اگر بپذیریم که به‌رغم گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی کتاب هنوز از مهمترین راه‌های ارتباط و اطلاع‌رسانی و نیز یاد گیری در کودکان است که در اصول ۱۷ و ۲۹ پیمان‌نامه حقوق کودک بر مسئولیت کشورها برای تامین شایسته آن‌ها تاکید شده، در می‌یابیم که دسترسی به کتاب مناسب از حقوق مسلم کودکان است.
در شرایطی که کمیت و کیفیت تولید کتاب کودک مانند بسیاری دیگر از حوزه‌های فرهنگی متاسفانه تابعی از «بازار» آن شده و مانند کالاهای دیگر تبلیغات و ظاهرسازی‌ها کاذب نقشی تعیین کننده در آن دارند بر سازمان‌های مسئول دولتی مانند آموزش و پرورش، وزارت ارشاد، صدا وسیما و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نیز نهادهای مردمی دوستدار کودک است که پاسدار حقوق کودکان در این حوزه باشند. این کار ممکن نیست مگر با گسترش و تعمیق آگاهی عمومی از حقوق کودکان به ویژه در حوزه آموزش و یادگیری، اطلاع رسانی و ارتباطات و بر آن اساس تدوین رهنمودها و نشانگرهایی که راهنمای والدین و متولیان فرهنگی در انتخاب کتاب مناسب و کودک دوست برای کودکان باشد.
البته این کار بسیار پیچیده تر از آن است که به نظر می‌رسد که ما در این نوشتار فقط به متناسب بودن محتوا و شکل کتاب با سن و مرحله تکاملی کودک که شاید مهمترین اصلی باشد که باید به آن توجه کرد اشاره خواهیم کرد و اگر فرصتی باشد در آینده با جزییات بیشتر به آن و سایر عوامل خواهیم پرداخت. کودکان و نوجوانان از چند مرحله تکاملی شامل سال های آغازین(۱-۶ سال)، سال‌های میانی(۷-۱۰ سال)، سال‌های اول نوجوانی (۱۱-۱۴ سال) و سال‌های آخر نوجوانی( ۱۵-۱۸ سال) می‌گذرند. اگرچه همه کودکان نیازهای مشترکی دارند اما توانمندی‌ها و نیازهای شناختی، هیجانی و اجتماعی آن‌ها پیوسته درحال تغییر و تکامل است و در هر دوره‌ای که ممکن است خود به دوره‌های کوچکتر تقسیم شود باید ابعاد تکاملی فوق در نظر گرفته شود. بیان یک موضوع یکسان از یک آموزش بهداشتی ساده تا تعامل‌های اجتماعی مانند احترام به دیگران در هرسنی شکل و محتوای خود را می‌خواهد.
مثلا برای سنین زیر شش سال باید از زبان ساده توصیفی، کلمات حسی و شخصیت‌های حیوانی و انسانی استفاده کرد. جملات ساده شعرگونه، معماها و لطیفه‌های ساده متن را برای این گروه جذاب خواهد کرد. در هفت تا ده سالگی داستان‌هایی درباره دوستی، مهارت‌های جدید، رخدادهای روزمره که می‌توانند فرصتی برای پیشرفت باشند و نیزدر گیر کردن ارزش‌ها و تفکر انتقادی کودک و در دوره اول نوجوانی به کارگیری نقش‌های مثبت با استانداردهای بالای اخلاقی، معنوی و مذهبی، داستان‌هایی درباره تعادل بین تاثیرات خانواده، دوستان و رسانه و دنیای مجازی می‌تواند تاثیرگذار و مفید باشد. استفاده از برخی جلوه‌های ویژه مانند تصویرهای بزرگ می‌تواند جذاب باشد اما کاربرد آن‌ها باید متعادل و متناسب با سن کودک باشد. برای همه گروه‌های سنی باید کودکان را به دیدن، تصور کردن، شنیدن و ایجاد چیزهایی جلب کرد که قبلاً به آن‌ها فکر نمی‌کردند تا برخورد خلاقانه با پدیده‌ها و رخدادها را در آن‌ها نهادینه کرد. اگرچه برای کودک دوست کردن هرچه بیشتر به ویژه در سن زیر ۱۰ سال توصیه می‌شود در کتاب‌ها چهره‌های منفی زندگی مانند خشونت، جنگ، دشمنی و حسادت گفتمان غالب نباشند و بیشتر به جنبه‌های مثبت و تشویق کننده زندگی پرداخته شود اما نوجوانان باید به تدریج با جنبه‌های واقعی و تلخ زندگی آشنا و چگونگی مقابله با آن‌ها را بیاموزند.
تعیین محدوده سنی مناسب بر روی جلد برخی کتاب‌ها سال‌هاست که انجام می‌شود اما به نظر نمی‌رسد از دقت و حساسیت آن کاسته شده است. به طور مثال دوستی اخیرا از داستانی با مضمون خودکشی که گویا در کتابی را که برای سال‌های قبل از دبستان نوشته شده، گنجانده شده است، گلایه می‌کرد. گرچه ارزیابی وضعیت آن نیاز به یک کارپژوهشی وسیع دارد. امیدواریم هفته کتاب و کتابخوانی با همت مسئولین و فعالان حوزه حقوق و ادبیات کودکان فرصتی باشد برای حرکت به سوی کودک دوست‌تر کردن ادبیات کودکان.