*علی سوری
*کارشناس مرکز فوریت‌های اجتماعی سازمان بهزیستی استان
خودکشی عملی است که فرد با قصد پایان دادن به زندگی خود انجام می‌دهد. این عمل می‌تواند دلایل عمده‌ای داشته باشد. با وجود این به هر دلیلی که باشد، می‌توان گفت وقتی ظرف روانی فرد پر می‌شود افکار خودکشی به سراغ او می‌آیند که می‌توانند منجر به اقدام هم بشوند. با توجه به شرایط جامعه که روز‌به‌روز پیچیده‌تر می‌شود و آمارها در خصوص این پدیده نیز در کل دنیا بالاتر می‌رود، لزوم برقراری مراکزی برای پیشگیری و مداخله در این زمینه لازم است.
در ایران برای کمک‌گرفتن در این زمینه باید با خط ۱۲۳ تماس گرفت. خط ۱۲۳ مربوط به مرکز اورژانس اجتماعی است که به صورت ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته پاسخگوی افراد است.
مرکز فوریت‌های اجتماعی؛ حاصل فعالیت‌های چند ساله سازمان بهزیستی، تلفیقی از مداخله در بحران، فردی، خانوادگی و اجتماعی (مرکز اورژانس اجتماعی)، خط تلفن اورژانس اجتماعی ( ۱۲۳ )، تیم سیار اورژانس اجتماعی (خدمات اجتماعی سیار) و پایگاه اورژانس اجتماعی (پایگاه خدمات اجتماعی) است که در مرحله اول با هدف توانمندسازی اجتماع محور در سکونت‌گاه‌های غیررسمی تدوین شده بود، که هر کدام دستورالعمل مستقل دارند.
در این برنامه ویژگی مهم ارائه خدمات اجتماعی یعنی «تخصصی بودن»، «به موقع بودن» و «در دسترس بودن» مدنظر قرار گرفته است تا از این طریق ارائه خدمات اجتماعی به مردم در سازمان بهزیستی کشور «محدود به زمان و مکان» نشود و «رویکرد فعال» جایگزین رویکرد غیرفعال شود و «اجتماع (جامعه)محوری» در برنامه‌ها عملیاتی شود.
این برنامه استفاده بهینه از منابع مادی و معنوی (نیروی انسانی)، کاهش دیوان سالاری اداری، تجمیع خدمات، هماهنگی بین واحدها، جامعیت، فراگیری و مانند این را در پی دارد.
این برنامه قصد دارد تا «مداخلات روانی – اجتماعی» را قبل «از مداخلات قضایی و انتظامی» و حتی در کنار این نوع مداخلات جایگزین کند که این مسئله در «پیشگیری از وقوع جرم» و«قضازدائی» نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
شناسایی آسیب‌های اجتماعی شایع و در حال شیوع به‌صورت کشوری و منطقه‌ای و محلی نیز از طریق این برنامه صورت خواهد پذیرفت. در واقع این نوع مداخلات تأثیرگذاری «تئوری بر چسب» را به حداقل خواهد رساند تا زمینه‌ای برای توانمندسازی افراد در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی و بازگشت آن‌ها به زندگی سالم باشد.
گزارشات درخصوص اقدام به خودکشی از طریق تماس با خط ۱۲۳ دریافت می‌شوند. این گزارش می‌تواند توسط خود فرد صورت بگیرد یا آشنایان فرد و یا مراکز دولتی مثل ۱۱۰ یا ۱۲۵ و یا ۱۱۵ و بیمارستان‌ها. پس از دریافت گزارش توسط خط ۱۲۳، به تیم سیار اطلاع‌رسانی و تیم سیار عازم نشانی موردنظر می‌شود.
در قسمت سیار مداخلات به دو شیوه صورت می‌گیرد.
نوع اول: مداخله در محل
با حاضرشدن تیم در محل و ایجاد ارتباط حرفه‌ای برای منصرف‌کردن فرد از خودکشی و تشخیص اولیه وضعیت روانی – شخصیتی و ارجاع به مرکز مداخله در راستای انجام مداخلات تخصصی کامل‌تر اقدام می‌شود. همچنین در این خصوص با نهادها و سازمان‌های دیگری که در این زمینه مسئولیت بر عهده دارند مثل اورژانس ۱۱۵، ۱۱۰، و درصورت نیاز ۱۲۵، هماهنگی‌های لازم صورت می‌گیرد.
نوع دوم: مداخله در بیمارستان
ارجاع فرد خودکشی‌کننده یا اطرافیان از طریق مراکز درمانی به مرکز مداخله در بحران برای استفاده از خدمات تخصصی این مرکز.
آن‌چه در این مرکز اتفاق می‌افتد با هدف مداخله و کمک به فردی است که با این مشکل درگیر است، موارد مربوط به پیشگیری مربوط به واحدها و نهادهای دیگر است که می‌تواند نقش عمده‌ای در کاهش آمار این پدیده بازی کند.