اشکالات برج‌های همدان باید برطرف شوند
خطر به وجود آمدن گورهای دسته جمعی در همدان
حاجی‌بابایی: گاهی باید راهکاری پیدا کرد که اگر بحرانی به وجود آمد، تبدیل به فاجعه نشود. مثلا برای برجی مثل برج زاگرس باید مباحث ایمنی توسط کارشناسان رسمی دادگستری و نظام مهندسی بررسی شود و اگر اشکالی وجود دارد، آن اشکال برطرف شود. اگراشکالاتی وجود دارد و مالک زیر بار رفع این اشکالات نمی‌رود، عملا نباید به این ساختمان‌ها مجوز اتمام کار داده شود.
*فاطمه کاظمی
*خبرنگار
خبر تلخ فروریختن برج متروپل آبادان، تأثیرات منفی زیادی بر ذهن همه مردم کشور ایران گذاشت. حادثه‌ای که چند سال قبل هم به شکلی مشابه در ساختمان پلاسکو تهران اتفاق افتاده بود، اما این حوادث ناگوار، زنگ خطری برای سایر نقاط کشور از جمله شهر همدان هستند. در شهر همدان بسیاری از ادارات و برج‌های تجاری پروانه ساخت ندارند. برای بررسی هرچه بیشتر ابعاد این موضوع و راهکارهای به حداقل رساندن حوادثی مانند حادثه آبادان، با «سعید حاجی بابایی»، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر همدان گفت‌وگو کردیم.
- اما و اگرهای زیادی در حادثه ریزش برج متروپل در آبادان وجود دارد. حالا می‌خواهیم این موضوع را در همدان بررسی کنیم، در همدان طبق آمار رسمی، ۸۰ درصد ادارات شهر پروانه (مجوز) ساخت ندارند. وضعیت صدور مجوز و مباحث فنی- مهندسی سازه‌های موجود در همدان را به عنوان عضو شورای شهر و یک متخصص شهرسازی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگر بخواهیم وضعیت سازه‌های همدان را بررسی کنیم، ابتدا باید به سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت فرسوده شهر همدان اشاره‌ای داشته باشیم. در سطح کل کشور، یک بحث این است که طبق مقررات ملی ساختمان و صدور مجوز پروانه ساختمانی اتفاق می‌افتد. بحث دیگر این است که، آیا ساختمان‌هایی که ساخته می‌شوند، مباحث مهندسی را رعایت می‌کنند یا خیر؟ موضوع دوم بیشتر مورد بحث است. حدود ۴۰ درصد محدوده شهر همدان، جزء سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت فرسوده و سکونتگاه‌های ناپایدار شهری است. زندگی در این مناطق واقعا خطرناک است. اگر زلزله‌ای بیاید، که از حد متعارف بالاتر باشد، واقعا امکان دارد که این مناطق به گور دسته جمعی تبدیل شوند. به نظر من باید برای این مناطق فکری کرد. گاهی این مدل فروریختن ساختمان‌ها، مثل متروپل، یا قبل از آن ساختمان پلاسکو، به ما گوشزد می‌کنند که برای پایداری ساختمان‌ها در شهر باید فکری اندیشیده بشود. خاطرم هست که در قاسم‌آباد همدان هم دو سال پیش یک ساختمان دو طبقه ریخت. اگر آن‌جا هم خالی از سکنه نبود، حادثه ابعاد بیشتری پیدا می‌کرد.
- راهکار حل این مشکل چیست؟
راهکار این است که ساخت همه سازه‌های سطح شهر، مبتنی بر قانون پیش برود. یعنی صدور مجوز پروانه ساختمانی و رعایت مقررات ملّی ساختمان (مبحث اول تا مبحث بیست و یکم) رعایت شود. شهرداری و نظام مهندسی هر دو ارگان موظفند این موضوعات را کنترل کنند و به ساخت و ساز در شهر حساسیت زیادی داشته باشند و خدای ناکرده از این اتفاقات در شهر همدان نیفتد.
- ارزیابی شما از عملکرد مدیریت شهری در این سال‌ها برای تحقق این مسئله (اخذ پروانه ساخت) چگونه است؟
مدیریت شهری (شهرداری) عموما از این قضیه استقبال می‌کند، چراکه پروانه ساخت برای شهرداری درآمد ایجاد می‌کند. فکر نمی‌کنم عملکرد شهرداری در این زمینه، عملکرد بدی بوده باشد، اما یک اشکالی وجود دارد؛ برخی قوانین در کشور ما هستند که باعث می‌شوند این سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های ناپایدار شهری رشد کنند. ما باید تلاش کنیم این بافت‌ها، رشد نکنند. ماده ۱۰۱ اصلاحی تفکیک اراضی شهری می‌گوید: «تنها اراضی می‌توانند، تفکیک شوند که دارای سند رسمی باشند.» مستحضر هستید که در حاشیه‌های شهر، معمولا اراضی دارای سند رسمی نیستند و به صورت قول‌نامه‌ای و عادی خریدوفروش می‌شوند. این اراضی تفکیک نمی‌شوند. وقتی تفکیک نشوند، عموما مالکین بدون پروانه، غیر قانونی ساخت‌وساز می‌کنند. این امر باعث می‌شود، روز به روز بر درصد حاشیه‌نشینی افزوده شود. اگر بشود یک راهکاری پیدا کرد که سطح و سطوح سرانه‌ها در نظر گرفته و مدل بهینه‌ای انتخاب شود، فکر می‌کنم خیلی به این حوزه کمک می‌کند. موضوع بحث بافت ناکارآمد نیست. بحث این است که برخی ارگان‌ها و اشخاص به واسطه ارتباطاتی که دارند، می‌گویند ما پروانه نگیریم یا بدون پروانه می‌سازند و کسی هم جلویشان را نمی‌گیرد. این اتفاق به صورت واضحی توسط هر ارگان یا نهادی باشد، اشتباه است و هیچ استثنایی هم وجود ندارد و باید جلوی این کارها گرفته شود.
- تعدادی از برج‌های شاخص در شهر همدان داریم که عملا کارشناسان بارها هشدار داده‌اند که اگر اتفاقی برای این برجها بیفتد، فاجعه‌ای بدتر از متروپل رخ خواهد داد. برج زاگرس را می‌توان مثال زد. هنوز اتفاق بدی نیافته است، اما آیا مدیریت شهری نباید این برجها و اداراتی که پروانه ساخت و ایمنی کافی ندارند را ساماندهی کند؟
باید راهکاری پیدا کرد که اگر بحرانی به وجود آمد، تبدیل به فاجعه نشود. مثلا برای برجی مثل برج زاگرس باید مباحث ایمنی توسط کارشناسان رسمی دادگستری و نظام مهندسی بررسی شود و اگر اشکالی وجود دارد، آن اشکال برطرف شود. اگر اشکالاتی وجود دارد و مالک زیر بار رفع این اشکالات نمی‌رود، عملا نباید به این ساختمان‌ها مجوز اتمام کار داده شود. باید ایمنی توسط کارشناسان آتش‌نشانی، نظام مهندسی، شهرداری و ارگان‌های مرتبط سنجیده شود و اگر مشکلاتی وجود دارد؛ مشکلات را برطرف کنند. طبق تبصره چهار ماده ۱۰۰ شهرداری‌ها، «کسانی که اصلا مجوز ساختمانی نگرفته‌اند، موضوع به هیئت کارشناسی یا کارشناس رسمی دادگستری ارجاع شود. کارشناس رسمی دادگستری می‌آید و اصول سه‌گانه بهداشتی، فنی و شهرسازی را بررسی می‌کند. اگر مورد تائید کارشناس دادگستری بود، می‌توانند با اخذ جریمه‌ای که در قانون مشخص شده، مجوز اتمام کار را بدهند، اما اگر موارد مذکور مورد تائید نبود، باید حکم تخریب بدهند.
- نقش نظام مهندسی در این مباحث چیست؟
نظام مهندسی نقش حیاتی در این موضوع دارد. چون بازرسین نظام مهندسی، بحث طراحی، نظارت و اجرا را به عهده دارند. نظام مهندسی مهم‌ترین نقش را در این حوزه دارد. از لحاظ فنی و مهندسی، ساختار مهندسی و مقررات ملی ساختمان، نظام مهندسی باید ساختمان‌ها را با شرایط، قوانین و استاندارد تطبیق بدهد. به نظر من سازمان نظام مهندسی ساختمان همدان یکی از سخت‌گیر‌ترین سازمان‌های مهندسی کل کشور است. در حالت‌های عادی معمولا نظام مهندسی سخت‌گیر است. مواردی هم وجود دارند که روند غیرعادی دارند. ما سعی کردیم در این دوره شورای اسلامی شهر یک مقداری این موارد غیرعادی و غیرقانونی را کمتر کنیم. یعنی جایی متوجه بشویم، سعی می‌کنیم جلوی کار را بگیریم. یکی از هتل‌های مهم گردشگری شهر همدان اولین گزارش تخلفش در سال ۱۳۸۲ بوده که سال ۹۱ تا ۹۳ نیز اقدام به توسعه می‌کند. این همه سال هیچ حکمی برای آن در کمیسیون ماده ۱۰۰ صادر نمی‌شود. مستنداتش به اندازه سه کتاب دویست برگ است و یازده هزار متر تخلف دارد. ما حکم پرونده را صادر کردیم و احتمالا به تجدید نظر برود.