیت شهری را در خود سکنی داده است چاره‌ای اندیشیده شود.

وی در ادامه بیان می‌کند: مناطق و بافت‌های فرسوده به‌رغم آن‌که روزگاری بخش مهمی از هویت شهر نهاوند را تشکیل می‌دادند و دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری فراوانی بودند، به تدریج به مناطقی نا‌امن و مخروبه تبدیل شده‌اند و هویت شهر را دچار مشکل کرده‌اند، این محلات و بافت‌ها از یک سو به ‌دلیل فرسودگی شدید و نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی و از طرف دیگر به دلیل وجود مشکلات فرهنگی، امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله و نیز تطابق‌نداشتن با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن دارای مشکلات روبنایی و زیرساختی فراوان به‌ویژه در زمینه هنجارهای اجتماعی هستند.

فقر فرهنگی و توسعه‌نیافتگی بیداد می‌کند

شهبازی می‌گوید: دیاری که زمانی تاریخ، شناسنامه شهر و زادگاه بزرگان و مفاخر و شهدای نهاوندی بوده است این روزها محروم و ویران رها شده است. همه محرومیت در این مناطق به ساخت و سازها محدود نمی‌شود بلکه بزه‌کاری‌های اجتماعی در ویرانه‌ها و مخروبه‌های این مناطق روز به روز رشد چشم‌گیری دارد.

امنیت این مناطق به خاطر متروکه شدن منازل محل و پناهگاهی برای خلافکاران شده است و فرسودگی سبب شده تا امکانات کمتری به این مناطق روانه شود در نتیجه بزه‌کاری‌های اجتماعی، فقر وتنگدستی و شغل‌های کاذب در این مناطق توسعه پیدا کرده است و مشکلات اجتماعی و اخلاقی در این مناطق به خاطر فقر فرهنگی و توسعه‌نیافتگی بیداد می‌کند.

بهانه هم‌پوشانی بافت تاریخی

عضو شورای شهر نهاوند در این رابطه می‌گوید: بیشترین بافت فرسوده نهاوند در بخش مرکزی شهر قرار دارد و مهم‌ترین مشکل در زمینه ساخت و ساز و احیای بافت فرسوده شهر هم‌پوشانی این بافت با بافت تاریخی است.

«مسعود رضی» در مورد محله دوخواهران و سر چغا که محرومیت تشدید شده است، تصریح می‌کند: هم‌پوشانی بافت فرسوده در این منطقه با بافت تاریخی یک مشکل اساسی از سال‌های گذشته است و هنوز پس از سال‌ها از آغاز گمانه‌ها و کاوش برای کشف معبد لائودیسه و آثار تاریخی متولیان میراث فرهنگی نتوانسته‌اند این محوطه را از بافت فرسوده جدا و مشخص کنند. بر همین اساس اهالی این منطقه اجازه ساخت و ساز ندارند و در این شرایط سیاست‌های تشویقی هم که مدیریت شهری برای این منطقه در نظرگرفته ناکار آمد خواهد بود.

راهکار

وی تصریح می‌کند: اکنون معتقدیم که مقاوم‌سازی، تجمیع و نوسازی، بهسازی می‌توانند از راه‌حل‌ها باشند. باید  مجموعه راه‌حل‌های پیش رو را بر اساس شرایط هر منطقه بررسی و اجرایی کنیم.

عضو شورای شهر نهاوند اظهار می‌کند: محله پای قلعه، دوخواهران، شیخ منصور تنها بافت فرهنگی نیستند بلکه از بافت‌های تاریخی شهر و هسته مرکزی نهاوند قدیم نیز محسوب می‌شوند. به عبارت دیگر قدیمی‌ترین نقاط نهاوند در این مناطق هستند و با توجه به این‌که مردم این مناطق توان مالی سرمایه‌گذاری برای ساخت را ندارند و سازمان میراث فرهنگی و وزارت راه و شهرسازی نیز توان مالی بازسازی این مناطق را ندارند، شهرداری هم اساسا چنین وظیفه‌ای را بر عهده ندارد، می‌توان به صورت مشترک با سایر نهادها و موسسات خیریه به این امر اقدام و اداره ثبت و اسناد نیز مشکل مالکیتی این مناطق را تسهیل و بانک‌ها نیز وام‌های کم‌بهره به مردم ارائه دهند، تا مردم با کمک سرمایه‌گذاران با ساخت خانه های جهادی بافت این مناطق را احیا کنند.