آئین نوروز در شهر سراب‌ها
نهاوندی‌ها با آئین‌های خاص خود به استقبال نوروز می‌روند
نهاوند در عید نوروز دارای آئین‌ها و سنت‌های بسیار زیبا و پسندیده‌ای است که از گذشتگان دور به جا مانده است. مهم‌ترین آئین و جشن در نهاوند، جشن دو فصل سرما و گرماست. در نهاوند در هر یک از این دو فصل آئین و رسومی وجود دارد؛ نخست جشنی که به هنگام آغاز فصل گرما یعنی وقتی که گله‌ها از آغل‌ها به چمن‌های سبز و خرم روی می‌آورند و از دیدن چهره دلارای خورشید شاد و خرم می‌شوند، برگزار می‌شود و دیگری با آغاز فصل سرما که گله‌ها را به آغل‌ها کشانده می‌شوند و توشه روزگار سرما را تهیه می‌کنند.
*سجاد سیف
*خبرنگار
یکی از وجوه دوست‌داشتنی نوروز گستردگی برنامه‌های فرهنگی است که در هر دیاری شاهد آن هستیم. در نهاوند به عنوان شهر سراب‌ها نیز همچون دیگر نقاط ایران عید نوروز جایگاه ویژه‌اى دارد و همیشه مراسم آن با آداب و سنن خاص و کهن این دیار برگزار می‌شود.
تهیه مایحتاج نوروز
نهاوندی‌ها در گذشته از اوایل اسفند در تدارک کارها و تهیه مقدمات برنامه‌هاى نوروزى بودند. اولین اقدامات تهیه مواد لازم برای پخت شیرینى و کلوچه‌های محلی (کلوا) بود. تهیه لباس نو و مایحتاج شب عید مانند برنج و روغن از دیگر اقدامات به‌شمار مى‌رفت. از دیگر برنامه‌هاى نوروز خانه‌تکانى،گردگیرى و به اصطلاح «دوده‌گیری» و تمیز کردن و شستن فرش بود. یکى از راه‌هاى تمیز کردن فرش فرش‌تکانى بود که در بیشتر کوچه‌ها و خانه‌ها دیده مى‌شد.
سبزه انداختن نیز از رسوم دیگر نوروز بود. بر مبناى عقیده ایرانیان قدیم، سبزه همیشه مظهر حیات و سبزى و شادى زندگى و اقتصاد و برکت خانواده‌ها بود. چون نزد ایرانیان باستان گندم سمبل برکت و رزق به‌حساب مى‌آمد، از قدیم‌الایام براى انداختن سبزه نوروزى از گندم استفاده مى‌کردند، البته بعضى خانواده‌ها با شاهی، ماش یا عدس نیز به شکل‌های مختلف سبزه مى‌انداختند.
یکی از رسوم ویژه در نهاوند و مناطق زاگرس‌نشین تهیه غذا و آش با چیدن گیاهان خوراکی بود که با آغاز فصل بهار در مزارع و باغات تازه سر از خاک در می‌آوردند. خوردن این آش و غذا باعث دوری از نحسی، بدی و افزایش سلامتی و برکت دانسته می‌شد.
از دیگر سنت‌ها و آئین‌های خاص مردم شهرستان نهاوند پخت غذای محلی به نام «آش دوغ» و «آش ترش» در روزهای ابتدایی سال و به طور معمول در ششم فرودین است که این آش شامل مواد اولیه‌ای از چهار فصل سال است که پخت آن به نشانه پایان سال گذشته و آغاز سال جدید است و در باور عامه خوردن این آش برکت‌های سال گذشته را به سال جدید منتقل کرده و خیر و خوبی را به زندگی فرد در سال جدید می‌بخشد.
مدائن سبعه
«امین شایسته» کارشناس گردشگری، در گفت‌وگو با همدان‌نامه درباره آئین نوروز چنین بیان می‌کند: نوروز یکی از مراحل آفرینش از کهن‌ترین جشن‌های جهان و زیباترین جشن‌ها برای همه اقوام ملت‌ها و پیروان ادیان مختلف در بسیاری از کشورهاست.
وی می‌گوید: «حمدالله مستوفی» زمانی که در احوال مدائن سخن می‌گوید، اعلام می‌کند تهمورث که یکی از پادشاهان پیشدادی است شهری بنا کرد و آن را گردباد خواند. جمشید آن شهر را به اتمام رساند و تیسفون نام نهاد و بعدها مدائن نامیده شد و به خاطر وسعت و بزرگی آن را مدائن سبعه می‌نامیدند.
شایسته می‌افزاید: نام مدائن سبعه از این قرار است: قادسیه، رومیه، تیسفون، حلوان، نهروان، مدائن و نهاوند که ۶ شهر آن خرابه است و تنها نهاوند از مدائن سبعه باقی مانده است. چون مراسم عید در آن زمان در شب عید انجام می‌شد اکنون نیز از میان تمام شهرهای ایران تنها شهر نهاوند، میبد و باینگان (یکی از شهرهای پاوه و اورامانات کردستان) مراسم عید و آتش‌بازی را به جای چهارشنبه آخر سال یا چهارشنبه سوری به زیبایی در شب عید برگزار می‌کنند.
این کارشناس اظهار می‌کند: از دیگر آداب عید نوروز که در اسلام بر آن تأکید و در نهاوند به‌خوبی انجام می‌شود، صله رحم و بازدید از اقوام و آشنایان و رفع کدورت و کینه‌ها و دوری از اسراف و تجمل‌گرایی است. از دیگر مراسم قبل از تحویل سال در نهاوند که در آخرین پنجشنبه سال اجرا می‌شود این است که مردم با تهیه خرما، میوه، حلوا و تنقلات بر سر مزار درگذشتگان خود می‌روند و خیرات می‌دهند. مردم نهاوند این روز را یکی از روزهای به یادماندنی سال می‌نامند.
جشن گرما و سرما
نهاوند در عید نوروز دارای آئین‌ها و سنت‌های بسیار زیبا و پسندیده‌ای است که از گذشتگان دور به جا مانده است. مهم‌ترین آئین و جشن در نهاوند، جشن دو فصل سرما و گرماست. کارشناس گردشگری درباره این موضوع می‌گوید: در نهاوند در هر یک از این دو فصل آئین و رسومی وجود دارد؛ نخست جشنی که به هنگام آغاز فصل گرما یعنی وقتی که گله‌ها از آغل‌ها به چمن‌های سبز و خرم روی می‌آورند و از دیدن چهره دلارای خورشید شاد و خرم می‌شوند، برگزار می‌شود و دیگری با آغاز فصل سرما که گله‌ها را به آغل‌ها کشانده می‌شوند و توشه روزگار سرما را تهیه می‌کنند.
وی می‌افزاید: نهاوند از دیرباز به دلیل جغرافیای طبیعی و شرایط آب و هوایی بکر و منحصربه‌فرد مرکز کشاورزی و دامپروری بوده و این جشن‌ها در ۲ فصل گرما و سرما براساس باورها و عقیده دامداران و کشاورزان برپا می‌شود.
آتش تطهیر
این کارشناس گردشگری با اشاره به مهم‌ترین آئین شب عید نوروز در گذشته می‌افزاید: در نهاوند آتش بزرگی برافروخته و تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته می‌شد. مردم این آتش را معمولاً در بعدازظهر و هنگام تاریک شدن هوا روشن می‌کردند و از روی آن می‌پریدند و در زمان پریدن می‌خواندند: «زردی من از تو، سرخی تو از من، غم برو شادی بیا ، محنت برو روزی بیا». این جملات نشان‌دهنده مراسمی برای تطهیر بود. به بیان دیگر مردم خواهان آن بودند که آتش تمام رنگ‌پریدگی، زردی، بیماری و مشکلاتشان را بگیرد و به جای آن سرخی، گرمی، نیرو و روزی به آن‌ها بدهد.
وی توضیح می‌دهد: آتش‌بازی در نهاوند جشنی نیست که وابسته به دین یا قومیّت افراد باشد و در میان بیشتر مردم رواج دارد. جشن آتش‌بازی در نهاوند منحصرا در شب عید برگزار می‌شود و بر‌خلاف سایر شهرها و مناطق کشور که در آخرین چهارشنبه سال معروف به چهارشنبه‌سوری برگزار می‌شود در شب عید با موادی چون فشفشه، ترقه، کوزک و برافروختن آتش انجام می‌شود. این جشن در بالای بام خانه‌های همه ساکنان شهر برگزار می‌شود.