*محمد ترکمان
*روان‌شناس و مدرس
آیا تاکنون پیش آمده که احساسات و عواطف خود را نشان ندهید؟ آیا گمان می‌کنید که همسرتان بی‌عاطفه است؟ آیا فکر می‌کنید در خانواده شما پاسخ‌های هیجانی کمتر از حد معمول است؟ احساس می‌کنید به کدام یک از هیجان‌های شما کمتر از حد معمول پاسخ داده شده است؟
افراد در طول زندگی خود هیجانات مختلف و گوناگونی را تجربه می‌کنند. این هیجانات می‌تواند دربرگیرنده هیجانات مثبت و خوشایندی همچون محبت، مهربانی، لطافت، حمایت، عشق، تسکین خاطر، خوشبختی و لذت باشد؛ یا هیجانات منفی و ناخوشایندی چون ترس، خشم، غمگینی، ناامیدی و افسردگی را شامل شود. از سوی دیگر، یکی از ابعاد زندگی زناشویی، پاسخگویی و دلبستگی عاطفی است که تأثیر زیادی بر سلامت هیجانی و جسمی اعضای خانواده دارد.
این مفاهیم به معنای میزان و گستره عاطفی و هیجانی افراد و میزان ابراز علاقه و اهمیت‌دادن خانواده به این هیجانات و عواطف است. در این مورد؛ کیفیت، کمیت و تناسب پاسخ‌های اعضای خانواده کانون توجه است. هرچه روابط بین زن و شوهر کارآمدتر باشد، گستره هیجانات، گسترده‌تر و پاسخ‌ها متناسب‌تر خواهد بود. البته باید این نکته را متذکر شویم که نبود ارتباط و پاسخگویی عاطفی، لزوماً نشان‌دهنده نبود عاطفه در فرد نیست. مردان معمولاً مشکل بیشتری نسبت به زنان در این حوزه دارند؛ به‌طوری که برخی از زنان از پاسخگونبودن همسرانشان نسبت به عواطف خوشایند آن‌ها و در عوض پاسخگویی هیجانی افراطی نسبت به هیجانات ناخوشایند در همسران خود، گلایه دارند.تمرکز بر میزان علاقه به یکدیگر و شیوه ابراز علاقه گستره‌ای از سبک‌های مختلف را شکل می‌دهد که از فقدان پاسخگویی تا پاسخگویی افراطی را دربرمی‌گیرد. در فقدان پاسخگویی و دلبستگی عاطفی، افراد هیچ علاقه یا سرمایه‌گذاری عاطفی نسبت به یکدیگر ندارند و مانند دو غریبه با هم رفتار می‌کنند. در آن سوی ماجرا نیز همسرانی قرار دارند که آن‌قدر از لحاظ عاطفی و هیجانی در هم آمیخته هستند که مرزها مشخص نیست و روابط حتی مختل است. هر دو حالت فوق، می‌تواند نارضایتی در زندگی، تفاهم کم و ایجاد اختلاف را سبب شود.
اگر شما به عنوان شریک یک زندگی، در احساس و ابراز هیجانات خود مشکل دارید، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید. اگر در حوزه هیجانات سالم دچار مشکل هستید و همسرتان و حتی فرزندانتان گلایه می‌کند و شما را فردی بی‌عاطفه می‌نامند، روش‌های زیر می تواند کارساز باشد:
۱.هنگام ترک منزل یا بازگشت از سرکار، همسر خود را لمس کرده، در آغوش بگیرید و وی را ببوسید. این رفتارها نشان از توجه شما به همسرتان و بیانگر دلتنگی شما به‌خاطر دوری از وی است.
۲.فرزندان خود را در آغوش بگیرید و نوازش کنید. به واقع لمس‌شدن و دریافت محبت فیزیکی توسط والدین برای فرزندان بسیار لذت‌بخش بوده و علاوه بر ایجاد رابطه مثبت بین والدین و فرزندان، باعث رشد عاطفی آن‌ها نیز می‌شود.
۳.به هنگام فعالیت‌هایی مانند تماشای تلویزیون و صرف غذا در نزدیکی یکدیگر بنشینید. این قبیل رفتارها صمیمت و گرمی روابط را افزایش داده و اوقات خوشی را در محیط خانواده رقم خواهد زد.
۴.برای اعضای خانواده خود هدایای در مناسبت‌های مختلف تهیه کنید. این برخورد شما نیز نشان از توجه شما به اعضای خانواده و بخصوص همسرتان دارد.
۵.به‌صورت کلامی نسبت به هم محبت ابراز کنید. محبت کلامی در بسیاری از موارد از محبت فیزیکی کارسازتر است و افراد را بیشتر به هم جذب می‌کند. جملاتی چون، دوست دارم، برایم بسیار عزیز هستی، همیشه به فکر تو هستم و… حتی اگر بارها تکرار شوند، جذابیت خود را از دست نمی‌دهند، به شرط آن‌که از صمیم قلب بیان شود.
- از موفقیت‌های شغلی، تحصیلی و اجتماعی همسر و فرزندان خود تقدیر کلامی بکنید. این‌گونه رفتارها از جانب شما باعث دلگرمی طرف مقابل می‌شود و فرد تلاش بیشتری خواهد کرد تا موفقیت‌های بیشتری را کسب کند.
- پس از انجام وظایف توسط هر عضو خانواده از وی تشکر کنید. تشکر از فرد به‌خاطر انجام درست وظیفه این حس را در وی ایجاد می‌کند که اعمال او توسط اعضای خانواده پیگیری و مورد توجه قرار می‌گیرد و آن را به عنوان یک وظیفه اجباری نمی‌بیند، در نتیجه احساس همبستگی با خانواده را بیشتر حس خواهد کرد.
در ادامه راهکارهایی را بیان خواهیم کرد که به شما کمک می‌کند که اگر در بیان هیجانات ناخوشایند خود دچار مشکل هستید و این هیجانات را ابراز نمی‌کنید یا به‌صورت افراطی واکنش نشان می‌دهید، آن‌ها را بیان و به درستی تنظیم کنید:
۱.به یاد داشته باشید که ابراز هیجانات ناخوشایند لزوماً به برون‌ریزی افراطی منجر نخواهد شد. بسیاری از افراد از بیان و بروز هیجانات ناخوشایند خود مانند خصومت و خشم، امتناع می‌کنند، زیرا گمان دارند اگر این هیجانات را بروز دهند، واکنش‌هایشان شدید خواهد بود و دیگر نمی‌توانند آن را کنترل کنند. در حالی‌که برون‌ریزی‌نکردن هیجانات ناخوشایند مانند ترس، خشم و مانند این علاوه بر ایجاد مشکلات روانی و جسمی، گاهی باعث می‌شود که طرف مقابل نیز دستخوش هیجانات منفی همچون احساس گناه و حماقت شود. پس بیان احساسات و هیجانات ناخوشایند بصورت درست و کنترل شده می‌تواند سودمند نیز باشد.
۲.بدانید که داشتن این هیجانات طبیعی است. در بسیاری از موارد وقتی فردی متوجه می‌شود که هیجانات ناخوشایند نیز همگانی هستند و حتی گاهی به خود حق بدهد که مثلاً عصبانی شود یا غمگین شود، در ایجاد آرامش به فرد کمک شایانی می‌کند.
۳.موقعیت‌هایی که احتمال بروز هیجانات ناخوشایند را پیش‌بینی می‌کنید، شناسایی کنید. این توانایی امکان کنترل هرچه بهتر هیجانات ناخوشایند را به شما می‌دهد و شما می‌توانید به طبع آن واکنش مناسب را نیز پیش‌بینی کنید.
- قبل از اقدام درباره عواقب ابراز هیجانات ناخوشایند خود بیندیشید. این مورد خود نوعی آینده‌نگری نسبت به پیامدهای رفتار است که باعث جلوگیری از ابراز شدید هیجانات ناخوشایند می‌شود.
۵.روش‌های درست ابراز هیجانات ناخوشایند مانند روش جرأت‌مندانه و محترمانه را بیاموزید. در این روش فرد ضمن ابراز هیجان ناخوشایند خود نسبت به موضوعی به‌صورت محترمانه، تقاضا و درخواست خود را نیز از طرف مقابل می‌کند.
- می‌توانید از همسر خود بخواهید، هنگامی‌که میزان ابراز هیجانات ناخوشایند شما افزایش یافت به شما اطلاع دهد. در واقع زمانی که هیجانات خود را ابراز می‌کنید اگر طرف مقابل احساس کرد که بیش از حد به این کار اقدام می‌ورزید و شاید ادامه آن به این نحوه باعث کدورت شود، به‌وسیله علامتی مانند نگه‌داشتن دست، این پیام را به شما برساند که فراتر از این نروید. این راهکار قدمی برای جلوگیری از افراطی شدن واکنش شما خواهد بود.
- اگر در ابراز هیجانات ناخوشایند خود همچنان مشکل داشتید، به یک متخصص روان‌شناس یا روانپزشک مراجعه کنید. در واقع گاهی کنترل هیجانات نیاز به جلسات مشاوره و روان‌درمانی دارد که فرد را قادر سازد تا این توانمندی را برای ابراز درست هیجانات خود، بدست آورد. بنابراین همواره می‌توانید از کمک متخصصین در این مورد استفاده کنید.
در پایان و به عنوان جمع بندی از مطالب، می‌توان گفت که هیجانات و عواطف در زندگی شخصی و خانوادگی از اهمیت فراوانی برخوردارند. همه افراد نیاز دارند که هیجانات خود را در یک محیط امن خانواده و بین‌فردی بیان کنند و از طرف مقابل نیز پاسخ‌های مناسب دریافت کنند. این امر موجب نزدیک‌شدن اعضای خانواده و تفاهم بیشتر خواهد شد.