*داود محرابی
*جامعهشناس
ما به عنوان انسان و به واسطه بهرهمندی از قوه عقل و توانایی تفکر، باید در برابر انگیزههایی که داریم و رفتارهایی که انجام میدهیم، پاسخگو باشیم. پاسخگویی یعنی ما برای اعمالی که انجام میدهیم، جواب منطقی و حقیقی (بحق) داشته باشیم. به عنوان نمونه اگر از فردی پرسیده شود که چرا سیگار میکشد؟ و او جواب دهد که دوست دارد. این پاسخ منطقی و بحق نیست. چراکه این سیگارکشیدن در درجه نخست برای تندرستی خودش مضر است. در گام دوم اگر در جمع خانواده و بستگان سیگار بکشد، دود ناشی از آن تا ۳۰ درصد برای اطرافیانش مضر است. در گام سوم فکرنکردن به این رفتار، برای جامعه و محیط زیستی که در آن زندگی میکند، مضر است. هر ساله در دنیا بیش از میلیاردها فیلتر سیگار در طبیعت رها میشود که دارای بدترین موادسمی و شیمایی هستند که با آب و خاک ترکیب میشوند و وارد زنجیره غذایی انسانها میشوند. در سطح یک نهاد خصوصی نیز این مسئله صادق است؛ به عنوان مثال، شرکتی که پسابهای صنعتی را در رودخانه یا چاه زیرزمینی رها میکند، به خودش و جامعهاش خیانت میکند، چون این رفتار غیرمسئولانه موجب تهدید جان انسانها و گونههای جانوری و گیاهی میشود و در معنای عام به تخریب و نابودی محیط زیست میانجامد. همچنین کارمند یا مدیر دولتی که به کارش متعهد نیست، با وظایفش آشنایی ندارد، با ارباب رجوع به درستی برخورد نمیکند، از وسائل سازمان برای امور شخصی استفاده میکند… این کارمند یا مدیر، نمونهای از یک شهروند غیرمسئول است. بنابراین مسئولیت پذیری یعنی ما در برابر زمان حال (زندگی خودمان) و زمان آینده (زندگی فرزندانمان) باید پاسخگو باشیم.
مسئولیت اجتماعی – محیط زیستی
یعنی ما در برابر هوایی که نفس میکشیم، آبی که مینوشیم و خاکی بر روی آن گام مینهیم، مسئول هستیم. یکی از بهترین نمونههای مسئولیت اجتماعی در طی تاریخ بشر، شاید نوشته «سیاتله» رئیس قبیله سرخپوستان در پاسخ نامه «فرانکلین پیرس» رئیس جمهور آمریکا در سال ۱۸۵۴ باشد. چکیده این نامه این است: «ما همه سهمی از زمین هستیم».
دستهبندی مسئولیت اجتماعی – محیط زیستی در جامعه
سه دسته زیر در برابر حفظ محیط زیست مسئول هستند و برای حفظ آن باید بکوشند.
- سطح دولتی: تمامی وزارتخانهها و سازمانهای دولتی که جزء بدنه دولت هستند.
- بخش خصوصی: همه شرکتها، مؤسسات و بنگاههای خصوصی که در جامعه فعالیت میکنند.
- جامعه مدنی: تمامی تشکلهای محیط زیستی و غیرمحیط زیستی که در جامعه فعال هستند.
جمع بست
مسئولیت اجتماعی – محیط زیستی یعنی مردم، جامعه مدنی، بخش خصوصی و دولت با دغدغه انسانی – اخلاقی و با رویکرد توسعه پایدار به موضوعات و مسائل محیط زیستی میاندیشند و درباره حل آنها بر پایه این دغدغه و رویکرد عمل میکنند. الفبای مسئولیتپذیری و حفاظت از محیط زیست، اندکی خودنگری و خوداندیشی است. از این رو ما در هر کجا که هستیم باید به محیط زیست احترام بگذاریم و از آن پاسداری کنیم.