مقابله با افزایش موج خودکشی‌ها در طول همه‌گیری کووید-۱۹
تقویت ارکان پیشگیری و مداخله به موقع
*حمید رنجبران
*کارشناس برنامه پیشگیری از خودکشی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی همدان
همه‌گیری گسترده کووید-۱۹ مسبب بروز پیامدهای ویرانگر در گستره‌های گوناگون زندگی شده است. پس‌آمد روان‌شناختی همه‌گیری در حال حاضر به گونه‌های متفاوت از جمله ترس و تردید، واکنش‌های بحرانی به استرس، آشفتگی در خواب و غذا خوردن، اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه، اقدام به خودکشی و خودکشی کامل دیده می‌شود. چه بسا با گسترش همه‌گیری، خودکشی به یک نگرانی کلان تبدیل شود. مسائل روان‌شناختی که می‌تواند منجر به خودکشی شود؛ دربرگیرنده انزوای اجتماعی، اضطراب، ترس و تردید (از آلودگی / آلوده کردن دیگران/ در دسترس بودن درمان خاص یا واکسیناسیون)، کیفیت پایین خواب و عادات غذایی است. تشدید چالش‌های بهداشت روان در افرادی که پیشتر با مشکلات اختلالات روان شناخته شده‌اند، برگشت بیماری به دلیل اختلال در پذیرش درمان، تنگنا‌های مراجعه به بیمارستان‌ها، استفاده نادرست از مواد پاک‌کننده و الکل ممکن است زمینه فراگیرشدن موجی از رفتارهای منجر به خودکشی شود.
عوامل اجتماعی که می‌تواند منجر به افکار خودکشی شود در حال حاضر شامل بحران مالی، بیکاری، عرضه محدود کالاهای اساسی، خشونت خانگی، تعطیلی مدارس (باعث رشد ضعیف کودکان/ افزایش قرار گرفتن برخی کودکان در معرض خشونت در خانه) قرار گرفتن در گروه‌های آسیب‌پذیر (افراد بی‌خانمان/ افراد بیکار/ کودکان/ افرادمسن)، مبتلایان به کووید-۱۹، فرسودگی شغلی کارگزاران مراقبت‌های بهداشتی، بستگان افراد آسیب‌دیده، بستری شدن در بخش‌های مراقبت‌های ویژه کووید-۱۹، انگ و برچسب و تبعیض ناشی از شیوع بیماری و همچنین پیامدهای منفی بهداشت روان ناشی از آن، محدودیت برای شرکت در مراسم مذهبی، بازدید از اماکن مذهبی و یک پدیده اینفودمیک: اطلاعات غلط، شایعات و توطئه‌ها می‌شود.
انجمن جهانی روانپزشکی بر پایه داده‌های میدانی بیماری کوید۱۹، راهبردهای پیشگیری از خودکشی را به این‌گونه تدوین کرده است:
- محدود کردن دسترسی به روش‌های کشنده خودکشی (محدود کردن فروش اسلحه گرم، سموم دفع آفات، و داروها برای هر نفر)
- افزایش آگاهی مردم در مورد نگهداری ایمن اشیا بالقوه کشنده.
- افزایش آگاهی عمومی نسبت به پیامدهای مصرف ناهنجار الکل
- مداخله برای کاهش استفاده زیانبخش الکل، محدود کردن فروش ان
- افزایش آگاهی پیرامون بهداشت روان و خودکشی در میان جوانان از راه آموزش‌های مدرسه محور در هنگام بازگشایی مدارس
- اطمینان از پایبندی به رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت برای گزارشگری مسئولانه رسانه‌ها و جلوگیری از مبالغه و اغراق درباره خودکشی‌های مرتبط با همه‌گیری
- پشتیبانی مالی از خدمات مراقبت‌های بهداشت روان، اطمینان از دسترسی به خدمات، گسترش خدمات پزشکی از راه دور و ارائه پشتیبانی بهداشت روان به کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در خط مقدم
- ارزیابی و مدیریت از راه دور افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی و افرادی که در معرض خطر هستند و اطمینان از تداوم مراقبت از افراد
- افزایش آگاهی درمورد اثرات منفی احتمالی همه‌گیری و آموزش در مورد خدمات بهداشت روان موجود
شناخت عوامل روان‌شناختی و اجتماعی مرتبط با مسائل بهداشت روان و خودکشی بسیار مهم است. در چنین مواقعی، تمرکز بیشتر بر افرادی است که در حال حاضر تحت درمان روانپزشکی هستند و این موجب غفلت از افراد در معرض آسیب می‌شود. برای نمونه، شخصی که هرگز تحت درمان روانپزشکی قرار نگرفته ممکن است در هنگام همه‌گیری از تشویش و آشفتگی خواب رنج ببرد، اما به همان سان توسط اعضای خانواده یا کارکنان مراقبت‌های بهداشتی اولیه یا متخصصان، مشکلات وی شناسایی و یا به آنها پرداخته نشود و در ادامه منجر به بروز افکار خودکشی شود.
مداخلات انتخابی، مشخص و عمومی در این‌گونه موارد برای جلوگیری از خودکشی ضروری است:
- انتخابی و مشخص: شناسایی افرادی که بی‌تر در معرض خطر خودکشی هستند مورد هدف قرار گیرد. این اقدامات می‌تواند اطمینان از ارائه کافی مراقبت‌های بهداشت روان با استفاده از روش‌های دیجیتالی و دورا-روانپزشکی، پشتیبانی از کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در خط مقدم، اطمینان از منابع کافی و تجهیزات محافظت شخصی و تنظیم سیاست‌ها برای تخصیص سریع منابع برای افراد آسیب دیده را دربربگیرد.
- مراقبت عمومی: کل جمعیت را هدف قرار داده و روی عوامل خطر خاص تمرکز می شود. برای بهبود سلامت روان و کاهش خطر خودکشی، در مورد زمینه‌هایی مانند استرس‌های مالی، خشونت خانگی، سوءمصرف مواد و الکل، مسائل ناشی از قرنطینه، تنهایی، ترس و سوگ، کنترل دسترسی به اشیائی که ممکن است توسط افرادی که دارای افکار خودکشی هستند، استفاده شود، تنظیم رسانه‌ها و اطلاعات، حمایت از افراد بیکار، اطمینان یافتن از دسترسی به مراقبت و پشتیبانی از افرادی که از خشونت شریک زندگی رنج می‌برند، مدیریت اطلاعات غلط و شایعات از طریق رسانه‌ها، آگاه ساختن اصناف مرتبط در این مورد که چگونه افراد آسیب‌پذیر می‌توانند برای دستیابی به وسایل آسیب‌رسان اقدام کنند، تشکیل و تشویق تیم‌های پشتیبانی جامعه و تنظیم سیاست‌های پیشگیری و درمان مصرف الکل و مواد.
برای پیشرفت بیشتر در کارزار پیشگیری از خودکشی باید با خوش‌بینی به چالش‌های کنونی نگریسته شود. وضعیت امروزین همه‌گیری نشان می‌دهد که همگان بیش از گذشته درباره موضوعات حوزه بهداشت روان مانند اضطراب، افسردگی و رفتارهای منجر به خودکشی آماده دریافت آگاهی و افزایش توانمندی هستند. در همین راستا در میان گذاشتن آگاهی‌های روان‌شناختی ممکن است منجر به کاهش غیر مستقیم انگ و تبعیض شود. همچنین درک اهمیت حمایت اجتماعی به عنوان یک نیاز اساسی در زندگی رشد فزاینده یافته است.
محبوبیت روزافزون سیستم‌های دورا-روانپزشکی و دیجیتال می‌تواند بیش از گذشته به کاهش برچسب‌زنی و تحقیر و تخفیف اجتماعی مراجعه به متخصص بهداشت روان یاری‌رسان باشد. از سوی دیگر برای افراد در معرض خطر، برقراری ارتباط با ارائه دهندگان خدمات، به ابزاری مناسب و کاربر پسند تبدیل شده است. ظرفیت دورا-روانپزشکی و سامانه‌های دیجیتال برای مقابله با بحران بهداشت روان در میانه این همه‌گیری به خوبی آشکار شده است. شماره‌های خط راهنما پیشتر برای حمایت از کسانی که در بحران هستند وجود داشته است، اما می‌توان با استفاده از بهره گیری افزونتر از فناوری کنونی، یک گام فراتر نهاد.
دولت و سیاست‌گذاران، نقش مهمی در جلوگیری از افکار خودکشی در بین افراد آسیب دیده از همه‌گیری خواهند داشت. ارائه خدمات مالی مانند وام در مواقع اضطراری، تامین سرپناه، غذا و حمایت از افرادی که شغل خود را از دست داده‌اند مهم است. منابع باید بر اساس نیاز افراد تخصیص یابد. کارکنان مراقبت‌های بهداشتی اولیه نیز باید در زمینه‌ی شناسایی افرادی که در بحران قرار دارند آموزش ببینند.
پیشگیری از خودکشی پیوسته یک چالش بوده، هست و خواهد بود. افزون بر آموزه‌های گذشته، درک عواقب روان‌شناختی در سناریوی کنونی باید به ما کمک کند تا راهبرد سختگیرانه‌تر پیشگیری از خودکشی را مدون سازیم.
منبع: مجله بین‌المللی روانپزشکی اجتماعی