همدان از گذشته‌های دور تا به امروز حسب موقعیت طبیعی و جغرافیایی از جمله مراکز مهم اقتصادی ایران به‌شمار می‌رفته و همواره نقش مهمی در تولیدات کشور برعهده داشته است. به کار بردن تعابیری همچون: «انبار ایران»، «مرکز انبار مالالتجاره»، «انبار غله»، «بارانداز تجاری» دلالت بر رونق فعالیت‌های اقتصادی این شهر در ادوار مختلف داشته است و حاکی از رونق و آبادانی آن در قرون و اعصار متمادی بوده است.
اقتصاد همدان در ادوار گذشته تحت تأثیر عوامل مختلف از رشد کمی مناسبی برخوردار بوده و در عین حال در ادواری نیز دچار انحطاط و بی‌ثباتی شده است. بی‌تردید شناخت عوامل مؤثر در این فرایند، مستلزم مطالعه و پژوهشی جامع‌نگر در این حوزه است که به کمک آن ضمن شناخت جنبه‌های مختلف این مسئله، راهبردهای ثمربخشی برای توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی این منطقه ارائه و امکان برنامه‌ریزی دقیق و مناسب فراهم شود.
شناسنامه اثر
عنوان: تاریخ اقتصادی همدان در سده‌های معاصر
نویسنده: دکتر محمدحسین یزدانی راد
ناشر: روزنه، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۲
تعداد صفحات: ۱۹۸ صفحه
شمارگان: ۵۰۰
- ۱. ساختار و فصل‌بندی مطالب
کتاب تاریخ اقتصادی همدان در سده‌های معاصر با یک مقدمه تقریباَ طولانی، در شش فصل اصلی که موضوعات مورد نظر را نقد و تحلیل می‌کند تنظیم و تبویب شده است. مقدمه وزین مؤلف از این جهت جالب است که زمینه را برای ورود به بحث اصلی با شرح نظریه «شیوه تولید» هموار می‌کند و مخاطب را با آسودگی خاطر به خواندن کتاب ترغیب می‌کند. در کنار مقدمه تفصیلی کتاب که شرح روش، ساختار و عوامل تأثیرگذار در اقتصاد همدان را در خود دارد، فصول دیگر با عناوین: اوضاع طبیعی، تاریخی و اقتصادی همدان از آغاز تا دوره قاجار، اقتصاد همدان در عصر قاجار، اقتصاد همدان در عصر پهلوی، اقتصاد همدان در دوران انقلاب اسلامی، بازار همدان، اتاق بازرگانی همدان، مباحث مورد نظر را بررسی، نقد و واکاوی می‌کند. راهنمایی برای مطالعه بیشتر که به معرفی پژوهش‌هایی مطرح، پیرامون مباحث کتاب می‌پردازد و در نهایت نمایه در ادامه مباحث اصلی کتاب آمده است. نظریه «شیوه تولید» را که در حکم مهم‌ترین نقطه قوت و قاعده فهم تاریخ اقتصادی است؛ مولف به خوبی شرح داده است.
- ۲. ویژگی فنی و ادبی اثر
کتاب مذکور در قطع رقعی چاپ شده و به‌لحاظ ظاهری و طرح پشت جلد مناسب به نظر می‌رسد. حروف‌چینی، صفحه‌آرایی و قلم مورد استفاده در اثر مناسب به‌نظر می‌رسد. صرف‌نظر از مقدمه مؤلف که با وجود اهمیت محتوایی و معرفی مختصر و مفید مباحث کتاب، قلمی ثقیل و توأم با عبارت‌پردازی ناشی از وسواس علمی را در خود دارد، متن کتاب در مجموع روان، به دور از دشواری و قابل فهم است. مؤلف بر مباحث کتاب اشراف داشته و آشنایی با اصول روشی و معرفتی موجب شده است تا به‌خوبی از عهده کار برآید و در فهم مطالب با مخاطبان علاقمند ارتباط نسبی برقرار کند.
- ۳. نقد روشی و معرفتی کتاب
در یکی دو دهه اخیر اهتمام به نگرش‌های مدرن در فهم علوم انسانی و از جمله تاریخ، اغلب در متون ترجمه‌ای و گاه متون تألیفی مورد اهتمام بوده و در دگرگونی بینش و روش تاریخ‌شناسان سهم اثرگذار داشته است. در حوزه تألیف مسعود نیلی در کتاب اقتصاد ایران (۱۳۹۴)، حمید زمان‌زاده و صادق حسینی در کتاب اقتصاد ایران در تنگنای توسعه (۱۳۹۱)، حسین عظیمی در اقتصاد ایران امروز (۱۳۹۱)، ابراهیم رزاقی در آشنایی با اقتصاد ایران (۱۳۹۴)، محمد مهدی بیکش در کتاب اقتصاد ایران در بستر جهانی شدن (۱۳۸۹) مباحث قابل اعتنایی ارائه کردند. در حوزه ترجمه: گذشته از جایگاه کتاب اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، اثر دکتر محمد علی همایون کاتوزیان (۱۳۷۸) آثار زیادی وجود دارد که نام بردن از آن‌ها خارج از حوصلۀ این نوشتار است. در کنار همۀ این آثار «تاریخ اقتصاد همدان در دوران معاصر» از این نظر مهم است که ضمن معرفی و نقد دیگر رویکردهایی که با عنوان تاریخ اقتصاد ی نوشته شده است، با ارائه چارچوبی روشمند و بهره‌گیری از نظریه «شیوه تولید» ضمن بررسی تاریخ اقتصادی همدان، به ارائه راهکارهای روشمند برای توسعه آن نیز پرداخته است. مخاطب کتاب خواه نظرگاه وی را بپذیرد یا رد کند، با انبوهی از اطلاعات مفید و کارآمد در اقتصادی همدان مواجه می‌شود که می‌تواند در ارتقای معرفتی و روشی دانش تاریخ سهم بسزا داشته باشد.