*عاطفه شکری
*کارشناس ارشد معماری
در همدان به عنوان شهری که میزبان گردشگران بسیاری است و جشنواره‌های زیادی درآن برگزار می‌شود، انتظار می‌رود که مسئولین به زیرساخت‌های معماری و شهرسازی توجه بیشتری کنند و شهر را برای آسایش و رفاه هرچه بیشتر افراد در گروه‌های مختلف فراهم کنند.
یکی از گروه شهروندانی که آسایش و رفاه و راحتی آن‌ها در یک شهر بسیار حائز اهمیت است، نوزادان و کودکان هستند که به لحاظ سبک زندگی متفاوت از دیگر افراد هستند و نیازمند رسیدگی و توجه و تغذیه لحظه به لحظه هستند.
یکی از امکان‌هایی که یک فضای شهری خوب می‌تواند برای کودکان فراهم کند «اتاق کودک» است.
این ایده نخستین بار در ایران توسط «مرجان مرتضوی» مطرح شد و برای اولین‌بار به صورت پایلوت در پایانه جنوب در سال٨٧ ایجاد شد.
این امکان در سایر کشورها پیش از این با عنوان «baby changing room»وجود داشت که به لحاظ مدل و ابعاد و استانداردها متفاوت از طرح پیشنهادی در ایران بود.
این طرح در سازمان پایانه‌های شهرداری، ترمینال جنوب، غرب و پارک‌سوار بیهقی و پارک‌سوار شرق کلید خورد، اما در مترو تهران جان گرفت و از سال ۹۳ تا ۹۶ نزدیک۱۴ اتاق مادر و کودک در ایستگاه‌های مترو ساخته شد.
در همدان نیز در سال‌های اخیر کلنگ چند اتاق کودک در بوستان بانوان، بوستان شهروند، بوستان شهرک مدنی و چند بوستان دیگر زده شد، اما تاکنون اتاق فعالی که در راستای خدمت به والدین و کودکانشان باشد، در شهر یافت نمی‌شود!
تنها اتاق فعال کودک در پایانه اتوبوس‌ها است که همزمان با بهره‌برداری از پایانه، این اتاق نیز فعالیت خود راآغاز کرده و به والدین خدمات‌رسانی می‌کند.
«تأسیس اتاق مادر و کودک خواسته و مطالبه عمومی و الزامی قانونی است». این الزام یکی از بندهای سند پشتیبان مصوبه «شهر دوستدار کودک» است که هرچند حرفی برای گفتن دارد، اما گوشی برای شنیدن صدای آن نیست. این حق مادران است که بتوانند در یک مکان امن و راحت نسبت به شیردهی به فرزند خود اقدام کنند و حق والدین است که در فضای شهری در یک محیط بهداشتی به امور فرزند خود رسیدگی کنند و کودک بتواند برای دقایقی در یک اتاق راحت و آرام استراحت کند.
در استاندارد ملی این اتاق خاص مادران نیست؛ امروزه نیز فرهنگ عموم مردم طوری است که وظیفه پرورش کودک بین پدران و مادران تقسیم شده است و چه بسیار پدرانی که هنگام بیرون رفتن با کودک خود نیاز به استفاده از این اتاق دارند پس بهتر است نام این اتاق‌ها «اتاق کودک» باشد و فضای داخلی از دو قسمت مجزا تشکیل شود که یکی برای شیردهی و دیگری برای تعویض و استراحت کودک باشد تا هم پدران و هم مادران بتوانند به راحتی از این اتاق‌ها استفاده کنند.
در جامعه ما مادران بعد از تولد فرزندشان به طور ناخواسته تا مدت‌ها از حضور در جامعه منع و مجبور به خانه‌نشینی می‌شوند. مادران ناچار به تردد در فضای شهری نیز باید گوشه‌ای را پیدا کنند و در خفا و پنهانی در شرایطی سخت و نامطلوب به کودک خود رسیدگی کنند.
هدف اصلی اتاق کودک ایجاد فضایی امن و بهداشتی برای شیردهی، تغذیه، تعویض پوشک و بازی و استراحت کودکان به صورت موقت در فضای شهری است.
در فضای داخلی این اتاق‌ها باید امکانات مختلفی همچون شست‌وشو و نظافت کودکان، گرم‌کردن شیر و غذای کودکان و محل خواب و استراحت و بازی موقت برای کودکان خانواده‌هایی که با کودک خود رفت‌و‌آمد می‌کنند؛ در نظر گرفته شود تا والدین بتوانند از خدمات این اتاق‌ها به نحو احسن بهره ببرند.
برای همدان به عنوان شهری که لقب پایتخت تاریخ و تمدن ایران را از آن خود کرده است و به دنبال جذب هرچه بیشتر گردشگر است، جای بسی تأسف است که استاندارد‌های اولیه برای رفاه تک تک شهروندان در آن لحاظ نشود و باید مسئولین درصدد رفع نواقص و کمبودهای طراحی شهری برآیند تا هیچ ایرادی به آن وارد نشود.
نقش شهرداری در اجرای این طرح‌ها بسیار پررنگ و حائز اهمیت است. باید قوانینی وضع کرد تا به موجب آن‌ها تمام مراکز تفریحی و تجاری و فرهنگی، ملزم به اختصاص اتاقی برای کودکان بشوند یا طرح‌های تشویقی تعیین کرد که در صورت اختصاص اتاقی به عنوان اتاق کودک به همان جدیت که قبلاً در زیباسازی شهر به نمای ساختمان‌ها اهمیت داده شده و یا به تخصیص پارکینگ اهتمام ورزیدند، سازندگان در قبال اختصاص این اتاق در پروژه‌های خود از بخشودگی‌های مالی برخوردار شوند تاانگیزه‌ای برای سازندگان دراین شرایط اقتصادی باشد.