زیر ماسک بیهوشی چه خبر است؟

*راضیه گمار

*پرستار

خانم الف برای پرکردن جای جوش صورت به‌وسیله تزریق چربی از شکم، تجربه عمل جراحی با بیهوشی را دارد. عوارض پس از عمل و ظاهری که به دنبال اثرات جراحی در ناحیه صورت داشت، وی را ناچار کرد به روانپزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرد. الف معتقد است که اگر جراحش شرح دقیق و واقعی از عمل جراحی و عوارضی که گریبان‌گیرش شد را به او می داد، احتمالا روش کم‌عارضه‌تری را برای ترمیم زیبایی‌اش انتخاب می‌کرد.

عمل جراحی به قصد ایجاد و یا تکمیل زیبایی، جزء فرآیندهای غیرضروری پزشکی به حساب می‌آید که این روزها به فراخور سطح فرهنگ جامعه و اقتضائات اجتماعی به ضروریات زیست افراد تبدیل شده است. فرآیندهایی که پیش نیاز آن‌ها بیهوشی و یا بی‌حسی است؛ مقوله‌ای پرخطر که کمتر به آن توجه شده و اگر تمرکزی بر خطرات اعمال جراحی باشد، عمدتا به پس عمل معطوف می‌شود؛ در حالی‌که بررسی‌های پیش از بیهوشی و معاینه دقیق توسط متخصص این رشته از ضروریات یک عمل زیبایی موفق است. از زمان بیهوشی  و یا بی‌حسی موضعی خطرات بالقوه‌ای فرد را تهدید می‌کند که شاید با آگاهی از این پیش‌نیاز اجتناب‌ناپذیر اعمال جراحی، در انتخاب و یا تغییر شیوه زیباسازی تجدید نظر شود. ویزیت بیهوشی جز ضروریات هر عمل جراحی است که بعضا به عنوان پیش‌نیاز عمل زیبایی از کنار این مسئله حیاتی با دقت کمی عبور می‌کنند.

دکتر «مرجان لشگری» متخصص بیهوشی و فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه در گفت‌وگویی به بیهوشی در اعمال زیبایی و عوارض و اثرات آن می‌پردازد.

• به طور کلی چند نوع بیهوشی داریم و هر روش شامل چه عوارضی است؟

روش‌های متفاوتی بسته به نوع، محل و طول مدت عمل وجود دارد که با توجه به آناتومی موضع مورد نظر، تجویز متخصص بیهوشی و ترجیح بیمار در اعمال جراحی استفاده می‌شود که به صورت خلاصه شامل موارد ذیل می‌شود:

«بیهوشی عمومی» با استفاده از دارو و یا گازهای استشاقی، رایج‌ترین روش است که در آن تنفس از طریق لوله در نای، به وسیله دستگاه تنفس مصنوعی صورت می‌گیرد و ترجیح اکثر بیماران نیز همین روش است. از طرفی  بیشترین عوارض نیز، مرتبط با بیهوشی عمومی است که با استفاده توأمان از داروی بیهوشی و کارگذاری لوله در نای، بیمار را بیهوش می‌کنیم؛ همچنین به علت استفاده از دارو شاهد تغییر در فشار خون و ضربان قلب هستیم که جز عوارض خطرناک بیهوشی به حساب می‌آید. استفاده از گازهای استنشاقی نیز در افراد سالمند منجر به اختلال در عملکرد قلب می‌شود.

«بی‌حسی موضعی» روش دیگری برای عمل‌های کوتاه‌مدت بدون خونریزی و یا با مقدار کم خونریزی است که در آن با تزریق دارو، امکان بی‌حسی در همه نقاط بدن فراهم می‌شود؛ این روش می‌تواند منجر به عوارض قلبی و عصبی از جمله گزگز  دور لب، لرزش، وز وز گوش، سبکی سر، افزایش فشار خون و گاهی سبب تشنج شود.

برای انجام عمل در اندام تحتانی از بی‌حسی اعصاب کمری استفاده می‌کنیم و در روش آخر هم با استفاده هم‌زمان از داروی بیهوشی و بی‌حسی، بیمار را اصطلاحا بیهوشی سبک می‌دهیم.

• عوارض عمده و تهدیدکننده زندگی که صرفا ممکن است به دنبال بیهوشی رخ دهد را شرح می‌دهید؟

در بررسی خطراتی که ممکن است در اثر بیهوشی حین یا بعد از عمل رخ دهد توجه به تاریخچه بیمار، سوابق درمانی و زمینه حساسیت به دارو بسیار مهم است. کلاس‌بندی رایج در بیهوشی وجود دارد که چهار مرحله است و هرچه بالاتر رود خطر بیهوشی بیشتر می‌شود. افراد مسن، شیرخواران و افراد با وزن بالا بیشترین خطر بیهوشی را دارند.

• در عمل‌های زیبایی سر و صورت که بیشترین موارد جراحی در این منطقه صورت می‌گیرد، چه خطراتی حین و بعد از بیهوشی بیمار را تهدید می‌کند؟

در این جراحی‌ها، چون بیهوشی بیشتر از نوع عمومی و کارگذاری لوله داخل نای است، مهم‌ترین خطرات قبل از عمل و حین بیهوشی شامل: شکستن دندان، بازگشت محتویات معده و یا ترشحات دهان به داخل ریه است. از جمله خطرات مهم حین عمل شامل: جابه‌جایی، بسته‌شدن لوله داخل نای و افت فشار خون کنترله به صورت خودآگاه است که اگر بیشتر از دو ساعت طول بکشد سبب آسیب به مغز و قلب می‌شود. همچنین بروز تهوع، استفراغ، و اختلالات شناختی نیز از عوارض پس از بیهوشی قلمداد می‌شود.

• این روزها شاهد اعمال جراحی سنگینی نظیر پیکرتراشی، تزریق چربی موضعی و خروج چربی ناحیه شکم هستیم؛ در این موارد چه خطرات بالقوه و عوارض محتملی بیمار را تهدید می‌کند؟

در مورد لیپوساکشن (خروج چربی) با توجه به طول عمل و حجم چربی تخلیه شده و این‌که موضع دقیقا کجا است، روش بیهوشی متفاوت است، اما دو عارضه بیشترین موارد گزارش شده از چنین عملی است: ۱_ورم ریه به دنبال حجم تخلیه‌شده و نقص در جبران آن‌که منجر به زجر تنفسی بیمار می‌شود.۲_ایجاد لخته که منجر به ترومبوز در عروق و آمبولی در ریه می‌شود و این مهم علت ۲۳ درصد موارد مرگ و میر در پی خروج چربی‌های شکمی است.