*نصرالله پزشکی
*متخصص اطفال
طبابت از دیرباز از حرفههای مورد احترام و اعتماد در جوامع انسانی بوده است. این نه به سبب سطح سواد و علم و موقعیت مالی، بلکه از آنجاست که طبابت یک شغل (job) نیست بلکه یک حرفه (Profession) است که جامعه در برابر امتیازاتی که به آن میدهد، انتظارات ویژهای از آن دارد. مهمترین ویژگی یک حرفه، آن است که ارائهدهندگان این خدمت اجتماعی، منافع جامعه را بر منافع خود مقدم بدارند. خیرخواهی، رازداری، نوعدوستی، درستکاری و شرافت، قابل اعتماد بودن، پاسخگویی و شفافیت، احترام به حق انتخاب بیمار و تعهد به ارتقای سطح سلامت عمومی نیز صفات مهم دیگری است که جامعه از پزشکان انتظار دارد.
برای حفظ قداست و اعتبار حرفه پزشکی تمامی پزشکان موظفند در آغاز فعالیت حرفهای خود سوگندنامهای را که از زمان بقراط حکیم باقی مانده و در فرهنگها و زبانهای مختلف تغییراتی پیدا کرده است، با صدای بلند قرائت کنند. در ایران تمام دانشجویان پزشکی که به مرحله پایان دکترای عمومی خود میرسند هنگام ارائه پایان نامه خود این سوگندنامه را ادا میکنند.
در سوگندنامه ایرانی، پزشکان جوان در پیشگاه قرآن کریم به خداوند قادر متعال سوگند میخورند که همواره حدود الهی و احکام مقدس دینی را محترم شمارند، از تضییع حقوق بیماران بپرهیزند و سلامت و بهبود آنان را بر منافع مادی و امیال نفسانی خود مقدم دارند، در معاینه و معالجه حریم عفاف را رعایت کنند و اسرار بیماران خود را، جز به ضرورت شرعی و قانونی، فاش نسازند، خود را نسبت به حفظ قداست حرفه پزشکی و حرمت همکاران متعهد بدانند و از آلودگی به اموری که با پرهیزکاری و شرافت و اخلاق پزشکی منافات دارد، اجتناب ورزند، همواره برای ارتقای دانش پزشکی خویش تلاش کنند و از دخالت در اموری که آگاهی و مهارت لازم را در آن ندارند خودداری کنند. در امر بهداشت، اعتلای فرهنگ و آگاهیهای عمومی تلاش کنند و تأمین، حفظ و ارتقای سلامت جامعه را در اولویت قرار بدهند.
علاوه بر آن راهنمای عمومی اخلاق حرفهای شاغلین حِرَف پزشکی و وابسته سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، پزشکان را موظف به رعایت معیارهای اخلاقی ویژه در در زمینه آموزش، درمان و پژوهش کرده و همین سازمان نیز مسئولیت نظارت بر حسن انجام آنها را دارد. طبق ماده ۲ از این راهنما، شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته، لازم است از انجام هر عملی که خلاف شئون اخلاق حرفهای شناخته شود، یعنی موجب هتک حرمت حرفه پزشکی باشد و یا به آسیبدیدن اعتماد عمومی به شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته بینجامد، خودداری کنند. ماده ۲۷ صاحبان حرف پزشکی را موظف میکند از تحمیل هرگونه هزینه غیرضروری و یا فاقد وجاهت علمی، بر بیماران، به هر شکل و عنوان، خودداری کنند. ماده ۲۹ نیز بر لزوم اینکه شاغلان این حِرَف در موقعیتهایی که احتمالاً منافع آنها را در تعارض با منافع بیماران قرار میدهد بر پایه اولویت منافع بیمار، اقدام کنند را تأکید میکند.
میزان انجام اعمال جراحی زیبایی چنان بالا رفته است که میرود تا عوارض جسمی و روحی آن خود به یک معضل بهداشتی تبدیل شود. افزایش بارز تعداد شکایات در این رابطه هم نشانگر این مشکل است. صرف نظر از مشکلات مربوط به بیماران، این پدیده موجب شده است که تعدادی از متخصصین برخی رشتههای پزشکی مانند رشته بیماریهای پوست و جراحی گوش و حلق و بینی با تمرکز بر این اعمال عملا از سیستم سلامت خارج و از ارائه خدمات ضروری این رشتهها باز بمانند. علاوه بر اینکه این اعمال خود با بسیاری از اصول ذکرشده در بالا مانند تقدم منافع بیمار، اعتلای فرهنگی و اجتناب از تحمیل هزینه غیرضروری منافات دارد، ماهیت سودآوری این اعمال موجب گرایش بیشتر این دسته از پزشکان به فعالیتهای غیرحرفهای، مانند ساختوساز اغلب همراه با تخریب محیط زیست و میراث فرهنگی، میشود که موجب خدشهدارشدن اعتماد عمومی و حرمت حرفه پزشکی میشود.
متأسفانه حاصل این پیوند در همدان چندی است که باعث تعارضاتی با فعالین مدنی حوزه میراث فرهنگی و محیط زیست شده است که بازتابهای منفی آن دامن جامعه پزشکی را خواهد گرفت. از سازمان نظام پزشکی که بر اساس اساسنامه خود وظیفه اصلی نظارت و حفظ منافع و حرمت صنف حرف پزشکی را بر عهده دارد انتظار میرود برخورد فعالانهای در این زمینه از خود نشان بدهد و به حل مشکل البته با اولویت به حفظ شأن حرفه پزشکی کمک کند.