برج‌های تو خالی

*سید محمد جواد حسینی مرصع

*کنشگر معماری و شهرسازی

چند سالی است چهره شهرهای ما – زعم سازندگانشان – با رویکردهای نوگرا و نوین دست خوش تغییرات شکلی و تکنیکی شده است. از مسائل فنی و تکنولوژی‌های ساخت و ساز که بگذریم شکل و سیمایی متفاوت در مقابل دیدگانمان خودنمایی می‌کند؛ تعداد طبقات ساختمان‌ها روز بروز بیشتر می‌شود و این افزایش ارتفاع به مثابه افزایش شان و منزلت ابنیه و ساکنان شان تلقی می‌شود. این دیدگاه کم کم پای برج‌ها و به اصطلاح آسمان‌خراش‌ها را به عرصه شهر باز می‌کند همچنان که شاهد ساخته شدن و نیز  نقشه کشیدن برای ساخت بیشتر و بیشتر این دست از بناها هستیم. اما به نظر می‌رسد این رویکرد در بسیاری از موارد نیازمند دقت نظر و اندیشه راهبردی و اصولی‌تری است و مشخص نیست که تا چه اندازه تصمیم‌های متخده در رونق بستر برج‌سازی هماهنگ با اصول معماری و شهرسازی شهرهای ما است. برای پاسخ به این پرسش از منظرهای مختلفی می‌توان ابعاد این مسئله را بررسی کرد.

در شهر همدان از منظر سیمای شهر و دید و منظر اگر به فضای ایجاد شده توسط برج‌های ساخته شده بنگریم شاهد به‌هم ریختگی و نبود تناسب میان خط آسمان ایجاد شده توسط برج‌های ساخته شده و بناهای اطراف آن‌ها هستیم، به‌طوری که واقع شدن این برج‌ها در بافت‌های قدیمی شهر مانند زائده‌ای عظیم و ناموزون، ناهماهنگی خود را با زمینه فریاد می‌زنند و عظمت بی‌ربط این بناها بر دوش بافت اطراف سنگینی طاقت‌فرسایی ایجاد می‌کند و ارزش تاریخی و فرهنگی بناهای اطراف را به طرز عجیبی به سخره می‌گیرند! از طرفی برج‌های ساخته شده در هر جا و بی جایی بسیاری از کریدورهای دید و منظر شهر به مناظر طبیعی و تاریخی و فرهنگی شهر را مختل کرده‌اند و چهره نازیبای خود را برای سالیان سال به دیدگان شهروندان تحمیل کرده‌اند.

از منظر دیگر ایجاد این دست از بناهای بلند مرتبه در اقلیم شهری مانند همدان با سایه‌اندازی بر بناها و فضاهای اطراف توجیهی ندارد و همچنین از منظر ترافیکی باید توجه داشت که ایجاد برج‌های چندین طبقه با در بر گرفتن جمعیت‌های زیاد منجر به ایجاد گره‌های ترافیکی در شهر می‌شود به ویژه این‌که اگر محل استقرار آن‌ها در کنار خیابان‌های کم‌عرض و پرتردد و یا در جوار میادین و فلکه‌های شهری باشد این مشکل شدت بیشتری به‌خود می‌گیرد حال آن‌که اکثر قریب به اتفاق برج‌های ساخته شده در شهر همدان دقیقا در مکان‌های مذکور واقع شده‌اند و اختلال ترافیکی را برای شهروندان با خود به ارمغان آورده‌اند و انتظار می‌رود به به مرور زمان و با جذب بیشتر جمعیت در برج‌های یاد شده این مسئله پیچیده‌تر نیز شود. در کنار مسائل و مشکلات مطرح شده شاهد هستیم که بسیاری از واحدهای تجاری و اداری واقع در برج‌های ساخته شده در شهر همدان به دلایل مختلف نتوانسته‌اند با فضای تجاری شهر ارتباط برقرار کنند و نه‌ تنها رونق و پویایی بازارهای قدیمی را ندارند بلکه با گذری از راهروهای تنگ طبقات تجاری این برج‌ها شاهد خواهیم بود که بسیاری از این واحدها خالی هستند و به دلیل نادیده گرفتن خصوصیات فرهنگی و بومی و نداشتن نیازسنجی‌های لازم و موارد دخیل دیگر، سکوت معنادار و اقتصاد فلج و راکدی در این بنای پرزرق و برق حاکم است.

با مسائلی که گفته شد  شایسته است مسئولین امر در  ایجاد برج‌ها و آسمان‌خراش‌های چالش‌های فرمی، عملکردی، مکان‌یابی، اقلیمی، اقتصادی، ترافیکی، ایمنی و فرهنگی و مواردی مانند این را در نظر بگیرند تا شاید این رویکرد با علم به این چالش‌های مذکور دچار تجدید نظر کامل و جدی شود.