اپلیکیشن‌هایی که دست مافیا را قطع می‌کنند
راهی برای برون‌رفت از معضل دفع پسماند در همدان
*مهرداد نهاوندچی
*دانشجوی دکتری برنامه ریزی محیط زیست
تعرفه‌های پسماند شهری و روستایی
در کشورهای پیشرفته دنیا، مدل‌های کارآمدی از مدیریت پسماند در حال اجراست. در همدان مدیریت پسماند به شکلی نبوده که بتواند دست مافیا را از این طلای کثیف قطع کند، این امر باعث شده بار این مشکل بر روی دوش مردم و طبیعت بیفتد. اگر فرض کنیم در همدان ۱۷۰ هزار منزل مسکونی وجود داشته باشد و هر واحد مبلغی حدود ۲۵۰ هزار تومان به عنوان تعرفه بهای پسماند به شهرداری پرداخت کند، عددی حدود ۴۲ میلیارد به دست می‌آید که با تحقق ۵۰ درصد آن، ۲۰ میلیارد عایدی به دست می‌آید. از سوئی وجود مافیا و واسطه در پسماند شهری همدان، پدیده‌هایی مانند زباله‌گردی تشدید شده است. اما راهکار چیست؟ راه همان مسیری است که کشورهای پیشرفته دنیا از طریق آن مدل اقتصاد دورانی و پسماند صفر را با آن اجرا کرده‌اند. اما آن چیست؟ جواب استفاده از اپلیکیشن‌های مخصوص جمع‌آوری مواد قابل بازیافت است.
جای خالی اپلیکیشن‌ها در مدیریت پسماند همدان
در همدان به صورت میانگین روزانه بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن تولید زباله داریم که ۱۰۰ تن آن قابل بازیافت و واجد ارزش بوده که اکنون بخشی از این زباله با ارزش، تفکیک و بخشی نیز دفن می‌شود. ضرورت وجود و گسترش سامانه‌های جع آوری پسماند خشک و تفکیک پسماندهای خانگی از در منازل هر روز بیش از گذشته احساس می‌شود. امری که تاکنون ناباورانه توسط مسئولان شهری همدان مغفول مانده و در جمع‌آوری پسماندهای خشک تنها به فعالیت زباله‌گردها، تفکیک کاغذ در ادارات و ۱۴ غرفه بازیافت با فعالیت جسته و گریخته اکتفا شده که سال ۹۸ اپلیکیشن «بهروب» هم در همدان راه اندازی شد. اپلیکیشن بهروب یک سامانه نو برای جمع‌آوری پسماندهای خشک از در منازل است که در شهرهای مشهد، کرج، همدان، ارومیه، زابل و چند شهر دیگر فعالیت خود را از سال گذشته آغاز کرد. این کسب و کار محیط زیستی و نوپا توانست در مدت محدود فعالیت خود در همدان نظر هزار و ۵۰۰ نفر از شهروندان را به خود جلب کند و در حال گسترش فعالیت بود که متأسفانه به گفته شرکت بهروب، بر خلاف مدیریت شهری مشهد که همراه و مشوق این فرایند است، همراهی‌نکردن مدیران شهری همدان این روند را متوقف کرده است. بی‌مهری به این سامانه‌های استارت‌آپی که فعالیتشان برای محیط زیست، مردم و شهرداری‌ها حکم برد- برد را دارد پذیرفتنی نیست و از مدیریت شهری همدان انتظار می‌رود قافله را به سایر شهرهایی که ادعای شهر سبز پایدار را هم ندارند، نبازد و نه تنها مسیر را برای فعالیت مجدد اپلیکیشن بهروب که اعتماد شهروندان همدانی را جلب کرده بود فراهم کند، بلکه زمینه را برای فعالیت سایر شرکت های نوین و سامانه‌های هوشمند جداسازی پسماند برای بازیافت مهیا و فرهنگ تفکیک زباله از منزل را نهادینه کند.
اپلیکیشن‌هایی که دست مافیا را قطع می‌کند
وجود شبکه‌های سازماندهی و مافیا در جمع آوری و فروش پسماند قابل بازیافت یکی از معضلات پسماند در بسیاری از شهرها از جمله همدان بوده است. یکی از اقدامات موثر برای قطع دلالان و واسطه‌های توسعه زیرساخت الکترونیکی، شهر هوشمند و راه‌اندازی اپلیکیشن‌های مخصوص جمع‌آوری مواد قابل بازیافت است. در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایالات متحده آمریکا، دانمارک، هند و کانادا مواردی بسیاری از اپلیکیشن‌های پسماند به صورت تخصصی در حال استفاده هستند که درصد موفقیت بالایی داشته‌اند و شهرهای تهران، اصفهان و مشهد هم اپلیکیشن‌های در این حوزه فعالیت کرده‌اند که توانسته‌اند دست به موفقیت بیابند. اساس کلی این اپ‌ها به نوعی یکسان است. فرد اپلیکیشن را در گوشی خود نصب می‌کند، سپس میزان و نوع پسماند را مشخص می‌کند. شرکت پیمانکار به محل رفته، پسماند را دریافت و در ازای آن پول یا هدیه یا خدمتی را ارائه می‌دهد. صحبت‌هایی برای اجرایی شدن این اپلیکیشن‌ها در همدان شنیده می‌شود. اما نکته این است که باید توجه کرد که به بهانه اصلاح روندهای قبلی و از بین بردن مافیای زباله گردی، مافیای جدیدی را در قالب این اپلیکیشن ها ایجاد نکنیم. با اجرای درست این کار و غیرانحصاری بودن، می‌توان تا حدود زیادی به قطع مافیای پسماند در همدان امیدوار بود.
لزوم زیر ساخت هوشمندسازی پسماند همدان
در دنیا مخازن رو بسته است و افراد سودجو به زباله دسترسی ندارند. مخازن رو باز باعث انتشار بوی نامطبوعی در کوچه‌ها شده و از سوی دیگر مافیای زباله را برای سوءاستفاده از زباله‌ها طماع می‌کند. در این مسیر از کودکان کار هم سوءاستفاده می‌شود و همه این‌ها نتیجه این است که ما مخازن روبازی را در شهر مستقر کرده‌ایم. یکی از زیرساخت‌های هوشمندسازی زیرساخت پسماند، اجرا و نصب سطل‌های هوشمند است. در گام‌های بعدی می‌توان از خودروهای هوشمند، مسیریابی هوشمند و مواردی این‌چنینی نیز بهره برد. برای اجرای هوشمند سازی و استفاده از اپلیکیشن‌های جمع آوری پسماند قابل بازیافت، می‌توان از یک یا چند منطقه کار را شروع و سپس آن را در سطح شهر و روستاها، صنایع و نهادهای دولتی توسعه داد. یکی از موضوعات مهم در اجرای این مسیر، لزوم آموزش، فرهنگ‌سازی و ایجاد جذابیت برای مخاطب است تا ترغیب به استفاده از این اپلیکیشن‌ها شود. اجرای این امر می‌تواند هزینه‌های جمع آوری پسماند برای شهرداری کاهش دهد، پدیده زشت زباله‌گردی تا حد قابل قبولی حذف گردد و از سوئی رضایت‌مندی شهروندی ارتقا پیدا کند و درآمدی نیز برای آنان کسب شود.