اکران اَپوش در همدان
کارگردان اپوش: وضعیت الوند شایسته همدانی‌ها نیست
ابراهیمی: کوهستان الوند به خاطر وضعیت خاص اکولوژیکی، ظرفیت آفرودسواری ندارد. در مورد ویلاسازی و ایجاد باغات باید بگویم که در متن فیلم اشاره شده که در اراضی که مرتعی هستند و طبق قانون نباید باغ و ویلا احداث شود، ویلاسازی عامل تخریب است. این وضعیت در مورد کشاورزی و به خصوص کشت سیب‌زمینی هم وجود دارد، زیرا با وجود این‌که تمامی موضوعاتی که اعلام می‌شود، تغییری در وضعیت کشت سیب‌زمینی رخ نداده است.
*حمیدرضا حق‌نظری
*خبرنگار
مستند اَپوش عصر پنج‌شنبه؛ ۲۲ دی ماه ۱۴۰۰ با حضور «بهمن ابراهیمی» کارگردان فیلم و تعدادی از خبرنگاران و فعالان محیط زیست، در شهر کتاب همدان اکران شد. این برنامه به همت هفته‌نامه همدان‌نامه، پایگاه خبری شهربان‌پرس و شهرکتاب همدان برگزار شد. کارگردان مستند اَپوش پس از پخش فیلم با فعالان و خبرنگاران حوزه محیط زیست به گفت‌وگو نشست.
در ابتدا ابراهیمی با اشاره به این‌که جمع فعالان محیط زیست همگی محرم و درد آگاه هستند، از حضور در این جمع ابراز خرسندی کرد و گفت: این مستند شاید کام شما را تلخ کرده باشد، اما این تلخی برای من، هم در زمان فیلم‌برداری وهم در زمان تدوین طی دو سال گذشته، وجود داشته است. الوند کوهستانی است که نه تنها بین مردم همدان بلکه بین مردمانی که ۴۰۰ کیلومتر دورتر هم زندگی می‌کنند، کوهستانی پرآب شناخته می‌شده است.
او سپس در این‌باره به بیت «دلکم بی‌مونسه، به سان الون/ برف کهنه‌ش هاوجا، نو وسرش ون*» از مردمان کوهدشت لرستان اشاره کرد و گفت: زمانی که در مورد کوهستان الوند شروع به کار کردم، واقعا وضعیت کوهستان الوند را در شأن مردم همدان ندیدم، زیرا یکی از معیارهایی که من در مورد شناخت و سنجش فرهنگ یک منطقه دارم، بررسی وضعیت طبیعی منطقه است و این‌که مردمان آن منطقه چگونه با طبیعت منطقه خود برخورد می‌کنند. به همین دلیل می‌گویم وضعیت الوند شایسته جایگاه مردم نیست و تردید هم ندارم این وضعیت کوهستان الوند خواست مردم همدان هم نیست.
این کارگردان با اشاره به شیوه ساخت این فیلم گفت: من تا سر حد امکان هم سعی کردم در این مستند به وضعیت تخریب کوستان الوند بپردازم. این کار مربوط به سیمای استان‌ها است و در آن‌جا سی دقیقه مصوب شده است و حتی تأکید کردند که بیش از سی دقیقه هم فرصت و هزینه نمی‌دهند، اما حس کردم تا جایی‌که امکان دارد باید به این موضوع بپردازم و فکر هم می کنم ناقص است و باید بیشتر به آن پرداخته شود.
در ادامه گفت‌وگو «علی بیات» مربی کوهنوردی و فعال حوزه حفاظت از کوهستان گفت: اگر تمام تخریب‌های کوهستان الوند از بدو شکل‌گیری را در یک کفه ترازو قرار دهیم و تخریب‌های ۱۵ سال اخیر را در کفه دیگر قرار دهیم، کفه ترازو ۱۵ سال اخیر سنگین‌تر است و متأسفانه فرجی نیست و معتقدم فیلم شما انتها ندارد، متأسفانه وجود خطوط قرمز اجازه نمی‌دهد که در مورد تخریب‌های تأسیسات گردشگری مانند تله‌کابین و حضور گردشگر مستند و گزارشی ساخته شود. توضیحی در این‌باره و برخورد با آفرودسوارها و معدن‌کاوان غیرمجاز بدهید.
ابراهیمی در پاسخ گفت: علاوه بر این‌که برای ضبط پلان‌هایی مجبور بودم به جنوب کشور بروم و در هنگام ضبط بسیاری از تجهیزاتم به سرقت رفت و خود من را هم مورد ضرب‌و‌شتم قرار دادند، در ضبط پلان‌هایی مانند برداشت سنگ محلی‌ها به سختی توانستم آن‌ها را مجاب کنم که از آن‌ها فیلم بگیرم و این موضوع هم در مورد آفرودسواران به وجود آمد و در ضبط یکی از پلان‌ها تهدید هم شدم. این نکته هم حائز اهمیت هست که بعدا از انقلاب ایران اولین چیزی که نابود شد طبیعت و حیات وحش بود؛ زیرا همه فکر می‌کردند، پناهگاه‌های حیات وحش مربوط به درباری‌ها و خان‌ها هستند و زمانی هم که اسلحه به دست مردم می‌افتد، بسیاری از گونه‌های حیات وحش نابود می‌شوند.
ابراهیمی با تأکید گوناگونی عوامل تخریب کوهستان، ادامه داد: به عوامل دیگر تخریب هم می‌توان پرداخت، اما تقسیم‌بندی زمانی مستند، به این شکل است که به ترتیب اولویت و میزان تأثیر آن‌ها در تخریب پرداخته شود و بیشترین سهم تخریب را دامداری دارد، اما با این حال می‌توان در ادامه به همه این موضوعات پرداخت.
این کارگردان در ادامه گفت: با ساخت این مستند، به هیچ عنوان قصد قراردادن هیچ گروهی را در مقابل گروهی دیگر را ندارم و بسیار هم درباره نگارش متن مستند وسواس به خرج می‌دهم و حداقل چهار کارشناس مانند دکتر صفاییان، دکتر محمد درویش، دکتر اسدیان و دکتر صفی‌خانی متن را تصحیح کرده‌اند تا هیچ‌گونه مطلب غیرعلمی وجود نداشته باشد و هرگز در متن گفته نشده که در ایران آفرودسواری وجود نداشته باشد، بلکه در مستند اشاره شد که کوهستان الوند به خاطر وضعیت خاص اکولوژیکی، ظرفیت آفرودسواری ندارد. در مورد ویلاسازی و ایجاد باغات باید بگویم که در متن فیلم اشاره شده که در اراضی که مرتعی هستند و طبق قانون نباید باغ و ویلا احداث شود، ویلاسازی عامل تخریب است. این وضعیت در مورد کشاورزی و به خصوص کشت سیب‌زمینی هم وجود دارد، زیرا با وجود این‌که تمامی موضوعاتی که اعلام می‌شود، تغییری در وضعیت کشت سیب‌زمینی رخ نداده است، البته به این موضوع خیلی در این مستند نپرداختم، چراکه پیش از این در مستندی در مورد «بهار بی‌آب» ساخته‌ام و حرف‌ها را در آن‌جا زده‌ام.
«حمید نوروزی» یکی دیگر از فعالان حوزه محیط زیست از شیوه روایت این مستند تقدیر و تشکر کرد و به‌خصوص بخش مربوط به تأثیر چرا در تخریب کوهستان را بسیار نوآورانه و زیبا خواند و نحوه شروع که با زیبایی‌های کوهستان بود و اتصال آن به بحران پیش‌رو را تحسین برانگیز دانست. «قباد یاری» یکی دیگر از فعالان حوزه محیط زیست هم از ساخت این مستند تقدیر و تشکر کرد و گفت: ما نباید به دنبال این باشیم که شما چرا مشکلات را حل نمی‌کنید، بلکه به شما خداقوت می‌گوییم و از شما سپاسگزاریم، اما می‌خواهم بدانم نحوه برخورد مسئولان در زمان ساخت و تدوین این مستند با شما چگونه بود؟
ابراهیمی در این‌باره گفت: متأسفانه مسئولان در دستگاه‌های مختلف نمی‌توانند با صراحت موضوعات را بیان کنند. معمولا خیلی محافظه‌کارنه طرح موضوع می‌کنند که این شیوه در مستند من جایی ندارد و حتی در خیلی از موارد پیگیری و درخواست‌های مرا بی‌نتیجه گذاشته‌اند و دلخوریی‌هایی برای من به وجود آمد، اگرچه معتقدم مستند جای تسویه حساب‌های شخصی نیست.
در پایان هم «حسین زندی» فعال مدنی و رسانه از برگزاری این مراسم تقدیر و تشکر کرد گفت: این نشست به پیشنهاد حمید حق‌نظری برگزار شده و امیدوارم این برنامه را ادامه دهد و هر هفته شاهد اکران یک مستند محیط زیستی در این مکان باشیم. بیشتر مستندهای مهم محیط زیستی در همدان توسط هنرمندان غیرهمدانی ساخته شده و خوشبختانه بهمن ابراهیمی که همدانی نیست، مستند خوبی درباره تخریب کوهستان الوند ساخته است.
زندی افزود: توجه ویژه این‌گونه از مستندسازی از مقوله‌هایی است که برای مردم ملموس و حیاتی است. متأسفانه بیشتر مستندسازان همدانی در دام مباحث و سوژه‌های روشنفکری و جشنواره‌پسند افتاده‌اند. آن‌ها به مقوله‌های خاص غیرضروری که قابل فهم برای عموم غیر قابل فهم است، می‌پردازند و درد مردم را فراموش کرده‌اند.
*دلکم بی مونسه، به سان الون (دلم مانند کوه الوند بی مونس است)
برف کهنه‌ش هاوجا، نو وسرش ون (درحالی که برف کهنه‌اش برجای بود و برف تازه دیگری هم بر سرش آمد)