*محمدعرفان صفانیا
*کارشناس ارشد طراحی شهری
یکی از مسائل مهمی که شهرها در مسیر توسعه کالبدی خود با آن مواجه می‌شوند، مسئله توسعه متوازن فضای سبز همراه با توسعه کالبدی شهر است. فضای سبز هر شهر می‌تواند یکی از نماینگرهای کیفیت مدیریت شهری در هر شهری باشد. مدیریت شهری، باید در حفظ میراث سبز گذشته بکوشد و به آن بیفزاید، خواه‌ناخواه فضای سبز شهر نقش پررنگی در طراوت شهر دارد.
مهم‌ترین نکته در افزایش فضای سبز شهری درنظر گرفتن درختان و گیاهانی هستند که بومی در شهر هستند. متأسفانه در سال‌های اخیر، مسئولین متولی فضای سبز شهری با درنظر گرفتن «چمن» به عنوان فضای سبز در شهر، سرانه فضای سبز را به این نوع از گیاه گره زده‌اند. چمن‌ها هرچند باعث طراوت محیط اطراف خود می‌شوند، اما یکی از مهم‌ترین مسائلی که شهر همدان با آن مواجه است، مسئله تامین آب است. چمن به عنوان یک گیاه، هرچند در طراوت و سبزینگی محیط تأثیری دارد، اما گزینه مناسبی برای برای افزایش سرانه فضای سبز در شهر مانند همدان نیست. درختان بومی تا حد زیادی می‌توانند کمک به حفظ طراوت شهر کنند. همزمان این گونه‌های بومی مقدار بسیار کمتری آب مصرف می‌کنند،اما نقش مهمی در سایه‌اندازی و آسایش اقلیمی در شهر دارند.
یکی از مسائل مهم در فصول گرم بحث آسایش اقلیمی در شهر است. جزایر گرمایی به دلایل متفاوتی نظیر بسته‌شدن راه گردش هوای شهر،کاربری‌های نامتناسب با محیط و دلایل جانبی دیگر به‌وجود آیند؛ درختان می‌توانند به عنوان یک گزینه مهم در حل مشکل ایجاد جزایر گرمایی در روزهای گرم سال مطرح شوند. این درختان با استفاده از سایه‌اندازی روی محیط تا حد زیادی می‌تونند دما را کنترل کنند. در نتیجه قطع درختان به هر دلیل در بافت شهری به شدت مضر است و با استدلال این‌که درخت را از محل خود قطع می‌کنیم و بیرون شهر و یا در جایی دیگر یک درخت دیگر می‌کاریم، نمی‌شود درختان را از معادلات اقلیمی و ریز اقلیمی شهر حذف کرد.
درختان نه تنها از بستر فضای عمومی شهرها حذف شدن بلکه با تغییر در ساختار سکونتگاه‌ها و خانه‌های ما هر روز کمرنگ‌تر شدند. خانه‌های قدیمی ایرانی با الگویی خاص، جایگاه مهمی برای درختان قائل می‌شد و باغچه یکی از عناصری بود در طول سال کمک به حفظ و طراوت خانه می‌کرد. الگوی حیاط مرکزی خانه‌های ایرانی یکی از نمونه‌های بسیار عالی برای درنظر گرفتن طبیعت و محیط زیست در خانه است؛ ترکیب آب، باغچه و آفتابی که به درون خانه می‌تابد، همچنین شیوه قرارگیری اتاق‌ها در خانه با توجه به نور خورشید، همه نشان از درنظر گرفتن محیط در معماری خانه‌ها بوده. متأسفانه، امروز با توجه به رشد شیوه سکونت به شکل آپارتمان‌نشینی، فضای سبز در خانه نادیده گرفته می‌شود، هرچند که ساختمان‌ها دارای ضریب ساخت زیر بنا هستند، اما معمولا فضای باقی‌مانده نیز تبدیل به فضایی قابل پارک می‌شود و باغچه‌کاری به شکل کم که مزاحمتی برای رفت و آمد ماشین ایجاد نکند، انجام می‌شود.
درختان، عضوی جدانشدنی از زندگی انسان هستند، بسیاری از مشکلات طبیعی مانند سیل، آلودگی هوا و ریزگرد با وجود درختان تعدیل می‌شود. انسان باید همواره از محیط اطراف خود مراقبت ویژه کند، در غیر این صورت با به خطر افتادن محیط زیست، زیست انسان نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد.