*نصرالله پزشکی
*فعال حقوق کودکان
از نظر یونیسیف و سازمان بهداشت جهانی واکسیناسیون از حقوق انکارنشدنی کودکان است و هر کودکی سزاوار یک زندگی عاری از بیماری‌هایی است که با واکسیناسیون قابل پیشگیری هستند. طبق ماده ۲۴ پیمان‌نامه حقوق کودک کشورهای عضو باید حق کودک را برای برخورداری از بالاترین استانداردهای بهداشتی و امکانات درمانی و توانبخشی به رسمیت بشناسند. این کشورها باید تلاش کنند تا هیچ کودکی از حق دسترسی به خدمات مراقبت‌های بهداشتی، با تأکید بر توسعه مراقبت‌های بهداشتی اولیه، محروم نشود و باید کلیه اقدامات مؤثر و مناسب را به منظور از بین بردن شیوه‌های سنتی آسیب‌رسان به سلامت کودکان انجام بدهند. همچنین باید از طریق استفاده از فناوری‌های در دسترس حداکثر تلاش را برای مبارزه با بیماری‌ها به ویژه در چارچوب مراقبت‌های بهداشتی اولیه به عمل بیاورند. دوبار تأکید بر مراقبت‌های بهداشتی اولیه نشانگر اهمیت این مراقبت‌ها در سلامت کودکان است. مراقبت‌های بهداشتی اولیه افداماتی است که در خانه‌ها و مراکز بهداشتی صورت می‌گیرد و واکسیناسیون محوری‌ترین اقدام این مراقبت‌ها در کنترل و مبارزه با بیماری‌هاست. در بیمارانی مانند کووید ۱۹ که سرایت‌پذیری بالایی دارند تزریق واکسن نه تنها حفظ حقوق فردی کودک بلکه احترام به حقوق جمعی کودکان و بزرگسالان است.
برخلاف شواهد کاملا علمی و ثابت شده در اثر بخشی واکسن‌ها در پیشگیری و حتی ریشه کنی بیماری های مهلکی مانند سرخک و آبله، واکسیناسیون همیشه مخالفان خود را که معمولا از واپس‌مانده‌ترین اقشار هستند داشته است. اینان با توسل به عقاید خرافی و شایعات بی‌اساس و هراس انگیز سعی در مبارزه با این دستاورد سترگ علم بشری دارند. چنان‌که امروزه «ترامپیست»ها سردمدار این حرکت در جهان هستند.این روزها جدای از این‌گونه مخالفت‌ها که نیازی به پاسخگویی جدی ندارد، واکسن کرونا به ویژه در کودکان از موضوعات پرچالش بین گروه‌های علمی شده است. استدلال‌های اصلی مخالفان خفیف بودن بیماری در کودکان، نامشخص بودن اثربخشی و عوارض واکسن کرونا در کودکان است.
اگرچه بیماری شدید ناشی از عفونت حاد کووید ۱۹ در کودکان در مقایسه با بزرگسالان کمتر است، کودکان همچنان می‌توانند در بیمارستان بستری شوند و حتی به مراقبت در سطح آی سی یو نیاز پیدا کنند. علاوه بر این بخشی از این کودکان ممکن است به سندرم التهابی چند سیستمی مبتلا بشوند که در حالی که قابل درمان و نادر است می‌تواند خطرناک باشد. تقریباً از هر سه کودکی که با این حالت در بیمارستان بستری می‌شوند، یک نفر به مراقبت آی سی یو نیاز دارد. مطالعه‌ای در آمریکا که در سال ۲۰۲۱ انجام شد نشان داد که واکسن در پیشگیری از ایجاد این وضعیت جدی در نوجوانان واکسینه شده (۱۲ تا ۱۸ ساله) بسیار مؤثر است و نوجوانانی که با این حالت در بیمارستان بستری شده بودند، اکثریت قریب به اتفاق واکسینه نشده بودند. این داده‌ها برای پیشگیری در کودکان پنج تا ۱۱ ساله واکسینه‌شده که مطالعات تائیدی برای آن‌ها در حال انجام است، نوید خوبی می‌دهد. همچنین در حالی که انتظار می‌رود میزان کووید طولانی مدت، با ادامه علائم بیش از سه ماه، در کودکان کمتر باشد، طیف کامل تظاهرات آن در کودکان هنوز در حال بررسی است و موارد نسبتا شدیدی از آن در کودکان و نوجوانان گزارش شده است. همان‌طور که در شماره گذشته نوشتیم بیماری ناشی از سویه جدید اٌمیکرون به علت سرایت پذیری بالا و تمایل به راه‌های هوایی بالاتر از ریه می‌تواند در شیرخواران بسیار جدی و خطرناک باشد.
درباره عوارض واکسن، در یک پژوهش مورد تائید سازمان بهداشت جهانی بیش از ۳۰۰۰ کودک ۵ تا ۱۱ ساله که واکسن را دریافت کردند هیچ عارضه جانبی جدی شناسایی نشده است. عوارض جانبی خفیف می‌تواند شامل حساسیت، قرمزی یا تورم در محل تزریق و خستگی گزارش شده است. در یک تحقیق دیگر نشان داده شد که واکسن ۹۱ درصد در برابر عفونت علامت دار کودکان مؤثر است و عوارض جانبی خفیفی مانند بزرگسالان مشاهده می‌شود. عوارض جانبی جدی و نادری که در نوجوانان و بزرگسالان جوان دیده شده است، مانند التهاب عضله قلب، در کودکان ۵ تا ۱۱ ساله حتی نادرتر است.
با توجه به آن‌چه گفته شد انتظار می‌رود سازمان‌های مسئول به ویژه دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت آموزش و پرورش در گام نخست در آگاهی بخشی خانواده‌ها و در مرحله بعد اجباری کردن واکسن کووید برای حضور درمدرسه و محیط‌های آموزشی به طور جدی اقدام کنند. همچنین در راستای پیگیری حقوق کودکان این موضوع باید در اولویت اقدامات حوزه امور بانوان استانداری‌ها ، به عنوان متناظر مرجع ملی پیمان‌نامه حقوق کودک در استان‌ها و سازمان های مردم نهاد دوستدار کودک قرار بگیرد.
متأسفانه به نظر نمی‌رسد هیچ کدام از نهادهای فوق تا به امروز اقدام جدی در این زمینه انجام داده باشند. نوجوانان واکسینه نشده در کلاس‌های رسمی و فوق برنامه بدون هیچ مانعی شرکت می‌کنند. در حالی که، بعد از آموزش‌های لازم ، برخورد قاطع با آنان و جلوگیری از حضورشان در محیط‌های آموزشی هم گامی مهم در حفظ حقوق عمومی و هم آموزشی عملی در این زمینه به نوجوانانی است که درآستانه ورود به زندگی مستقل اجتماعی نیاز مبرم به دانستن مرز آزادی‌های شخصی و منافع عمومی دارند.
خانواده‌ها باید بدانند امتناع از تزریق واکسن و دور نگه‌داشتن کودکان از اجتماعات هم می‌تواند اثرات ویرانگری بر رشد اجتماعی- هیجانی کودکان داشته باشد، چنان‌چه هم اکنون نیز با افزایش قابل ملاحظه اختلالات رفتاری و هیجانی روبرو هستیم. یقینا این پیامدها نسبت به عوارض نادر و ناچیز واکسن اثرات منفی بسیار عمیق‌تری در سلامت کودکان و نوجوانان دارد.