دوستی خاله خرسه

این روزها حیوانات شهری مانند سگ‌ها، گربه‌ها، پرندگان و مانند این قربانی خودخواهی انسان‌ها شده‌اند. برخی برای پرکردن تنهایی‌های خود و گاه از سر تفریح اقدام به نگهداری این حیوانات در منزل خود می‌کنند که خیلی وقت‌ها روش درست آن را بلد نیستند و به آن‌ها آسیب می‌زنند. برخی ژست روشنفکری به خود می‌گیرند و با غذارسانی به این حیوانات در دل طبیعت آن‌ها را به خود وابسته می‌کنند، در حالی‌که این کار غیرعلمی و غیراصولی است و نتیجه فقط انتشار عکس و فیلم در اینستاگرام است. در ادامه با افزایش جمعیت این حیوانات، باز هم این انسان‌ها هستند که به حضور حیوانات در محل زندگی خود اعتراض می‌کنند و باعث می‌شوند شهرداری به سمت این موجودات بی‌گناه اسلحه بگیرد و آن‌ها را به بی‌رحمانه‌ترین شکل ممکن بکشد. با توجه به اهمیت این موضوع و اظهارنظرهای متناقضی که درباره آن می‌شود، به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم.

*مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق حیوانات همدان:

*باید روش برخورد با حیوانات شهری را آموزش دهیم

*مهرداد نهاوندچی

*دانشجوی دکترای مدیریت محیط زیست

برخی از شهروندان پا را از علم فراتر گذاشته‌اند و بدون توجه به نظر متخصصان و کارشناسان، اقدام به غذارسانی به حیوانات شهری می‌کنند. این موضوع را با «سید مصطفی جوادی» مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق حیوانات همدان تحلیل کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

• پدیده‌ای با عنوان غذارسانی به حیوانات در دو دهه گذشته سرعت خیلی بیشتری گرفته است. آیا این روند درست است؟

غذارسانی به حیواناتی که مظلوم و آسیب‌دیده هستند و در موقعیتی قرار گرفته‌اند که گرسنه‌اند و نمی‌توانند به غذا دست پیدا کنند یا توان جسمی آن را ندارند، کار نیکی است و ثواب معنوی هم دارد، اما اگر جنبه افراطی پیدا کند و ما غذارسانی را در هر فصلی بدون حساب و کتاب شروع کنیم، بدون این‌که شرایط آن حیوان و شرایط جغرافیایی آن‌جا را در نظر بگیریم، برای حیوانات ضرر دارد.

• غذارسانی بدون حساب و کتاب چه ضرری برای حیوانات بی‌سرپرست دارد؟

نکته اول، این‌که اکثرا غذایی که می‌برند غذای مناسبی نیست، پوست و چربی مرغ و ضایعات گوشت‌های مختلف است که کیفیت خوبی ندارند و ممکن است به هورمون و مواد شیمیایی یا فاسد آلوده باشند. اکثرا غذا نزدیک جاده ریخته می‌شود، حیوانات شروع به غذا خوردن می‌کنند، که ممکن است سر این غذا دعوا شکل بگیرد، یک سری از سگ‌ها به داخل جاده می‌روند و تصادف اتفاق می‌افتد. این نوع غذارسانی برای حیوان تبدیل به سم شده است. دومین نکته این‌که، غذایی که می‌خواهند برای حیوانات بریزند، باید حتما روی سطحی باشد که به خاک آلوده نباشد؛ باید مقوا یا روزنامه‌ای قرار دهند که زیر آن با خاک تماس نداشته باشد. خاک منبع انگل است. حیوان غذا را برمی‌دارد و از روی سطح خاک می‌خورد و آلوده به انگل می‌شود. این نوع غذا هم برای حیوان سم است.

نکته سوم این‌که چرا اصلا به حیوانات غذارسانی کنیم؟ در فصل‌هایی که حیوان می‌تواند غذا را از طبیعت پیدا کند، نیازی نیست که غذارسانی انجام شود؛ چون سبب افزایش جمعیت این حیوانات می‌شود و این امر به ضرر حیوان تمام می‌شود. بعد ما انسان‌ها شاکی می‌شویم که تعداد حیوانات زیاد شده. این موارد می‌تواند مربوط به غذارسانی بی‌رویه و بدون حساب و کتاب باشد. حتما غذارسانی در فصولی باشد که سرما وجود دارد و حیوان نمی‌تواند به راحتی غذا تهیه کند.

• موقعی که غذارسانی می‌کنیم، جمعیت زیاد می‌شود، این یکی از مشکلات این روزهاست. چگونه می‌توان تفکرات غلط در زمینه غذارسانی را تغییر داد؟

باید ببینیم حامی واقعی حیوانات چه کسی است. حامی واقعی فقط این نیست که یک کیسه بگیرد و از مغازه ضایعات بگیرد و برای حیوانات ببرد. حامی واقعی فردی است که چه در غذارسانی، چه در امدادرسانی و نجات حساب‌شده به حیوانات رسیدگی کند. ما در بین همه کارهایمان باید متعادل باشیم و جنبه منطقی و علمی را در نظر بگیریم. از همه مهم‌تر جنبه علمی است. دست‌بردن در محیط زیست، می‌تواند به فاجعه منجر شود. اگر خودمان در این زمینه اطلاع نداریم، با انجمن حمایت از حقوق حیوانات تماس بگیریم و در مورد نحوه غذارسانی و مناطق مورد نظر سوال کنیم. نواحی که سگ‌ها دسترسی به غذا ندارند؛ معمولا مربوط به حاشیه شهر و دور از شهر است. ما راهنمایی می‌کنیم افراد به چه مناطقی بروند. اما این‌که فرد یک نایلون را پر کند و به منطقه حیدره یا گنجنامه ببرد، راه ماشین را کج کند و برگردد، کار اشتباهی است. بعضی افراد فکر می‌کنند غذا دادن به حیوانات یا انجام کار نیک را حتما باید در بوق و کرنا کنند و بگویند ما این کار را انجام دادیم.

• بعد از این‌که انجمن حمایت از حقوق حیوانات شکل گرفت و این مطالبات مطرح شد، ظاهرا شهرداری سایتی در نظر گرفته که یک سری حیوانات (سگ‌ها) را آ‌ن‌جا نگهداری می‌کنند. اما انتقادهایی هم شده که مثلا یک سری سگ نر را آن‌جا نگه می‌دارند که با هم می‌جنگند و همدیگر را زخمی می‌کنند. این موارد چقدر درست است؟ آیا شما نظارتی بر فعالیت این سایت دارید؟

من به سایتی که شهرداری احداث کرده، مرکز می‌گویم. واقعا خوشحالم که شهرداری بعد از مدت‌ها این همت را به خرج داد که این مکان را راه‌اندازی کند. البته اول هر کار، خواه ناخواه مشکلات، معضلات و ناشی‌گری‌هایی وجود خواهد داشت تا این سایت (مرکز) جا بیفتد. موضع انجمن حمایت از حیوانات این بوده که با تمام توان به این مرکز کمک کند؛ چه از نظر علمی، چه از نظر دارو و غذا تا آن‌جایی که در توانمان باشد سعی می‌کنیم به آن‌ها کمک کنیم. باید تلاش کنیم مشکلات و معضلات اندکی که دارند را رفع کنند. اما اگر بخواهیم تخریب کنیم، کار درستی نیست. بله ما با استاندارهای جهانی خیلی فاصله داریم اما باید تحمل داشته باشیم. مسئولین سایت و مسئولین شهرداری را می‌شناسم. واقعا تلاششان این است که سگی کشته نشود. در سطح استان اصلا علاقه‌ای به این کار ندارند. روی اجبار و فشار مردم است که دست به جمع‌آوری سگ‌ها می‌زنند. آن سایت در حال حاضر، یک نقطه شروع برای این کار است. مردم و انجمن حمایت از حقوق حیوانات و سایر حامیان باید با تمام توان کمک کنند تا بتوانیم این سایت را از نظر استاندارد و تجهیزات، قدرتمند و هم‌ردیف با سایت‌های جهانی کنیم. این فرآیند زمان می‌برد و باید صبور باشیم. اما در صداقت و حسن نیت مسئولان سایت و شهرداری هیچ شکی ندارم. «حسین مردانی» در امور شهری و مسئول سایت «صانعی» واقعا پایبند به این کار هستند و «بابک مهدی آزاد» رئیس سازمان پسماند شهرداری در این زمینه تلاش می‌کند.

• طبق پیام‌های مردمی که دریافت می‌کنیم گویا در این سایت سگ خرید و فروش می‌شود یا بهداشت رعایت نمی‌شود. آیا انجمن‌ها در بحث حمایت از حیوانات، این موارد را پیگیری می‌کند؟ آیا نظارتی بر کار شهرداری وجود دارد؟

بله، تا جایی که من با مسئول سایت، آشنایی دارم می‌دانم که او با نهایت حسن نیت کار می‌کند. دلیل به‌وجودآمدن خطا این است که یک‌دفعه مکانی را راه اندازی و تعداد زیادی سگ به آن وارد کرده‌اند. بله، خرید و فروش وجود دارد اما این‌که حتما بخواهند سگی را بفروشند که سود ببرند، نیست. در انجمن حمایت از حقوق حیوانات هم وقتی می‌خواهیم سگی را واگذار کنیم، دلمان می‌خواهد رایگان نباشد. چون وقتی حیوانی را به صورت رایگان واگذار کنیم، فرد ممکن است ارزش آن حیوان را نداند و پس از مدتی آن را رها کند. مطمئنم خرید و فروش به آن شکل نیست، بلکه واگذاری به باغ‌داران یا کسانی است که درخواست نگهداری سگ دارند. سگ‌های خوبی وجود داشته و احتمالا به این افراد واگذاری شده است. برای کسب درآمد هم نبوده، حتما هم مبلغ آن برای غذارسانی و مجهز کردن آن مرکز استفاده شده که در این مورد شکی ندارم. در انجمن ما، نظارت بر سایت در حد توان وجود دارد. فکر می‌کنم دو انجمن دیگر در همدان در این حوزه فعال هستند اما تنها انجمنی که با سایت همکاری می‌کند، ما هستیم.

• عقیم‌سازی چقدر در همدان جدی است، چقدر انجام شده و شما چقدر در آن نقش داشته‌اید؟

عقیم‌سازی در دوره‌ای آغاز شد، اما هزینه آن خیلی بالا رفته است. برخی از دامپزشک‌هایی که در سطح استان دلسوزانه فعالیت می‌کنند تا جایی که امکان داشته هزینه‌های خود را کاهش داده‌ند تا بتوانند با کمترین هزینه این کار را انجام دهند. این نیست که تمام حیوانات در سطح یا در حاشیه شهر عقیم‌سازی شوند. این با وجدان انسانی و اخلاق طبیعت هماهنگی ندارد. بلکه باید سگ‌هایی که شاکی دارند و زاد و ولد آن‌ها بالاست، شناسایی و عقیم‌سازی و در همان محلی که قبلا بوده‌اند، رها شوند. این امر نیاز به یک فرهنگ‌سازی گسترده دارد. مسئولین شهرداری هم به ما قول داده‌اند که در زمینه فرهنگ‌سازی نهایت تلاش خود را بکنند‌‌. انجمن حمایت از حقوق حیوانات هم به عنوان یک انجمن رسمی و قانونی نهایت تلاشش را می‌کند که مردم آگاهی پیدا کنند. سگ‌هایی که پلاک بر گوششان داشته باشند، حیواناتی هستند که انگل‌زدایی، شسته و توسط دامپزشک معاینه شده‌اند و بیماری ندارند. اگر این حیوانات عقیم شده و در محل زندگی قبلی رها شوند، هیچ خطر بهداشتی برای مردم ندارند. این امر خیلی مهم است که مردم نسبت به سگ‌هایی که پلاک بر گوش دارند، آگاه شوند.

• آیا دستورالعمل اجرایی حیوانات بی‌سرپرست ابلاغیه وزرات کشور اجرا می‌شود؟

مصوبه سال ۱۳۸۷ وزارت کشور، بی‌ایراد نیست. با توجه به این‌که در سال ۱۳۸۷ در وزارت کشور، مشکلات سگ‌های بی‌سرپرست را بررسی کرده‌اند، این مصوبه نسبت به آن سال خوب است، اما ایراداتی دارد. یک این‌که شهرداری‌ها را ملزم نکرده که این‌کار را انجام بدهند. همین که موظف نکرده و الزامی نیست، باعث شده بسیاری از شهرداری‌ها در سراسر کشور آن را انجام ندهند. دوم این‌که ذکر نشده حیواناتی که طبق مصوبه به آن‌ها رسیدگی می‌کنند، انگل‌زدایی یا عقیم‌سازی و از نظر دامپزشکی معاینه می‌شوند باید در جای اصلی رها شوند، در نتیجه تجمع سگ‌ها به وجود می‌آید. این مصوبه باید توسط وزرات کشور اصلاح شود، اما هیچ خبری نیست. امیدوارم مسئولان در استانداری و شهرداری همدان توسط نامه‌نگاری با وزارت کشور درخواست کنند این مصوبه اصلاح و قابل اجرا شود.

• در دو دهه اخیر خیلی جمعیت سگ‌ها در کشورمان زیاد شده و مشکلاتی به وجود آورده، تعارضی که با حیات وحش و گونه‌های وحشی وجود دارد و جریان رسانه‌‌‌ای که شکل گرفته. چگونه می‌‌‌توان این مسئله را مدیریت کرد؟

مشکلات سگ‌های بی‌سرپرست فقط مربوط به کشور ما نیست. منتهی در برخی کشورها مخصوصا کشورهای اسلامی مانند ترکیه بهترین مدیریت روی سگ‌ها و گربه‌های بی‌سرپرست انجام شده است. اول این‌که ما به عنوان یک شهروند بدانیم در صورت مواجهه با یک گربه یا یک سگ چه برخوردی داشته باشیم. در کشور ما برخی به چشم حیوانی که کثیف و آلوده است، نگاه می‌کنند. جای تأسف است که عده‌ای سنگ یا چوب به سمت حیوان پرتاب می‌کنند که آن را فراری بدهند. البته در چندسال اخیر با توجه به این‌که تعداد حامی‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد گسترش پیدا کرده، روند بهتر شده است. پس اول از همه باید روش برخورد با حیوانات شهری را آموزش دهیم. چه بخواهیم چه نخواهیم، سگ‌ها، گربه‌ها، پرندگان و کلا حیوانات شهری جز لاینفک شهر هستند. روش مدیریتی در تمام دنیا وجود دارد و دیگر احتیاجی نیست ما دوباره چرخ را اختراع کنیم. تمام کشورهای پیشرفته از جمله ترکیه، به این روش دست پیدا کرده‌اند. در حال حاضر با گسترش بی‌رویه شهرها مواجه هستیم یعنی در واقع تا چهل سال قبل شهرها محدود و اطراف حاشیه شهر فضاهای طبیعی دست نخورده بود و سگ‌های بی‌سرپرست اکثرا در حاشیه شهر زندگی می‌کردند. با گسترش بی‌رویه شهرها، محل زیست این حیوانات از بین رفته است. باید دیدگاهمان نسبت به حیوانات را عوض کنیم و با حیوانات با مهربانی رفتار کنیم، بدانیم آن‌ها هم مخلوق خداوند هستند و خداوند هیچ موجودی را بدون فلسفه و بدون هدف نیافریده است. همه این‌ها چیزهایی هستند که در طبیعت لازمند. همان سگ یا گربه‌ای را که به چشم حیوانات کثیف نگاه می‌کنیم، محبت، عشق، گرسنگی، تشنگی، کینه و دشمنی را کاملا درک می‌کند. در نهایت، ما باید این حیوانات شهری را بپذیریم و برخورد علمی و انسانی و اخلاق‌مدارانه را در پیش بگیریم. انجمن حمایت از حقوق حیوانات هم آمادگی دارد در این زمینه با شهروندان و نهادها همکاری کند.

• اگر بخواهیم بحث عقیم‌سازی و کنترل جمعیت را به ظرفیت بردی که محیط زیست دارد، برسانیم، این فرایند چند سال طول می‌کشد؟

این فرایند یک فرایند نزولی است. کشتار سگ‌ها با اسلحه جواب نداده و باید دیدگاه‌ها نسبت حیوانات شهری تغییر کند. مصوبه‌ای که وزرات کشور در سال ۸۷ تصویب کرده، اصلاح و از روشی که در کشور ترکیه و کشورهای مشابه که در این زمینه موفق بوده‌اند بهره‌برداری شود. مطمئن باشید به مرور زمان جمعیت سگ‌ها کم و کنترل می‌شود، یا دست کم، زیاد افزایش پیدا نمی‌کند.