نگاه شهرداری به بافت تاریخی بولدوزری است

*حسین زندی

*روزنامه‌نگار

شهرداری همدان در سال‌های اخیر ثابت کرده در حوزه میراث فرهنگی و بافت تاریخی، فقط بلد است بولدوزر بیندازد و این بافت را از بین ببرد. هنوز خاطره تلخ تخریب سه خانه تاریخی در محله کبابیان از ذهن همدانی‌ها نرفته است. حتی شهردار همدان در جلسه‌ای با خنده گفت: «کاش میراث فرهنگی اجازه بدهد ما در حریم هگمتانه ساخت‌وساز کنیم». حالا هم با تعیین رینگ نخست شهر به عنوان بافت تاریخی به فکر جیب خودش است تا حفظ میراث فرهنگی. با این شرایط امیدی به حفظ بافت تاریخی همدان نیست.

چالش‌های اساسی

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا با بیان این‌که بحث راه‌اندازی شهرداری بافت تاریخی از یک سال و نیم پیش آغاز شده، توضیح می‌دهد: نام‌گذاری شهرداری منطقه جدید یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در این زمینه است که برخی معتقدند باید به عنوان یک منطقه جدید معرفی شود و برخی نیز معتقدند این شهرداری باید شهرداری منطقه بافت تاریخی باشد. اگر این شهرداری به عنوان شهرداری منطقه جدید معرفی شود، طبق قوانین وزارت کشور باید مساحت و جمعیت مشخصی برای آن تعریف شود که شهرداری منطقه پنج همدان با هیچ یک از ملاک‌های مصوب‌شده منطبق نیست. بنابراین به نظر می‌رسد نام‌گذاری این شهرداری با عنوان شهرداری بافت تاریخی قابل توجیه‌تر است.

بافت تاریخی فقط بنا نیست

«حسن سجادزاده» می‌افزاید: حتی اگر این شهرداری به عنوان شهرداری بافت تاریخی معرفی شود نیز چالش‌های زیادی میان اداره‌کل میراث فرهنگی و شهرداری ایجاد خواهد شد. کارشناسانی که به میراث فرهنگی علاقمند هستند و با موضوع به صورت علمی برخورد می‌کنند، معتقدند نقشه سال ۱۳۳۵ محدوده بافت تاریخی همدان را مشخص کرده و دست شخص نیست که محدوده بافت تاریخی را تعیین کند. اما شهرداری معتقد است با تعیین نقشه سال ۱۳۳۵ به عنوان محدوده بافت تاریخی، درآمد شهرداری که از راه تراکم‌فروشی است، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. کارشناسان شهرداری حتی معتقدند بخش زیادی از بافت مندرج در نقشه سال ۱۳۳۵ از بین رفته و لزومی ندارد این مناطق با عنوان بافت تاریخی شناخته شود.

وی ادامه می‌دهد: اما کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند شاید برخی ویژگی‌های کالبدی بافت تاریخی منطبق با نقشه سال ۱۳۳۵ از بین رفته باشد اما بافت تاریخی لزوما کالبد نیست بلکه خاطرات، حوادث و رویداهای تاریخی، مورفولوژی فضا و اسامی فضاها نیز جزو بافت تاریخی محسوب میشود و وجه ملموس و ناملموس بافت تاریخی باید با هم دیده شود.

آسیب‌های احتمالی

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا معتقد است اهل علم و هنر و علاقمندان به میراث فرهنگی معتقدند نقشه سال ۱۳۳۵ باید ملاک عمل برای تعیین محدوده بافت تاریخی باشد و مدیران شهرداری که نگاه مهندسی و پروژه‌ای به همه چیز دارند، رینگ نخست شهر را به عنوان بافت تاریخی تعیین کرده‌اند.

سجادزاده می‌گوید: اگر ما چیزی تحت عنوان شهرداری بافت تاریخی نداشته باشیم بهتر از آن است که فقط رینگ نخست شهر را به عنوان بافت تاریخی همدان معرفی کنیم چراکه آسیب‌های زیادی به بناهای تاریخی خواهد زد. رویکرد شهرداری به بافت تاریخی علمی و کارشناسی نیست کمااین‌که امیدی نیست که در شورای آینده نیز این مشکل حل شود.

نگاه بولدوزری

به سجادزاده می‌گویم فرض کنیم نقشه سال ۱۳۳۵به عنوان محدوده بافت تاریخی تعیین شود، این اقدام چقدر به ایجاد درآمدهای پایدار شهرداری کمک خواهد کرد که این پژوهشگر می‌گوید: اصل موضوع، مدیریت یکپارچه شهر است. در همدان باید شهرداری انتخاب شود که بتواند نهادها و سازمان‌های مختلف را با خود همراه کند، در حالی‌که در دوره فعلی چالش‌های زیادی بین شهرداری و میراث فرهنگی وجود داشت و بلاتکلیفی زیادی در مدیریت بافت تاریخی همدان دیده می‌شود. کارشناسان شهرداری که در حوزه بافت تاریخی فعالیت می‌کردند با کارشناسان میراث فرهنگی همسو نبودند و مشخص نیست جایگاه میراث فرهنگی کجاست. ضمن این‌که ذهنیت این کارشناسان درباره بافت تاریخی صرفا تراکم است و به مباحثی چون بازآفرینی، احیا، مرمت، رونق اقتصادی و گردشگری بی‌توجه هستند.

سجادزاده تأکید می‌کند: تا زمانی که شهرداری از بافت تاریخی به عنوان فضایی برای ایجاد درآمدهای ناپایدار استفاده کند، چالش‌های زیادی وجود خواهد داشت اما شهرداری صرفا به تراکم‌فروشی فکر می‌کند. تا زمانی که قواعد، ضوابط و نظام پهنه‌بندی به خصوص برای بافت تاریخی بر اساس یک سند راهبردی تعیین نشود و برای بافت تاریخی همدان طرح ویژه تهیه نشود، مشکلات پابرجا خواهد بود. طرح ویژه را هم استادان و کارشناسان دانشگاهی و نه مشاوران طرح جامع و تفصیلی باید تهیه کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا معتقد است: با نگاه بولدوزری که در سال‌های اخیر از شهرداری شاهد بوده‌ایم، مشکل بافت تاریخی همدان حل نمی‌شود و امیدواریم برای این مسائل گوش شنوایی وجود داشته باشد.