*فاطمه کاظمی
*روزنامه‌نگار
دعوا بر سر طرح جامع همدان بالا گرفته است. موافقان طرح که اغلب آن‌ها از مدیران و مسئولان هستند، معتقدند این طرح با همین شرایط باید به تصویب برسد اما مخالفان آن معتقدند در صورت تصویب این طرح که به نظر آن‌ها پر از ایراد و اشکال است، آینده همدان به قهقرا خواهد رفت. بار دیگر این موضوع را از نظر می‌گذرانیم.
*یک معمار:
*طرح جامع برای آینده همدان چشم‌انداز مشخصی ندارد
*سوتیتر: موسوی: در طرح جامع مشخص نشده که اقتصاد همدان بر مبنای گردشگری خواهد بود یا کشاورزی؟ هیچ پیشنهادی برای بافت تاریخی وجود ندارد و مشاور معتقد است میراث فرهنگی برای آن تصمیم خواهد گرفت. مگر می‌شود برای یک چهارم مهم شهر برنامه‌ای نداشت؟
یک دکترای تخصصی معماری در گفت‌وگو با همدان‌نامه درباره سابق طرح جامع همدان توضیح می‌دهد: تاکنون در همدان دو طرح جامع «مرجان» و «مژدا» اجرایی شده است. طرح مرجان طرح خوبی بود اما بعدا طرح مژدا اجرا شد و ۳۱ سال از اجرای طرح مژدا می‌گذرد. بنابراین به افرادی که می‌گویند اگر طرح جامع فعلی اجرایی نشود، شهر ضرر می‌کند، می‌گویم خب، شهر ۳۱ سال ضرر کرده و بهتر است یک سال دیگر صبر کنید تا طرح جامع خوبی برای شهر تهیه و تصویب شود.
«سید جلیل موسوی» با بیان این‌که طرح جامع عالی‌ترین طرح تصمیم‌گیرنده درباره ویژگی‌های فضای یک شهر است، ادامه می‌دهد: هر طرحی که در ادامه طرح جامع تصویب شود، زیر مجموعه طرح جامع محسوب خواهند شد. بنابراین خطا در طرح جامع به همه شهر آسیب می‌رساند.
مشکلات جدی
وی معتقد است طرح جامع فعلی مشکلات جدی دارد بهتر است به جای این‌که برای این طرح مشکل‌دار عجله کنیم، یک سال دیگر صبر کنیم تا اشکالات طرح رفع شود. هرچند در دنیا دیگر طرح جامع اجرا نمی‌شود و ما پیشنهاد دادیم روی طرح‌های بروزتر کار شود که با آن هم موافقت نشد.
موسوی می‌گوید: در طرح جامع فعلی، نحوه اضافه زمین به محدوده شهر تعریف مشخصی ندارد، قبلا مریانج به محدوده اضافه و بعد حذف و حالا جورقان به این محدوده اضافه شده است و مشاور دلیل متقن و مشخصی برای این کار ارائه نداده است. ۶۸۰ هکتار به محدوده شهر اضافه شده که مسئولان معتقدند برای طرح اقدام ملی مسکن مورد استفاده قرار خواهد گرفت اما من می‌گویم حتی برای اجرای این طرح هم ان‌قدر زمین نیاز نیست. هرچند برای همین ۶۸۰ هکتار هم هیچ برنامه مشخصی وجود ندارد و مشاور صرفا یک لکه مشخص کرده است. برای رفت و آمد به این محدوده نیز یه نصفه‌رینگ پیشنهاد داده شده که از ملایر آغاز و به جورقان ادامه پیدا می‌کند. مشاور هیچ طرحی برای این مسیر دسترسی ارائه نداده است و پیوست‌های اقتصادی پروژه هم مشخص نیست.
وی ادامه می‌دهد: مشاور برای حل مشکل ترافیک شهر هیچ پیشنهاد مشخصی ارائه نداده است و معتقد است چنین چیزی در شرح وظایف او تعریف نشده در حالی‌که هست. برای روستاهای الحاق‌شده هیچ برنامه مشخصی وجود ندارد و در کل طرح جامع برای آینده همدان چشم‌انداز مشخصی ندارد و افق مشخصی برای آن تعریف نشده است. در طرح جامع مشخص نشده که اقتصاد همدان بر مبنای گردشگری خواهد بود یا کشاورزی؟ هیچ پیشنهادی برای بافت تاریخی وجود ندارد و مشاور معتقد است میراث فرهنگی برای آن تصمیم خواهد گرفت. مگر می‌شود برای یک چهارم مهم شهر برنامه‌ای نداشت؟
بی‌توجهی به نظرات کارشناسان
این دکترای تخصصی معماری معتقد است: طرح جامع فعلی ایرادات اساسی دارد اما مهم‌ترین مشکل آن این است که هیچ آینده مشخصی، آن هم در دنیای رقابت بین شهرها برای همدان تعیین نکرده است. همدان با این طرح ارائه‌شده، در آینده چگونه با شیراز که نه با کرمانشاه رقابت خواهد کرد؟
به موسوی می‌گویم پس چه اصراری به اجرای چنین طرحی وجود دارد که می‌گوید: مدیریت‌های شهری ما به لحاظ زمانی ناقص هستند، مدیریت شهری ثابتی در طول چهار سال وجود ندارد و کنترلی بر افراد ذی‌نفوذ نیست و در کل در همدان اعتقادی به کار کارشناسی وجود ندارد. کارشناسان در جلسات شرکت می‌کنند اما نظرات آن‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
*رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر:
*راه و شهرسازی به عنوان کارفرمای طرح جامع، طرح خوبی از مشاور تحویل نگرفته است
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر با بیان این‌که طرح جامع برای آینده بیست سال شهر برنامه‌ریزی می‌کند، تأکید می‌کند: باید برای همه جوانب آن از جمله محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی و در کل شهر همدان برنامه و طرح داشت و نباید جزیره‌ای به آن نگاه کرد.
«سعید حاجی‌بابایی» می‌افزاید: طبق قراردادی که با مشاور طرح جامع بسته شده و این قرارداد ۱۸ ماهه بوده، این طرح باید اواسط سال ۹۷ ارائه می‌شده اما بعد از گذشت دو سال و نیم از این زمان، یک طرح ناقص ارائه شده که خیلی از مسائل شهر همدان در آن دیده نشده است و مشاور خیلی از موضوعات را به بعد از تصویب طرح موکول کرده که جای تعجب و شگفتی دارد.
وی ادامه می‌دهد: برخی طرح اقدام ملی مسکن را به طرح جامع گره زده‌اند با این استدلال که برای اجرای طرح اقدام ملی مسکن باید به محدوده شهر زمین اضافه شود و این باید در طرح جامع دیده شود. به لحاظ قانونی، این حرف اشتباهی نیست اما این‌که این اراضی دولتی به شهر اضافه شود و در کنار آن یک طرح جامع پرایراد و پراشکال برای شهر تصویب شود، اشتباه است. چند ماه پیش ۶۰ هکتار زمین به محدوده شهر اضافه شد، مگر این موضوع به طرح جامع وارد شد که حالا به بهانه ۶۸۰ هکتار زمین، سراسیمه طرح جامع را تصویب کنند؟ آیا همه شهرهایی که در حال اضافه‌کردن زمین برای اجرای طرح اقدام ملی هستند، در مرحله بازنگری طرح جامع هستند؟ پس می‌توان این زمین‌ها را به شهر ملحق کرد اما مشاور طرح جامع کاری که باید درست انجام می‌داده و نداده را درست انجام دهد.
حاجی‌بابایی با تأکید بر این‌که اداره‌کل راه و شهرسازی به عنوان کارفرمای طرح جامع، طرح خوبی از مشاور تحویل نگرفته است، توضیح می‌دهد: مصوبات علمی و قانونی شورای عالی شهرسازی و معماری باید ملاک عمل قرار بگیرد و موضوع نظرات متفاوت نیست. اما در بسیاری از بخش‌های طرح جامع چنین چیزی رعایت نشده است.
وی می‌افزاید: برای مثال در طرح جامع فعلی، پیوست‌های اقتصادی نادیده گرفته شده در حالی‌که این وظیفه مشاور است اما مشاور طرح جامع فعلی اوایل منکر این موضوع می‌شد و حالا می‌گوید بعد از تصویب طرح، پیوست اقتصادی تهیه خواهم کرد که این حرف از نظر کارشناسی، خنده‌دار است.
به رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر می‌گویم این روزها خیلی از عبارت «سیاسی» برای طرح جامع استفاده می‌کنید، می‌خواهم بدانم این به چه معناست که توضیح می‌دهد: اشکالات واردشده به طرح جامع فعلی کاملا کارشناسی‌شده است و تاکنون هیچ کارشناسی از طرح حمایت نکرده اما به جای بررسی این ایرادات و ارائه پاسخ‌های کارشناسی، از عبارات سیاسی «شما نمی‌خواهید مردم مسکن‌دار شوند» استفاده می‌کنند. خب چه کسی مخالف مسکن‌دارشدن مردم است؟ پس برخی موضوع را به سمت کشمکش‌های سیاسی می‌برند و اجازه نمی‌دهند کار به درستی پیش برود.
*معاون امور عمرانی استاندار:
*ایرادات منتقدان به طرح جامع مبتنی بر نظرات متفاوت است
*سوتیتر: فرزانه: خیلی‌ها نگرانند، خیلی‌ها معتقدند این طرح باید کنار گذاشته شود اما من دلیلی برای کنارگذاشتن طرح جامع نمی‌بینم.
معاون امور عمرانی استاندار معتقد است مخالفان تصویب طرح جامع صرفا نظرات متفاوتی دارند و تاکنون نقدی به این طرح نداشته‌اند. «فرهاد فرزانه» به همدان‌نامه می‌گوید: ما از منتقدها خواهش کردیم ایرادات طرح را اعلام کنند، چراکه نمی‌توان درباره این موضوع به طور کلی صحبت کرد و گفت طرح ایراد دارد و باید کنار گذاشته شود و باید درباره آن مصداقی صحبت کرد.
وی توضیح می‌دهد: این‌که ما بگوییم یک نقشه ایراد دارد یا این‌که بگوییم ما با این ایده طرح جامع مخالف هستیم، با هم تفاوت دارد. اگر طرح جامع ایراد دارد، حتما آن ایراد باید اصلاح شود اما تا آن‌جا که من در جریان هستم، آن‌چه منتقدان طرح جامع به عنوان ایراد مطرح می‌کنند، مبتنی بر نظرات متفاوتی است که وجود دارد.
فرزانه با تأکید بر این‌که طبیعتا در طرحی با این اهمیت، سلایق مختلفی درگیر است، ادامه می‌دهد: این‌که مجموعه‌ای به شهر همدان الحاق بشود یا نه، یک نظر است نه ایراد. مشاور طرح جامع برای این انتخاب شده که بهترین نظر کارشناسی را اعلام کند و اگر بگوید چیزی در این طرح به اشتباه پیش‌بینی شده، حتما باید آن را اصلاح کرد.
فرایند کارشناسی
معاون امور عمرانی استاندار می‌گوید: منتقدان باید بدانند طرح ارائه‌شده در مقیاس طرح جامع است و نه طرح تفصیلی، اما بسیاری از ایراداتی که آن‌ها می‌گیرند حاکی از آن است که تصور می‌کنند در طرح جامع باید به مقیاس طرح تفصیلی ایراد بگیرند. طرح جامع افق توسعه شهر را برای ۱۰ تا ۱۵ سال پیش‌بینی می‌کند تا شهر به آن سمت حرکت کند. تهیه و تصویب طرح جایگاه و فرایند خاص خودش را دارد. مشاور انتخاب، نظرات متخصصان، عالمان و دلسوزان شهر توسط او جمع‌آوری و تبدیل به نقشه می‌شود. این نقشه در کمیته کارشناسی کارگروه زیربنایی مصوب و به شورای برنامه‌ریزی استانداری ارجاع می‌شود و در تهران کمیته عالی شورای شهرسازی و معماری و در نهایت شورای عالی شهرسازی و معماری درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود. همه این بخش‌ها هم گروه‌های مستقلی هستند که می‌توانند نظرات خود را اعلام کنند.
نظرات متفاوت
وی تشریح می‌کند: این فرایند در طرح جامع همدان طی شده اما نظرات متفاوتی درباره آن وجود دارد، بنابراین نمی‌توان گفت طرح، ایراد دارد اما ممکن است با ایده‌آل خیلی‌ها هم‌خوانی نداشته باشد در نهایت باید تابع نظرات جمع بود و از ایده‌آل شخصی کوتاه آمد. چراکه خیلی از ایده‌آل‌ها در شهر قابل اجرا نیست و باید با واقعیت‌ها کنار آمد.
فرزانه در توضیح این مطلب با بیان این‌که برای مثال منتقدان معتقدند در این طرح باید نظام ارتفاعی شهر که بر اساس عرض معبر و مساحت بنا ارتفاع داده می‌شود، تغییر کند، می‌افزاید: نظر کمیته زیربنایی این بود که این نظام تغییر نکند. اما برخی منتقدان به پهنه‌بندی ارتفاعی معتقدند و این یک نظر و نه ایراد است.
به معاون امور عمرانی استاندار می‌گویم برخی معتقدند طرح جامع فعلی یک طرح سیاسی است تا علمی و وی می‌گوید: آن‌چه خروجی نقشه است، غیر از سه موضوع مشخص، همه به تأیید کمیته کارشناسی رسیده است. در کارگروه زیربنایی سه موضوع به طرح اضافه شد که در ادامه ممکن است در شورا برنامه‌ریزی نیز مطرح شود.
کمبود زمین در همدان
فرزانه معتقد است: با این شرایط خیلی‌ها نگرانند، خیلی‌ها معتقدند این طرح باید کنار گذاشته شود اما من دلیلی برای کنارگذاشتن طرح جامع نمی‌بینم. بارها گفته‌ام شهر کمبود زمین دارد و قرار است حدود هزار هکتار از اراضی شهرداری و مسکن و شهرسازی به محدوده شهر اضافه شود و عده‌ای با آن مخالفند اما من می‌گویم برای اجرای طرح اقدام ملی مسکن به زمین نیاز داریم، قیمت زمین در همدان بالاست و باید برای افق ۱۰ تا ۱۵ سال آینده زمین پیش‌بینی کرد. اما منتقدان معتقدند شهر باید در درون خودش رشد اما دیگر درونی وجود ندارد. در بافت مرکزی محدودیت ارتفاع وجود دارد و باغات را هم نباید تخریب کرد و باید برای مسکن مردم، زمین پیش‌بینی کرد.