*علی پاشا رجبلو
*مدرس موسیقی
فراگیری موسیقی که یکی از زیباترین دستاوردهای معنوی- هنری انسان است، نیاز به تمرین و ممارست و توانایی‌های فیزیکی دارد که یک نوازنده موسیقی طی دوره‌های مختلف آموزشی و در ادامه با تجربه در اجراهای مختلف به صورت تکنوازی و گروه نوازی، به آن دست می‌یابد. در این میان توجه به روح و روان نوازنده و همچنین سلامتی بسیاری از اندام‌ها و مفاصل بدن، تاندول‌ها، دست‌ها و انگشتان، گردن و زانوها که به طور دائم در هنگام نوازندگی به کار گرفته می‌شود، تحت تاثیر این فعالیت‌ها قرار می‌گیرد که بی‌توجهی به مراقبت درست و به موقع به موارد اشاره شده، آسیب‌های جدی در پی خواهد داشت .
بهداشت نوازندگی مجموعه‌ای از شناخت و آگاهی‌های یک نوازنده است که در صورت به کارگیری این اطلاعات، می‌تواند بسیاری از آسیب‌های ناشی از آن را کاهش دهد و یا از بین ببرد. در واقع یک نوازنده باید ضمن نواختن مطلوب یک ساز و ارائه یک اثر با کیفیت، بتواند مراقب سلامتی خود نیز باشد تا با «پیری زودرس نوازندگی» روبرو نشود. اگر بتوانیم درباره آسیب‌پذیری اعضا و اندام‌های درگیر در هنگام تمرین و نوازندگی، شناخت درستی را کسب کنیم، می‌توانیم با اصلاح به موقع این اشکالات، از بسیاری مشکلات جسمی و تاثیرات روحی روانی متاثر از این مشکلات پیشگیری کنیم.
براساس مشاهدات، آمارها و بررسی‌های صورت گرفته افرادی که با وضعیت نامطلوب نوازندگی می‌کنند، اغلب دچار مشکلاتی چون: کشیدگی گردن، دردهای ستون فقرات و دیسک، التهاب و گرفتگی عضلات و مفاصل دست و انگشتان، التهاب تاندول‌ها، دردهای زانو، مشکلات شانه و کتف، حساسیت‌های پوستی سازهای دارای فلز که در اندام‌هایی چون دست و لب و دهان به کار گرفته می‌شوند، افتادگی دریچه قلب در سازهای بادی، اختلال در شنوایی گوش و موارد دیگر که ممکن است در هر سازی به شکل‌های متفاوت ایجاد شود، هستند. در این میان لازم است فیزیولوژی بدن افراد برای انتخاب یک ساز نیز مورد توجه قرار بگیرد مثلا کسی که انگشتان کوچک دارد نمی‌تواند ساز پیانو را انتخاب کند چراکه این مشکل در آینده می‌تواند آسیب‌های جدی برای انگشتان و دستان او به وجود آورد.
ضرورت آگاهی و شناخت کافی هر نوازنده از کارکرد اندام‌های مورد نیاز خود برای نوازندگی صحیح، پرهیز از حرکات غیرمعقول و تند زدن بی مورد، گرم کردن دست‌ها و اندام‌های لازم قبل از شروع به نوازندگی، نشستن با وضعیت مناسب در روی صندلی و یا روی زمین به طوری که کمترین فشار بر اندام‌ها وارد شود، شروع نوازندگی با آرامش و پرهیز از یک نوازندگی سریع در ابتدای کار، استراحت کافی بعد از یک تمرین و اجرا و به خصوص تنفس هوای پاک در مابین تمرین‌ها، ورزش روزانه و مشاوره با پزشک متخصص در موقع بروز مشکل و پرهیز از خود درمانی( و در این راستا ضرورت تربیت پزشک مخصوص بهداشت موسیقی از سوی متولیان دانشگاهی و هنری)، می‌تواند به سلامتی نوازنده موسیقی و تداوم کار هنری او ، کمک کند.
در بخش بهداشت موسیقی آوازی نیز، هنرمندان این عرصه باید کلیه مواردی که ممکن است به حنجره آسیب وارد کند، مورد نظر داشته باشند و از هرگونه خودآموزی و تلاش برای فراگیری بدون استاد، جدا پرهیز کنند که آسیب‌های جبران ناپذیری به وجود خواهد آورد.
به نظر می‌رسد بهترین نوع پیشگیری ناشی از این مشکلات، آموزش بهداشت نوازندگی موسیقی در طول دوره‌های آموزشی به هنرجویان موسیقی است. باید بهداشت نوازندگی را در طول این دوره‌ها با تشکیل کارگاه‌های عملی- آموزشی و در موقع تدریس، به هنرجویان آموزش داد. تشویق در فراگیری این آموزش‌ها به هنرآموزان، کمک به بالا بردن اعتماد به نفس آن‌ها در موقع اجرا و نوازندگی و دوری از هرگونه خودشیفتگی، آموزش متد پرهیز از هرگونه اضطراب و دلنشین کردن و لذت بردن از کلاس‌های آموزشی، نتایج مطلوب و قابل قبولی در سلامتی جسم و روح نوازندگان خواهد داشت .